TIMETURK | HABER MERKEZİ
Iraklılar, işsizlik, yolsuzluk ve kamu hizmeti alamadıkları gerekçesiyle 1 Ekim'de indikleri sokaklardan hala ayrılmadı. Protesto gösterileri, Bağdat yönetiminin reform vaatlerine rağmen durmazken, göstericiler 1,5 ayı geride bırakmak üzere.
Eylemciler, işsizliğin giderilmesi, yolsuzlukların soruşturulması, düzenli kamu hizmeti almak gibi taleplerinin yanı sıra İran'ın Irak üzerindeki etkisini de protesto ediyorlar. Bunun en net göstergesi ilk günlerde yakılan İran bayrakları, İran karşıtı sloganlar ve farklı şehirlerdeki hedef alınan İran'a ait konsolosluklar.
Eylemcilerin taleplerinden biri de gösteriler sırasında güvenlik güçlerine şiddet kullanılması talimatı vermekle suçladıkları Başbakan Adil Abdulmehdi hükümetinin istifasıydı. O istifa kararı, bugün haber merkezlerine ulaştı. Abdulmehdi, istifasını Meclis'e sunacağını açıkladı.
İRAN DEVRİLMESİNİ İSTEMİYORDU
Fakat İran'ın Adil Abdulmehdi'nin devrilmesini istemediği biliniyor. Bu nedenle gösterilerin başladığı ilk günlerde İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani, Şii siyasetçilerden Irak Ulusal İttifakı lideri Hadi el Amiri ile gizli bir toplantı yapmış ve Şii liderden Abdulmehdi'nin arkasında durmasını istemişti. Bu adımı, Tahran'dan yapılan "göstericilerin kışkırtıldığı, protestolarda dış güçlerin eli olduğu" yönündeki açıklamalar takip etti.
İran'ın konuya dahil olduğu bir diğer nokta ise kendine bağlı milisleri sokağa çıkarması oldu. Milsiler, ölü sayının ilk bir haftada 100'ün üzerine çıkmasının nedeni olarak gösteriliyor. Irak yönetimi iddiaları reddetse de İran destekli milislerin göstericileri nokta atışı hedef aldığı biliniyor. Keskin nişancı atışlarıyla vurulan Iraklıların videoları sosyal medyada paylaşılıyor.
Irak polisinin de gerçek mermi kullanmasıyla ölü sayısı resmi rakamlara göre 350'yi aşmış, resmi olmayan rakamlara göre 400'ü bulmuş durumda.
SİSTANİ'DEN ÇAĞRI GELDİ, ABDULMEHDİ İSTİFA ETTİ
Başbakan Abdulmehdi'nin istifa kararı öncesinde gelen bir diğer haberse Irak'taki Şiilerin en büyük dini merci olan Ali es-Sistani'nin meclise yaptığı 'şeffaf ve özgür seçim' çağrısı oldu.
Şİİ LİDERLER DESTEK VERDİ
Şii liderler Sistani'nin çağrısına destek verdi. Gösterilerin ilk gününde Kasım Süleymani'nin Abdulmehdi'ye destek istemek için buluştuğu Şii lider Hadi Amiri ise henüz açıklama yapmadı.
Haydar İbadi
İBADİ: YARIN İÇİN OLAĞANÜSTÜ OTURUM ÇAĞRISINDA BULUNUYORUM
Eski Irak Başbakanı Haydar İbadi, yaptığı yazılı açıklamada, "Dini mercinin bugün yaptığı çağrıya binaen, meclise hükümetten güvenoyunun çekilmesi ve yeni bağımsız hükümetin kurulması için yarın olağanüstü oturum gerçekleştirmesi çağrısında bulunuyorum" ifadelerini kullandı.
İbadi, adil bir seçim yasasının çıkarılması ve Birleşmiş Milletler gözetiminde erken seçimlere gidilmesi için bağımsız seçim komisyonun kurulması gerektiğini kaydetti.
Ammar el-Hekim
HEKİM: İVEDİ BİR ŞEKİLDE TOPLANILMALI
Irak Meclisi'nde 19 milletvekiline sahip ve muhalefet cephesinde bulunan Ulusal Hikmet Akımı lideri Ammar el-Hekim de yazılı açıklamasında, Sistani'nin çağrısında sözünü ettiği adımların uygulamaya konulması için meclisin ivedi bir şekilde toplanması gerektiğini belirtti.
Nuri el-Maliki
MALİKİ'DEN DE ÇAĞRI GELDİ
Sistani'ye, İbadi ve Hekim'den sonra ülkede 2006-2014 yılları arasında iki dönem başbakanlık görevinde bulunan Nuri el-Maliki liderliğindeki İslami Dava Partisi'nden de destek geldi.
