Çin'in devasa 'Kuşak ve Yol' girişimi projesi, 5'inci yılını geride bırakırken kimi katılımcı ülkelerin borç batağına saplanması ve kredilerini ödeyemeyecek hale gelmeleri, 'projenin yıldızı sönüyor mu?' sorusunu akıllara getiriyor.
Girişimin parçası olan ülkelerin bir kısmı Çin'den aldıkları milyarlarca dolarlık kredilerle söz konusu projede varlık göstermeye çalışıyor.
Temelde Asya, Afrika ve Avrupa'yı birbirine bağlamayı hedefleyen “Kuşak ve Yol” girişimi, kara yolları, demir yolları, limanlar ve enerji nakil hatlarını içeren milyarlarca dolarlık altyapı yatırım projelerini kapsıyor.
Şi: Proje herkese açık ve kapsayıcı
Projenin fikir babası olarak kabul edilen Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, girişimin 5'inci yıl dönümünde yaptığı konuşmada, "Bu bir Çin kulübü değil. Herkese açık ve kapsayıcı" ifadelerini kullandı.
Şi ayrıca, Kuşak ve Yol girişiminde yer alan ülkelerin arasındaki ticaret hacminin 5 trilyon Dolar'ı aştığını ve doğrudan yatırım rakamlarının da 60 milyar Dolar'a ulaştığını sözlerine ekledi.
Ancak borç sarmalına kapılan bazı ülkeler, "Yeni İpek Yolu" olarak da adlandırılan projenin aksi yönünde seslerini yükseltmeye başladı.
Uzmanlara göre, Çin lideri konuşmasında her ne kadar pembe bir tablo çizse de bazı ülkeler, Çin tarafından bir borç tuzağına çekildiklerini düşünmeye başladı.
Hatta uzmanlara göre, Çin'den kredi alan ülkelerin bazıları, bu kadar yatırımın yapılmasına değip değmeyeceğini sorgulamaya başladı bile.
Malezya: Bu projelere ihtiyacımız yok
Malezya Başbakanı Mahathir Muhammed, ağustos ayında Çin'in başkenti Pekin'e yaptığı ziyarette ülkesinin 20 milyar dolarlık demiryolu da dahil olmak üzere Çin destekli üç altyapı projesini rafa kaldıracağını açıkladı.
"Bu projelere ihtiyacımız yok" diyen Malezya Başbakanı Mahathir Muhammed, eski Başbakan Necip Rezak döneminde imzalanan projelerin uygulanabilir olduğunu düşünmediklerini belirtti ve "Bu projeleri iptal edeceğiz" açıklamasında bulundu.
Yeni Pakistan hükümeti projelere temkinli
Yine Pakistan'da geçen ay iş başına gelen Başbakan İmran Han'ın partisi de iki ülke arasındaki Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru projesiyle ilgili Çin'den alınan milyarlarca dolarlık kredilerin geri ödenmesi konusunda kamuoyuna karşı çok daha şeffaf ve dikkatli olunacağı sözünü verdi.
Halihazırda Pakistan'da Çin destekli 200'den fazla proje devam ediyor.
Projelerin bir çoğunun finansı ise Çin'den sağlanan kredilerle ayakta duruyor.
Naşid: Çin'in yaptığı toprak gaspı
Hint Okyanusu'ndaki ada ülkesi Maldivler'in sürgünde bulunan eski Devlet Başkanı Muhammed Naşid, ülkesinin yüzde 80 oranındaki dış borcunun Çin'e olduğunu ve Pekin'in Maldivler'deki faaliyetlerinin 'sömürgecilik' ya da 'toprak gaspı' olarak tanımlanabileceğini dile getirdi.
Borcunu ödeyemeyen Sri Lanka, stratejik limanını Çin'e devretti
Çin'e yüklü miktarda borcu olan bir diğer Asya ülkesi Sri Lanka, ağır bir bedel ödemek zorunda kaldı.
Pekin'den aldığı kredileri geri ödeyemeyen Sri Lanka, geçen yıl stratejik öneme sahip bir limanını 99 yıllığına Çin'e kiraya verdi.
Çin'in dış yardımlar ve yumuşak gücün genişlemesi gibi uluslararası bürokrasi konularında çok başarılı olmadığını belirten J Capital Research'den Araştırma Direktörü Anne Stevenson-Yang, "Şaşırtıcı olmayan bir şekilde bu konuda pek iyi değiller. Mesela kimsenin beklemediği Malezya meselesinde olduğu gibi politik konuları gündeme getirdiler" diye konuştu.
Stevenson-Yang, "Çin'in para birimi Yuan'ın değer kaybettiği ve uluslararası arenada daha belirsiz (müphem) bir ortak olarak algılandığı bir ortamda kimi ülkelerin Pekin'le yapılan projelere karşı bakışı daha da ön yargılı olacaktır" diye konuştu.
Amerikan düşünce kuruluşu Center for Global Development'in yayımladığı bir rapora göre, 'İpek Yolu fonu' alan sekiz ülkede devlet borçlarının sürdürülebilirliği hakkında "ciddi endişeler" var.
Bu ülkeler Pakistan, Cibuti, Maldivler, Moğolistan, Laos, Karadağ, Tacikistan ve Kırgızistan
ABD'li düşünce kuruluşunun raporuna göre, Çin-Laos demiryolu projesinin maliyeti 6,7 milyar dolar.
Bu rakam Güneydoğu Asya ülkesinin GSYİH'sinin neredeyse yarısına tekabül ediyor.
Afrika'nın parlayan yıldızı: Çin
Uluslararası Para Fonu IMF, Afrika ülkelerinden Cibuti'yi "yüksek borç riski" ile karşı karşıya olduğu konusunda uyardı.
Ülkenin kamu borçları, 2014 yılında GSYİH'nın yüzde 50'sinden 2016 yılında yüzde 85'e yükseldi.
Afrika, uzun yıllardır Çin'in yatırım yaptığı bir coğrafya. Rakamlar, Çin'in Afrika kıtasının en büyük ticaret ortağı haline geldiğini ortaya koyuyor.
Bazı Afrika ülkesi liderleri pazartesi günü Çin Devlet Başkanı Şi ile bir araya gelerek Kuşak ve Yol projesi kapsamında atılacak yeni adımları görüşecek.
Zirvede ekonomik yatırımların daha da arttırılması konularının ele alınacağı belirtiliyor.
"Batı'dan alınan kredi övgüye değer, Çin'den gelen tuzak"
Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hua Chunying, cuma günü düzenlediği basın toplantısında, borçlarından ötürü Pekin'in Pakistan ve Sri Lanka'ya zorlayıcı yaklaşımının olmadığını söyledi.
Bu ülkelerin Çin'e olan borçlarının, genel dış borçları içerisinde küçük bir meblağ olarak kalacağını öne süren Çinli sözcü, "Batılı ülkelerden gelen para iyi, tatlı ve övgüye değer ama Çin'den alınan kredi uğursuz ve tuzak öyle mi" diye ülkesine yönelik eleştirilere sert tepki gösterdi.
Uluslararası Para Fonu Başkanı Christine Lagarde da, nisan ayında yaptığı bir açıklamada potansiyel borç sorunlarıyla ilgili endişelerini dile getirmiş ve Çin'e daha fazla şeffaflık çağrısında bulunmuştu.
Lagarde, "Bu bir ikram değil, herkes yediğini ödeyecek" şeklinde konuşmuştu.
