TIMETURK / Haber Merkezi
Mali, tarihinde eşi görülmemiş siyasi ve askeri bir kriz yaşıyor. Fransa, bugün aldığı kararlar Mali’de Müslüman savaşçılara karşı hava saldırıları başlattı. İlk saldırılarda 100’den fazla kişinin hayatını kaybettiği bildirildi.
1960’larda Fransa’dan bağımsızlığını kazanan bu Afrika ülkesindeki ana oyuncuları BBC derledi.
Geçici başkan
70 yaşındaki Dioncound Traore, uzun zamandır başkanlık hırsları vardı ancak 2012 Nisan’ında planlanan seçimlerde iktidara gelmeyi umut ediyordu.
Başkent Bamako’nun dışında garnizon kenti Kati’de 1942’de doğdu.
Yüksek öğrenimini o zamanların Sovyetler Birliği’nde, Cezayir’de ve matematik doktorası aldığı Fransa’da yaptı.
Siyasete girmeden önce üniversitede hocalık için Mali’ye döndü.
1990’da siyasi parti Demokrasi İttifak’ının kurucu üyelerinin arasında yer aldı. 1992-1997 arasında savunma ve dışişleri gibi değişik bakanlıklarda görev aldı.
2007’de Genel Meclis sözcüsü seçildi.
Aşırı derecede tutulmayan devrik başkan Amadou Toumani Toure’nin müttefikiydi.
Sonuç olarak birçok Malili Traore’den endişeliydi. Bamako muhabiri Martin Vogl’a göre Malililer, Traore’yi karizmatik bulmuyorlar.
Darbe destekçileri Traoure’ye ofisinde Mayıs’ta saldırdı. Traoure, Fransa’da tedaviye gitti.
İslamcı muhalifler yeni bir saldırı düzenleyip merkez kenti Kona’ya girdiklerinde geçici başkan Fransa’dan askeri yardım talep etti.
Olağanüstü hal ilan etti ve muhaliflerin ülke genelinde “suç faaliyetlerini” genişletmek istediklerini iddia etti.
Darbe lideri
Mart 2012 darbesi spontane gelişti. Bamako’daki başkanlık sarayından 10 km ötedeki Kati askeri kampında baş gösteren isyanın neticesinde ortaya çıktı.
Darbe Yüzbaşı Amadou Sanago’nun liderliğinde gerçekleşti. Yüzbaşı Sanogo, erbaşların isyan edip başkente doğru ilerlediğinde kaçmayan birkaç subaydan biriydi.
Otuzlu yaşlarının sonlarındaki Yüzbaşı Sanogo, Bamako’nun 240 km kuzeyinde bulunan Mali’nin ikinci büyük kenti Segou’dan. Babası orada bir hemşire olarak çalışıyordu.
Bamako’daki muhabir Martin Vogl subayı, etkileyici, kendinden emin, karizmatik, dostane ancak hafif ters olarak niteliyor.
Ordudaki tüm profesyonel hayatı boyunca Yüzbaşı Sanogo, istihbarat dahil bazı askeri eğitimleri ABD’de aldı.
Resmen iktidarı teslim etse de Yüzbaşı Sanogo, Mali siyasetinde gelecekte rol oynayabileceğine işaret etti.
Muhalifler
Azavat’ın Kurtuluşu Milli Hareketi (MNLA) ve İslamcı Ensar el Din, Fransa büyüklüğündeki kuzey Mali’nin ele geçirilmesine dahil olan iki ana Tuareg grubudur.
Birlik Hareketi ve Batı Afrika Cihat’ı (Mujao) dahil diğer küçük gruplar da mücadeleye dahil oldular.
Farklı amaçlara sahip olmalarına rağmen MNLA ve Ensar El Din zaman zaman güçlerini savaşmak için birleştirirler. Timbuktu’nun ele geçirilmesi de buna dahildir fakat aralarında ciddi gerilimler mevcuttur. İki grup arasında çatışmalar sürekli yaşanır.
MNLA Azavad adını verdiği Toureg’in kuzey anavatanı için bağımsızlık istemektedir.