Partiden yapılan yazılı açıklamada, "İslami Dava Partisi, yasalar çerçevesinde halkın taleplerini karşılayacak alternatif bir hükümetin kurulması için meclisin ivedi bir şekilde toplanması çağrısında bulunuyor" ifadelerine yer verildi.
Açıklamada, meclisteki siyasi partiler ve liderlerin Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi'ye alternatif bir isim sunmaları gerektiğine işaret edildi.
Kays Hazeli
İRAN'A EN YAKIN GRUP KAYS HAZELİ: SİSTANİ'YE TABİYİZ
Haşdi Şabi'ye bağlı ve İran'a en yakın grup olan Asayib Ehlilhak Örgütü lideri Kays Hazeli de sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, Sistani'ye tabi olduğunu ve çağrısına destek verdiğini kaydetti.
Mukteda es-Sadr
SADR'DAN İSTİFA ÇAĞRISI
Mecliste 54 milletvekiline sahip birinci parti konumundaki Sairun Koalisyonu lideri Mukteda es-Sadr da dün yaptığı açıklamada, hükümet karşıtı gösterilerde daha fazla kan akmaması için hükümete acilen istifa etme çağrısında bulunmuştu.
Hadi Amiri
FETİH LİDERİ AMİRİ'DEN HENÜZ AÇIKLAMA YOK
Irak Meclisi'nde 47 milletvekiline sahip 2'nci parti konumundaki Fetih Koalisyonunun lideri ve İran'a yakın Haşdi Şabi Komutanlarından Şii politikacı Hadi Amiri'den ise konuya dair henüz bir açıklama gelmedi.
ABDULMEHDİ'NİN KARARI
Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi'nin istifa etme kararının nasıl alındığı merak konusu, uluslararası basında konuyla ilgili aktarılan haberlerde, istifa kararının ölü sayısının hızla yükseldiği günlerde gelmemesi, Şii lider Sistani'nin çağrısı ve diğer Şii liderlerin ortak desteğinin ardından duyurulması ön plana çıktı.
Abdulmehdi'nin görevde kalmasını isteyen Tahran yönetiminin 1,5 ayı geride bırakan gösterilerin dozunun düşmemesi, gösterilericilerin İran'ın Irak'taki nüfuzunu eleştirdiği sloganların dinmemesi ve konsoloslukların yakılma girişiminin sürmesi nedeniyle Adil Abdulmehdi'ye istifa yolunu açtıkları değerlendiriliyor. Değerlendirmelere ilişkin henüz Bağdat ve Tahran'dan açıklama gelmedi.
Öte yandan Abdulmehdi, istifa kararına ilişkin açıklamasında "Sistani'nin ülkenin kaosa sürüklenmemesi çağrısına uyduğunu" vurgulamıştı.
SİSTANİ'NİN DEĞİŞEN TAVRI
Hükümet üzerindeki baskıların yanı sıra her hafta cuma günleri gösterilere ilişkin değerlendirmelerde bulunan Sistani'nin, göstericilerin hayatını kaybetmesiyle birlikte hükümete karşı tavrı da değişmeye başladı.
Sistani eylemlerin başında göstericilerin taleplerinin yerine getirilmesi, iç ve dış güçlerin müdahalesine dikkati çekiyordu. Ancak Sistani, bugün yaptığı açıklamayla, meclise Abdulmehdi hükümetinden desteğini çekmesi yönünde çağrıda bulunarak en net tavrını sergilemiş oldu.
Dini mercinin açıklamasına Fetih Koalisyonu dışındaki tüm Şii partilerin de destek vermesi, Abdulmehdi hükümetinin lağvedilmesi konusunda bir konsensüs oluştuğunu gösterdi.
İSTİFA KARARI İLK OLARAK SADR TARAFINDAN GÜNDEME GETİRİLDİ
Ülkede 1 Ekim'den bu yana başta Bağdat olmak üzere orta ve güney vilayetlerde hükümet karşıtı gösteriler düzenleyen göstericilerin taleplerinin arasında yer alan başbakanın istifasını, ilk gündeme getiren kişi mecliste 54 milletvekiliyle 1'inci sırada yer alan Sairun Koalisyonu lideri Mukteda Sadr'dı.
Sadr, 29 Ekim'de yaptığı açıklamada, meclisin Abdulmehdi'den güvenoyunu çekmesi ve hükümetin acilen düşürülmesi çağrısında bulundu.
Sadr'ın istifa çağrısına hükümetin diğer önemli ortağı Fetih Koalisyonu lideri ve İran'a yakın Haşdi Şabi Komutanlarından Hadi Amir'den destek gelmemesi Abdulmehdi'nin görevde kalmasını sağladı.
