Şark’ın Edison’u: Hasan Kamil Sabbah

TIMETURK | ÇEVİRİ

Birkaç hafta sonra Arap Alim Hasan Kamil Sabbah'ın doğum yıldönümünü anacağız. Hasan Kamil Sabbah, Lübnan'ın Nabtiyye şehrinin sembollerindendir. Kentin girişinde Sabbah'ın heykeli vardır. Ayrıca, Sabbah adına şehirde bir üniversite kurulmuş ve onun adına her yıl genç mucitlere ödül veriliyor. Şehirde, her yıl Hasan Kamil Sabbah adına bir şenlik organize ediliyor. ABD'de vefat eden Sabbah'ın naaşı daha sonra Nabtiyye'ye getirilmiş, ailesi de sık sık mezarını ziyaret ediyor.

ENERJİ UZMANIYDI

Günümüzün en önde gelen ve 40'lı yaşlarında vefat etmesine rağmen bilime en fazla katkı sunan Arap bilginlerinden biri Hasan Kamil Sabbah. Dünyanın birçok ülkesinde, çok sayıda icada onun ismi verilmiştir. Dr. Yusuf Hasan, “MOSSAD'ın Kapılarındaki Kan: Arap Bilginlere Suikastlar” adlı kitabında bunların bazılarına yer vermiştir. Binlerce elektrik cihazında kullanılan ve cihazların elektrik basıncını dengeleyen basınç aracı Sabbah'ın kitapta zikredilen icatlarından biri. Sabbah, 1930 yılında görüntü akışını sağlayan bir cihaz bulmuş. Bu cihaz, bugün başta televizyon ve Sinema Scoopları olmak üzere modern Sinemanın temel araçlarından biri olarak kullanılmaktadır. Aynı yıl içinde güneş enerjisini sürekli elektrik enerjisine çeviren bir cihaz icat etmiştir. Bu cihaz, güneş ışınının çarpmasıyla elektrik üreten bir bataryadır.

Hasan Kamil Sabbah, Lübnan'ın güneyinde bulunan el-Nabtiyye kentinde doğdu. Ticaretle uğraşıyordu. Annesi, edebiyatçı olan ve bilime olan sevgisiyle tanınan Şeyh Ahmet Rıza'nın kız kardeşiydi. Sabbah'ın çocukluğu, eğitimli, dindar, bilgiye ve bilginlere saygı duyan bir ailenin evinde geçti. Orta okul için 1908'de Beyrut'a gitti. Burada, bilime olan ilgisiyle öne çıktı. Suriye Üniversitesi'nde İngilizce bölümü okurken yaşadığı maddi zorluklar yüzünden ayrılmak zorunda kaldı fakat üniversite yönetimi eğitimini ücretsiz olarak bitirmesine izin verince eğitimini bitirdi.

OSMANLI ORDUSUNDA ASKERLİK YAPTI

Sabbah, üniversite hayatında İngilizceyi adeta icat etti ve üçgen hesabı daha iyi öğrenmek için Fransızca da öğrendi. Bu gencin ismi bütün Lübnan'da duyulmaya başlamıştı. 1916 yılında askerlik yaşına gelen Sabbah, eğitimine ara vererek Osmanlı ordusuna katıldı. Askerlik yaparken Alman ordusunda bulunan mühendislerle bir araya geldi ve onlardan Almanca öğrendi. Böylece ordu içinde yükselerek Üsteğmen rütbesini aldı ve telgraf bölüğü komutanı oldu. Askerlik sonrası Şam'a giden Sabbah, burada 2 yıl boyunca bir yandan spor öğretmenliği yaparken diğer yandan fizik ve mühendislik araştırmalarını sürdürdü.

Hasan Kamil Sabbah, 1927 yılında Amerika Birleşik Devletleri'ne giderek, MAT Enstitüsü'ne katıldı ve mühendislik alanında yüksek lisans yaptı. Fakat maddi zorluklar yüzünden Enstitü'den ayrılmak zorunda kalınca “General Elektronik” adlı bir şirkette çalışmaya başladı. Burada çalışırken 20'ye yakın icat yaptı. Sabbah, ulusal bilinci olan bir Arap vatanseveriydi. Arap ülkelerinin kendisine ait icatlardan yararlanabilmesi için çok sayıda Arap yöneticisiyle iletişime geçti ama onun çağrıları dönemin Arap dünyasını kasıp kavuran siyasi zorluklar yüzünden karşılık bulmadı.

KAZA MI SUİKAST MI?

1935 yılının Mayıs ayının son gününde New York'ta iş yerinden evine dönerken bir trafik kazası geçirerek hayatını kaybetti. Bu olayın bir kaza mı yoksa Sabbah'a yönelik bir suikast mi olduğuna dair yoğun tartışmalar yapıldı.

Sabbah hakkındaki tartışmalar sadece hayatına mal olan trafik kazasıyla sınırlı kalmadı, onun yeniliklerine şüpheyle yaklaşan sesler yükseldi. Bazıları bu yeniliklerin özgünlüğünden şüphe etti. Tartışmalar, Sabbah Ulusal Komitesi'nin ABD'ye onun yeniliklerini araştırmak ve ABD Patent ve Ticari Marka Ofisi'nden Sabbah'ın buluşlarının özgün olduğuna dair bir belge yayınlanana kadar sürdü. Lübnanlı yazar Said es-Sabbah'ın, Lübnan Haber Gazetesi'nde yazdığı makaleye göre, Hasan Kamil Sabbah'ın adına düzenlenmiş 37 patent ve yine onun ortak olduğu buluşlar için hazırlanan 15 başka patent olduğunu ortaya koydu. Bu makale, Arapların elektrik alanındaki en büyük bilginlerinden biri olan Hasan Kamil Sabbah'ın kalitesini ispat etmiş ve onun “Doğunun Edison'u” lakabını almasının boşuna olmadığını ortaya koymuştur.

Tercüme: İsmail Çoktan