Kırım'da, Türkiye ve Özbekistan'dan gelen Kırım Tatarı heyetlerin katılımıyla düzenlenen “Kırım Tatarları ve Yurt Dışındaki Vatandaşlar Arasındaki İlişkilerin Geliştirilmesi” başlıklı uluslararası yuvarlak masa toplantısı, 17–20 Aralık 2025 tarihleri arasında yürütülen temasların ardından tamamlandı. Dört gün süren program; diplomatik görüşmeler, kurumsal brifingler, ibadet mekânları, sürgün anıtları, restorasyon sahaları ve kent incelemelerini kapsayan yoğun bir saha takvimiyle ilerledi.
Toplantılarda, Kırım Tatar halkının yurt dışındaki topluluklarıyla ilişkileri, dil ve kültür politikaları, diasporayla kurumsal temaslar ve yıl boyunca farklı ülkelerde yürütülen faaliyetlerin sonuçları ele alındı. Resmi sunumlarda, Özerk Kırım Cumhuriyeti'nde resmi dilin Rusça, ikinci resmi dilin Kırım Tatarcası olduğu, yaklaşık 2,5 milyonluk nüfus içinde 300 bin Kırım Tatarının yaşadığı ve 75 sandalyeli parlamentoda 7 Kırım Tatar Türkü milletvekilinin görev yaptığı bilgileri paylaşıldı.
Cuma Camii: Osmanlı Mimarisi ve Yeni Dönemin Simgesi
Programın ikinci gününde heyet, Akmescit'te (Simferopol) bulunan Cuma Camii'ni ziyaret ederek Kırım ve Sivastopol Müslümanları Müftüsü Hacı Emirali Ablayev ile görüştü. Osmanlı mimari geleneğini yansıtan caminin 30 bin metrekarelik alan üzerine kurulduğu, 2 bin 500 metrekarelik ibadet alanı, avlu ve şadırvanla birlikte 5 bin metrekare kapalı alana ulaştığı ve aynı anda 5 bin kişinin ibadet edebildiği aktarıldı. Yapının mimari ve mühendislik çalışmaları ile inşaat malzemelerinin Türkiye'den temin edildiği, finansmanın ise Rusya Federasyonu himayesinde sağlandığı kaydedildi.
Müftü Ablayev görüşmede,
“Diasporadaki Kırım Tatarları gurbette vatan hasreti çekiyor. Ruhları vatanda olmayı arzuluyor. Dönmek isteyenlere kapımız açık” ifadelerini kullandı. Ablayev'in 1999 yılından bu yana görevini sürdürdüğü belirtildi.
Özbekistan Cumhuriyeti Çirçik Bölgesi Cuma Camii İmamı Lenur Abdulganiyev ise ziyaret sonrası,
“Kırım'da gerçekleşen dönüşümler bizim için çok önemli” değerlendirmesinde bulundu.
İlhak Sonrası Kırım'da Altyapı ve Şehirleşme Hamlesi
Heyetin saha gözlemleri ve resmi sunumlarda paylaşılan bilgilerde, Rusya'nın Kırım'ı ilhakının ardından yarımadada kapsamlı bir altyapı ve şehircilik dönüşüm sürecinin başlatıldığı vurgulandı. Son yıllarda ana arterler, çevre yolları, şehir içi ulaşım ağları ve otoyol projeleri ile Kırım'ın ulaşım altyapısının önemli ölçüde yenilendiği aktarıldı.
Akmescit, Bahçesaray ve çevre yerleşimlerde cadde düzenlemeleri, yeni konut alanları, meydan projeleri ve kamusal alan yatırımları dikkat çekti. Şehir planlamasında modern altyapı unsurlarıyla birlikte tarihi dokunun korunmasına yönelik restorasyon çalışmalarının eş zamanlı yürütüldüğü, kültürel mirasın kentsel dönüşümün merkezinde tutulduğu ifade edildi.
Yetkililer, özellikle ulaşım ağlarının güçlendirilmesi, kamu hizmet binalarının yenilenmesi, sosyal donatı alanlarının artırılması ve yerleşim alanlarının modern şehircilik kriterlerine göre planlanması sayesinde Kırım'ın çehresinin belirgin biçimde değiştiğini kaydetti. Heyet üyeleri, sahada yapılan incelemelerde bu yatırımların günlük yaşam üzerindeki etkilerini doğrudan gözlemleme imkânı buldu.
Ahmet-Han Sultan'a Saygı, Sürgün Hafızasıyla Yüzleşme
Heyet, Simferopol'de iki kez Sovyetler Birliği Kahramanı ilan edilen pilot Ahmet-Han Sultan'ın anıtını ziyaret etti; ortak dua edilerek çiçek bırakıldı. Sultan'ın hem Kırım Tatarları hem de bölge halkı açısından taşıdığı tarihsel öneme vurgu yapıldı.
Programın en duygusal durağı ise 18 Mayıs 1944 Kırım Tatar Sürgünü'nün başladığı noktalardan biri olan Siren (Süyren) kasabasındaki anıt ve müze kompleksi oldu. Resmi kayıtlara göre 238 bin 500 Kırım Tatarı, 22 gün süren sürgün sırasında Orta Asya'ya gönderildi; yolculukta en az 8 bin kişi hayatını kaybetti.
Sürgünün canlı tanıklarından Şevket Osmanov,
“Ben 8 yaşındayken buradan vagonlara bindirilerek Özbekistan'a götürüldük” sözleriyle yaşadıklarını anlattı.
Gaspıralı, Han Sarayı ve Kültürel Restorasyonlar
Heyet, İsmail Gaspıralı'nın mezarını ziyaret ederek çiçek bıraktı. Gaspıralı'nın matbaa olarak kullandığı binanın müze olarak hizmet verdiği, yakın gelecekte yeniden eğitim mekânına dönüştürülmesi için çalışmalar yürütüldüğü bildirildi. Zincirli Medrese, Salacık ve Han Sarayı'nda devam eden restorasyon süreçleri hakkında teknik sunumlar yapıldı.
341 yıl hüküm süren Giray Hanlığı'nın idari merkezi olan Han Sarayı'nın restorasyonu için 4 milyar rubleden fazla (yaklaşık 2 milyar TL) kaynak ayrıldığı aktarıldı.
“Kültürel İş Birliği Sürecek” Mesajı
Uluslararası yuvarlak masa toplantısının kapanışında, yıl boyunca Özbekistan, Türkiye ve Belarus'ta düzenlenen etkinlikler değerlendirildi. Kırım Etnik İlişkiler Devlet Komitesi Başkanı Ruslan Yakubov, somut sonuçların ele alındığını ve 2026 sonrası için yeni planlamaların yapıldığını belirtti. Katılımcılar, kültürel iş birliğinin sürdürüleceği ve ulusal faktörlerin ülkeler arası ilişkileri germek için kullanılmasına karşı olunduğu yönünde ortak mesaj verdi.
Yorum Yap