Hükümetin de önemli ortaklarından olan Sadr'ın istifa çağrısına Abdulmehdi ise siyasi partilerin anlaşması halinde görevini bırakmaya hazır olduğu şeklinde cevap verdi. Başbakan ayrıca, ülkedeki sorunların 2003'ten bu yana biriken sorunlar yığını olduğunu kendisinin 1 yıllık hükümetiyle ilgisi olmadığını söylemişti.
ABDULMEHDİ SONRASI SÜREÇ NASIL OLACAK?
Irak'ta erken seçim için Cumhurbaşkanı Berhem Salih'in, Bakanlar Kurulundan gelecek parlamentonun feshine ilişkin talebi onaylaması gerekiyor. Parlamento onayı olmadan erken seçime gidilemiyor. Söz konusu talebin onay alması halinde ise 60 günde seçime gidiliyor.
Göstericiler, erken seçime gidilmeden önce geçici bir geçiş hükümetinin kurulması, Birleşmiş Milletler nezdinde şeffaf seçimlerin yapılabilmesi için bağımsız bir seçim komisyonunun kurulmasını talep ediyor.
Abdulmehdi'nin istifasının onaylanması halinde geçici bir hükümetin kurulması ve ardından erken seçimlere gidilmesi gerekiyor.
GÖSTERİLER NASIL BAŞLADI?
Bağdat ve güneydeki Basra, Nasıriye, Meysan, Kadisiye ve Babil kentlerinde binlerce kişinin sokağa çıkmasıyla 1 Ekim'de başlayan gösteriler, ülkenin orta ve güneyinde birçok kente sıçradı.
ABD'nin 2003'te ülkeyi işgaliyle kurulan devlet düzenindeki bozukluk, hükümette yer alan etnik ve dini temelli siyasi oluşumların kamu faydası yerine grup çıkarlarını öncelemesi toplumda rahatsızlık yarattı. Ülkede yolsuzluğun ciddi boyutlarda olması da topumda huzursuzluğa yol açtı.
Dünya Şeffaflık Örgütüne göre, Irak 180 ülke arasında 168'inci sırada bulunuyor. Ülkede 2003'ten bu yana 450 milyar dolarlık kamu fonunun kayıp olduğu iddia ediliyor.
Irak, kanıtlanmış petrol rezervleri açısından dünyada 4'üncü sırada yer alıyor. Ülkede elektrik, su, sağlık, ulaşım gibi temel kamu hizmetleri oldukça yetersiz. Dünya Bankasının 2014 verilerine göre, 40 milyonluk nüfusun neredeyse dörtte biri günde 1,90 dolar gelirle yaşıyor.
Verilere göre ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 75'i, 35 yaşın altında bulunuyor. Irak'ta genç işsizlik oranının geçen yıl yüzde 20'lere ulaşması öfkeyi artırıyor. Ülkede 83 bine yakın yabancı uyruklunun çok yüksek maaşlı işlerde çalışması da tepki çeken nedenlerden biri.
GÖSTERİCİLER İRAN'IN NÜFUZUNU HEDEF ALIYOR
İran'ın ülkedeki etkinliği ve Tahran destekli milis gruplar da ülkede tepki çekiyor.
Hükümet karşıtı gösteriler sırasında birçok kez İran'ın dini lideri Ali Hamaney ve Devrim Muhafızları'na bağlı Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin de posterleri yakıldı.
Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi'nin, DEAŞ'a karşı ciddi başarılar elde etmiş ve ABD'ye yakınlığıyla bilinen Terörle Mücadele Birimi Komutanı Abdulvahab es-Saadi'yi görevden alması, gösterileri tetikleyen etkenlerden biri oldu. Saadi'nin görevden alınmasının arkasında İran'ın olduğu tartışılırken gösterilerde Saadi posterleri açılarak "İran dışarı" sloganları atılıyor.
1 Ekim'de başlayan ve 6 Ekim'de Erbain törenleri nedeniyle ara verilen ilk dalga gösterilerde 157 gösterici hayatını kaybederken, binlerce kişi de yaralandı. 25 Ekim'de yeniden alevlenen gösterilerin ikinci dalgası ise Bağdat, Basra, Babil, Divaniye, Zikar, Meysan, Musenna, Kerbela ve Necef vilayetlerinde yoğunlaştı.
Halen devam eden gösterilerde İran karşıtlığının önceki gösterilere göre daha yüksek sesli bir hal alması dikkati çekiyor. Nitekim göstericiler, birçok şehirde İran'a yakınlığıyla bilinen Şii milis grubu Haşdi Şabi'ye bağlı siyasi partilerin ve milis grupların binalarını ateşe verdi.
(Haber gitmek için fotoğrafa tıklayınız)
