Habertürk'ten Yusuf Doğan'nı aktardığına göre, kayıt dışı olduğu için büyüklüğü tam olarak bilinmese de sürekli artan özel üniversitesayısı ve mezuniyet için tez yazma zorunluluğu, sektörü günden güne büyütüyor. Özellikle özel üniversitelerin etrafındaki kırtasiyeler ve fotokopi merkezleri bu işin merkeziyken, sektör artık internet ortamına kaymış durumda.
Gazete, üniversitelerde tez yazımı, ödev ve proje hazırlanması konusunda hizmet verdiğini duyuran yüzlerce siteden 3'üyle bağlantıya geçerek sektörü araştırdı. E-posta aracılığıyla iletişim kurulan 3 site de 1 saat içinde dönüş yaptı. Kendilerini 'tez danışmanlığı şirketi' olarak tanımlayan kişiler, ilk etapta yüz yüze görüşme talebimizi reddedip tezin aşama aşama mail aracılığıyla tamamlanacağını, gerekirse son aşamada yüz yüze görüşebileceklerini söyledi.
'Yeni Medya Bağlamında Türkiye'de Yazılı Basın' konulu, 80 sayfalık gazetecilik yüksek lisans tezi yazdırmak istediğimizi söylediğimiz 'tez danışmanı', alanlarına göre özel bir ekipleri ve veri tabanları olduğunu, çalışma gruplarında akademisyenler de bulunduğunu ifade etti. Ardından, veri tabanı taraması yapacağını ve detayları görüşmek için arayacağını bildirdi.
Yaklaşık 1 saat sonra arayan tez danışmanı, tezin 2 ayda teslim edilebileceğini, 3 aşamada yazılacağını, bedelinin sayfa başı 40 TL'den olmak üzere 3 bin 200 TL olduğunu kaydetti. Görüşülen ikinci siteden diğer tez danışmanı da benzer bir süreçten sonra aynı tezi 3 bin TL'ye yazabileceklerini belirtti. 3. tez danışmanlığı sitesi ise tutarın ortalama 2 bin 750 TL olduğunu, yazım süresi boyunca fiyatın bir miktar artabileceğini hatırlattı. Bu aşamadan sonra ise bu merkezlerin indirim mesajları gelmeye başladı. Sadece görüşüp fiyat sorulan bir başka yer ise fiyatın pahalı bulunduğu söylendiğinde, normalde tez yazdırmanın yasak olduğunu, kendilerinin yasal olan tez danışmanlığı hizmeti verdiğini ve bunun için de fatura keseceklerini, indirim yapamayacaklarını dile getirdi.
FİYATI NELER ETKİLİYOR?
Görüşülen kişiler ve internet sitelerine göre tezlerin sayfa fiyatı konusuna ve kapsamına göre değişmekle birlikte lisans için 15 TL, yüksek lisans için 30 TL'den başlıyor. Lisans tezleri ortalama 2-3 bin TL. Yüksek lisansta fiyat 3-101 bin TL arasında değişebiliyor. Doktora ve doçentlik tezlerinde ise 5-20 bin TL'ye kadar çıkabiliyor.
Tezin son fiyatını etkileyen unsurlar arasında, anket çalışması, çeviri, yabancı kaynak kullanımı ve teslim süresi bulunuyor. Son fiyatı pazarlık yeteneğiniz belirliyor. Sözel bölümler için tezler, sayısal bölümlere göre biraz daha ucuz yazılabiliyor. En pahalı tezler ise zorluğu ve uzun zaman alması nedeniyle tıp bölümündeki tezler oluyor. Tez yazan kişiler, her bölümden öğrenci geldiğini söylüyor.
Açık kimliğinin yazılmasını ve fotoğraf çekilmesini istemeyen C.D., sistemin nasıl işlediğini anlattı.
EN PAHALISI TIP
— En pahalıları tıp, ardından matematik ve hukuk geliyor. Sosyal bilimlerde fiyat düşüyor.
— Sayfa fiyatı: 15-40 TL arasında değişebiliyor.
— Lisans tezi: 2-3 bin TLüksek lisans tezi: 3-10 bin TL
— Doktora tezi: 5-20 bin TL
— Öğrencinin yazdığı tezi okulun tez formatına göre düzenleme: (Sayfa başı 2 TL sözel, 4 TL sayısal)
— Normal çevirinin sayfası 4 TL, akademik çevirinin 6 TL, Osmanlıca çevirinin 7-8 TL
‘OFİS OLUNCA İNSANLAR GÜVENİYOR'
Kendilerini tez danışmanlığı şirketi olarak tanıtan yerlerin dışında, bu işi, kendisini bir büroya bağlı olarak gösteren ancak bireysel olarak yapanlar da var. C.D. de bunlardan biri. Sosyoloji bölümü mezunu ancak işsiz olan C.D. ile özel bir üniversitenin yakınındaki bir kafede buluştuk.
"Bu işi bir süre kendi başıma yapmaya çalıştım" diyen C.D., şunları söyledi: "Bir mütercimt ercümanlık bürosunda proje ve tez hazırlandığını öğrenince, onlarla görüşüp burada çalışmaya başladım. Bireysel olarak gelenler olduğu gibi sınıf halinde gelenler de oluyor. Genellikle çizim yaptırıyorlar. Fiyat, yoğunluğuma göre değişiyor.
Beni aşan, başkalarına yaptırmak zorunda olduğum kısımlar olursa fiyat artıyor. ‘Kâğıt, ciltleme, baskı hizmeti' adı altında fatura veriliyor. Çalıştığım yer mütercim tercümanlık bürosu. Ama genelde bu iş için kurulmuş yerler oluyor. Tezleri akademisyenlerin yazdığını söylese de bürolarda çalışanlar genelde öğrenciler ve ya sürekli olarak bu işi yapan kişilerdir. Çalıştığım büro sadece bu işten ayda 50-60 bin TL kazanıyor."
İstanbul dışında diğer kentlerin de düşünüldüğünde pazarın milyonlarca liralık bir pazar olduğunu kaydeden C.D., hangi bölümlerin tezlerinin zor olduğunu ve ya yazılamadığı yönündeki sorumuzu ise "Birçok alandan insanlar olduğu için yapılmayan ödev ya da tez görmedim. Sen bana parayı ver, istediğin ödevi istediğin dilde hazırlatabilirim" diye yanıtlıyor.
‘DURUMA KİMSE BAKMIYOR'
Tez yazım merkezlerinden en çok şikâyet edenler ise akademisyenler. Özel bir üniversitede dekan yardımcılığı yapan bir öğretim üyesi, konuyla ilgili şikâyetini "Bu bir sektör oldu ve biz akademisyenler de üniversiteler de farkında ancak kimse bir şey yapmıyor. Herkes eğitim kalitesinin düştüğünden şikâyetçi ancak bu düşük kalitenin mezunlarının durumuna kimse bakmıyor. Herkes, ‘Bitirsin gitsin' diyor. Onlar doktor oluyor, onlar avukat oluyor. Sonuç ortada" sözleriyle dile getiriyor.
Öte yandan bir de tez yazdırmaya çalışırken para kaptıranlar var. Forum sitelerinde ve sözlüklerde, internette numarasını görüp arayarak anlaştığı kişiye bir miktar para gönderen ancak bir daha ulaşamayan, YÖK'ün sitesindeki tezleri kopyalayıp yeni tez gibi teslim eden kişilerle ilgili çok sayıda şikâyet bulunuyor.
