İran ile ABD ve İsrail arasında yaşanan nükleer gerilim sonrası gözler Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na (UAEA) çevrildi. İran'ın tüm işbirliğini askıya aldığı UAEA, olası müzakerelere dönüşte anahtar rol oynuyor.
UAEA KARARI SONRASI SALDIRILAR VE ATEŞKES
UAEA Yönetim Kurulu, İran'ın NPT'den doğan yükümlülüklerini yerine getirmediğini gerekçe göstererek 12 Haziran'da kınama kararı aldı. Bu kararın hemen ardından İsrail, İran'a yönelik saldırılarına başladı. İran'ın karşılık vermesiyle çatışmalar yaşanırken, ertesi gün ABD Başkanı Donald Trump, Tel Aviv-Tahran arasında ateşkes ilan edildiğini duyurdu.
TRUMP: "KAPSAMLI BARIŞ ARIYORUZ"
Trump'ın özel temsilcisi Steve Witkoff, ABD'nin kapsamlı bir barış anlaşması aradığını ve önerilerinin tamamının İran'ın nükleer silah edinmesini engellemek üzerine tasarlandığını belirtti.
ABD, İran'ın nükleer silaha sahip olmamasını bir ön şart olarak koşarken, Tahran yönetimi, nükleer programlarının yalnızca barışçıl amaçlar taşıdığını vurguladı.
DENETİMİN TEK MERCİİ: ULUSLARARASI ATOM ENERJİSİ AJANSI
İran'ın nükleer silah edinmediğinin uluslararası güvencesi UAEA denetimlerine dayanıyor. NPT'nin 3. maddesi, İran'ın sadece barışçıl amaçlarla nükleer enerji kullanmasını denetleyecek kurumun UAEA olduğunu açıkça belirtiyor.
Ancak İran, 25 Haziran'da Meclis kararıyla UAEA ile tüm işbirliğini askıya aldı. UAEA müfettişlerinin ülkeye girişi engellendi, Başkan Rafael Grossi ile doğrudan temas yasaklandı.
İRAN: "GROSSİ CASUSLUK YAPTI, SAVAŞ BİTİNCE HESABINI SORACAĞIZ"
İranlı yetkililer, İsrail'in saldırılarının UAEA'nın 12 Haziran'daki kararından güç aldığı görüşünde. UAEA'nın İran'daki nükleer tesislere dair İsrail'e bilgi sızdırdığı iddia edildi.
Ali Laricani, “Savaş bitince Grossi'nin hesabını göreceğiz.” ifadesini kullandı. İran yönetimi, Grossi'yi ulusal güvenliğe ihanetle suçladı.
YASA NE GETİRİYOR? UAEA'YA TAM ENGEL
İran Meclisi'nde kabul edilen ve Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin onayladığı yasaya göre:
-
UAEA müfettişleri İran'a alınmayacak.
-
UAEA'ya nükleer faaliyet raporu sunulmayacak.
-
UAEA Başkanı Grossi'ye herhangi bir erişim sağlanmayacak.
Bu yasak, 1969 Viyana Sözleşmesi'nin 60. maddesi uyarınca, iki koşul sağlanana kadar geçerli:
-
Güvenlik Güvencesi: İran'ın egemenliğinin, topraklarının ve bilim insanlarının güvence altına alınması.
-
Hak Güvencesi: İran'ın uranyum zenginleştirme hakkına tam saygı gösterilmesi.
UAEA VE ABD'DEN TEPKİ: “İŞBİRLİĞİ MECBURİDİR”
UAEA Başkanı Grossi, suçlamaları reddederek İran'ın NPT'ye taraf olması nedeniyle UAEA ile işbirliği yapma zorunluluğu olduğunu vurguladı. Grossi, askeri saldırılarla çözülemeyecek bir konu olan nükleer meselenin ancak denetimle çözülmesi gerektiğini belirtti.
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, İran'ın Grossi hakkında verdiği infaz çağrılarını kınadı. “Grossi ve UAEA'nın güvenliği sağlanmalıdır.” ifadelerini kullandı.
AVRUPA VE RUSYA'DAN GROSSİ'YE DESTEK MESAJLARI
Avrupa Birliği Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, UAEA'ya tam destek verdiklerini belirterek, “Bu sorun diplomasiyle çözülmeli, UAEA kilit rolde.” dedi.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, İran'ın dini lideri Ali Hamaney'in nükleer silah üretimine karşı verdiği fetvayı hatırlatarak, İran'ın UAEA ile işbirliği içinde kalması gerektiğini savundu.
Sözcü Mariya Zaharova ise, “UAEA denetimindeki tesislerin saldırıya uğraması, ajansın güvenilirliğini zedeledi.” ifadelerini kullandı.
Yorum Yap