Harvard Üniversitesi bünyesinde yürütülen çalışmada, lüzumsuz, değersiz olarak adlandırılan "Ig Nobel" ödülleri sahiplerini buldu.
Habertürk yazarı Ayşe Özek Karasu, ödüllere ilişkin detayları paylaşırken nobel ödüllerini almaya gitmeyenleri de yazdı.
KAYALARI YALAMAYA "KİMYA ÖDÜLÜ"
Malum Nobel sezonu yaklaşıyor, Harvard Üniversitesi'nden bir topluluğun lüzumsuz ve absürt bilimsel çalışmalara parodi niyetine verdiği Ig Nobel ödülleri de geçen hafta sahiplerini buldu.
Bu yıl üstün başarı gösteren araştırmaları arasında, bilim insanlarının kayaları yalaması (kimya-jeoloji ödülü), öğretmen ve öğrencilerin can sıkıntısı (eğitim), deniz-su karışımının hamsi cinselliğine etkisi (fizik), kadavraların iki burun deliğindeki kılların paritesi (tıp), tersten konuşmayı becerenlerin zihinsel yapısı (iletişim) gibi meseleleri inceleyen çalışmalar var. Psikoloji ödülü ise yukarı bakan birini görünce yoldan geçen kaç kişinin yukarı baktığına ilişkin deneye verildi. (Kişisel deneylerime göre Türkiye'de herkes.)
“Önce güldüren sonra düşündüren başarıları onurlandırmak için” diye tanıtılsa da Ig Nobel “ignoble”den esinlenilmiş bir kavram; yani “değersiz” anlamında.
10 TRİLYON DOLAR ÖDÜL
Verilen ödül ise astronomik değerde; 10 trilyon dolar – ama Zimbabwe doları!
Aslında Zimbabwe Merkez Bankası'nın eski başkanlarından Gideon Gono da bir dolardan 100 trilyon dolara uzanan geniş bir yelpazede banknot basarak halkı küçükten büyüğe sayılarla kaynaştırdığı için Ig Nobel matematik ödülünü almıştı zamanında. Ama törene gitmemişti.
Ödül alanların törene katılıp katılmaması önemli bir ayrıntı. Harvard'daki Sanders tiyatro salonunda yapılan törenlerde mizah dozu yüksek olduğu için alaya alınma korkusuyla bilim insanları arasında gitmeyenler oluyordu. Pandemiden bu yana online yapılıyor, yine uzaktan katılan katılmayan var.
ÖDÜLLERE KATILMAYANLAR
Geçmişte farklı nedenlerle katılmayanlardan bir deste:
-İngiltere'de musluk suyuna kanserojen madde katarak Dasiani markasıyla şişeleyip sattığı için kimya ödülünü alan dünyanın en büyük gazlı içecek markası törene temsilci göndermemişti.
-Avrupa ve Amerika'da papaz sıkıntısı çekildiği için, ölmüşlerin ruhuna düzenlenen ayinleri Hindistan'daki papazlara havale edip, dış kaynak kullanımındaki başarısıyla ekonomi ödülü alan Vatikan da kimseyi yollamamıştı.
Çok ağır siyasi taşlama niteliğindeki ödüller de sahipsiz kalmıştı. Mesela Hiroşima'nın 50'inci yıldönümünde, Pasifik'te nükleer deneme yaptığı için barış ödülünü kazanan Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac, dünya protestolarla çalkalanırken tabii ki gitmemişti törene.
Sonra Amerikan enerji şirketi Enron'un büyük bir muhasebe skandalıyla batması da 2002'de ödüle layık görülmüştü. Enron ile muhasebe ve denetim firması Arthur Andersen'in yöneticileri, “hayali rakamların matematiksel konseptini iş dünyasına başarıyla uyarladıkları” gerekçesiyle ekonomi ödülünü almış ama törene gitmemişlerdi. Niyetleri olsa bile gidemezlerdi, hepsi hapisteydi.
Ig Nobel'ler pür mizah veya ağır hiciv niyetine verilse de bazı ödüllerden ciddi tartışma kazaları da çıktı. Mesela, radyolarda en fazla country müziğin çalındığı Amerikan kentlerinde intihar oranlarının daha yüksek olduğunu tespit eden iki sosyoloğa tıp ödülü verilmesi büyük tepki çekmişti. Country şarkıcılarının öfkesi bir yana, araştırmada kullanılan yöntem bilim insanlarınca yanlış bulunmuştu.
