Bir Bilen...
Türkiye, tarım devi konumunu kuvvetlendiriyor. Dünyanın her yerine ürün yollayan ülkenin önemli varlıklarından biri de kuşkusuz zeytin.
Öyle ki ülkede 2023 yılında 9.03 milyon dönümlük alanda toplam 201 milyon 770 bin zeytin ağacı vardı. Bu ağaçların yüzde 83'ü meyve veren ağaçlardan teşekkül ediyordu. Ağaçlardan 167 milyon 545 bini meyve veren, 34 milyon 225 bini ise meyve vermeyen kategorisindeydi. Ekonomide önemli yeri olan zeytin ağacı sayısı 2024 yılında ise 205 milyon oldu. Bu sayıyı 250 milyona taşımak ve lider İspanya'yı geçmek için düğmeye basıldı.
Türkiye'nin 2 milyar zeytin ağacının bulunduğu dünyadan yüzde 10 pay alması üreticinin ve ihracatçının elini güçlendirdi. Nitekim zeytin ağacı sayısını ikiye katlama hedefi 2022-2023 ve 2024-2025 sezonlarında yakalandı. Sofralık zeytin üretiminde 750 bin tonla dünya birincisi olma planı tutturuldu. Zeytinyağında ise 475 bin tonla ikincilik elde edildi, 750 bin tonla zirvede olan İspanya'ya bir adım daha yaklaşıldı. Bunda iktidarın yeni dikimleri teşvik amaçlı yaptığı fidan yardımları önemli rol oynadı.
2024-2025 sezonunda ihracatta iyi efor sergilendi. Sofralık zeytin ihracatında 255 milyon 310 bin dolarla Cumhuriyet tarihinin en yüksek geliri elde edildi. 100 bin 884 tonluk dış satımla 2021-2022'de elde edilen 109 bin tonluk rekorun ardından en yüksek ikinci seviyeye ulaşıldı.
Türkiye, sofralık zeytin üretiminde tarihinde ilk defa dünya birincisi oldu. Toplam 117 ülkeye siyah ve yeşil zeytin gönderildi. İhracatta öne çıkan ülkeler siyah zeytinde Almanya, Irak ve Romanya oldu. Yeşil zeytinde Irak, Almanya ve ABD en önemli alıcılardandı. Zeytinyağı ihracatında ise daralma görüldü. Daralmanın nedeni dökme ve varilli ürünlere getirilen ihracat sınırlamasıydı. 2023-2024 sezonunda 65 bin ton olan zeytinyağı ihracatı, 2024-2025 sezonunda yüzde 24 düşerek 49 bin tona geriledi. İhracattan elde edilen gelir de yüzde 48 azalarak 470 milyon dolardan 244 milyon dolara indi. Sınırlama biterken umutlar 2025-2026 sezonuna kaldı. Anılan sezonda rekoltenin zeytinde 2 milyon 450 bin ton, sofralık zeytinde 740 bin ton, zeytinyağında 310 bin ton olacağı öngörülürken üretimin ihracata da -sınırlamaya gidilmediği takdirde- ivme katacağı tahmini güçlendi.
İleriye ümitle bakıladursun ihracatçıdan şu talepler geldi:
*Ambalajlı ihracata kilogram başına 2-5 dolar teşvik verilmeli.
*Markalaşma ve tanıtım yardımları yüzde e oranında artırılmalı.
*Kooperatiflere ve KOBİ'lere yönelik düşük faizli ihracat kredileri sağlanmalı.
*Turquality ve Ur-Ge gibi programlar yeniden ele alınmalı.
*Lisanslı depoculuk sistemi bir an evvel hayata geçirilmeli.
Biz de Türkiye'nin potansiyellerinden zeytin ve zeytinyağında tabloyu yakından takip ediyoruz. Üretim ve ihracatta karneyi, gidişatı okurlarımızla paylaşmaya devam ediyoruz, edeceğiz. Bu temenniyle keyifle okumalar diliyoruz.
Adem Şahin \ Timeturk