MNLA’daki iki önemli isim genel sekreter Bila Şerif ve askeri kanatın lideri Muhammed Necim’dir.
MNLA saflarında Libya’da sürgündeyken iktidarda kalmaya çalışan Albay Kaddafi’nin güçleri yanında savaşan Malili Tuareg’ler bulunur.
Devrilmesinin ardından Mali’ye iyi eğitilmiş olarak ve ağır silahlarla döndüler.
Fakat bölgenin 3 ana şehrini –Timbuktu, Gao ve Kidal– kontrol eden Ensar El Din ve Mujao İslamcılarıdır.
Meşhur Tuareg muhalif lideri İyad Gali’nin yönetimindeki Ensar el Din ve Mujao, 2013 başlarında güneyin ele geçirilmesinde rol almışlardı.
Ensar El Din sözcüsü merkez kenti Konna’ya “Cihat” için girdiklerini söyledi.
Grup, El-Kaide’nin Kuzey Afrika şubesi İslami Mağrip’le ilişkisi bulunuyor. Yabancı cihat savaşçılarının isyancıların elinde tuttuğu bölgelerde kamplar kurduğuna dair doğrulanmamış söylentiler mevcut. Bunlar arasında Nijerya’nın Boko Haram’ın adı da geçiyor.
Ensar El Din bağımsızlık için savaşmadığını söylüyor. Mali’nin bir bölümü olarak kalmak istiyorlar ancak çoğunluğu Müslüman ülkede Şeriat’ın hakim olmasını istiyor.
Mali analisti Andy Morgan, İslamcıların MNLA’dan daha zengin olduklarını söylüyor. MNLA’nın son yıllarda Batılıları fidye için kaçırdığını ve kokain, haşhaş ile sigara trafiği yaptıklarını öne sürüyor.
Morgan, MNLA’nın İslamcı grupların toplamı kadar yani 2-3 bin savaşçısı olduğunu tahmin ediyor.
İslamcıların yükselişi komşu ülkelerde korkulara neden oldu. Bunlar arasında büyük Tuareg nüfusa sahip Nijer, BM’den 3 bin Afrikalı gücün Mali’ye hükümeti güçlendirmesi için gönderilmesini istedi. Hatta isyancıların elindeki bölgeyi de almayı denemelerini talep etti.
Fakat bazıları bunun söylendiğinden çok daha zor olacağının altını çiziyorlar. Şu ana kadar da net kararlar alınmış değil.
Devrik başkan
Mali’yi askeri diktatörlükten kurtardığı ve demokrasiyi tesis ettiği için saygı gören Amadou Toumani Toure, Mart’taki darbeyle devrilmişti.
ATT olarak bilinen başkanın görev süresi Nisan’da bitiyordu. 8 Nisan’da resmen istifa etti.
Ancak müttefiklerinin birbiri ardına tutuklanmasıyla komşu Senegal’a kaçtı.
Toure’nin kendisi 1991’de bir darbeyle iktidara gelmişti. Güvenlik güçleri 100 demokrasi-yanlısı göstericiyi öldürdüğünde askeri lider Musa Traore’yi devirmişti.
Ertesi sen iktidarı sivil idareye teslim etti. Saygı kazanarak “demokrasi askeri” lakabını aldı.
2002 Mayıs’ında başkanlık seçimini kazandı. 2007’de tekrar seçildi.
Fakat hükümetinin yolsuzlukla mücadelede hiçbir şey yapmaması ve kuzeyde isyana varan artan güvensizlik nedeniyle halkı arasında rağbetini yitirdi.
1948 doğumlu ATT’nin resmi bir partisi olmadığı için sürekli mümkün olduğu kadar siyasi grubun desteğini almaya çalıştı.
Tuareg’ler kim?
.gif)
Bazen Mavi Halk olarak adlandırılırlar zira bazı geleneksel kıyafetleri ile türbanlarında kullandıkları çivit derilerini koyu maviye boyar.
Tarihsel olarak göçebe Berber halkıdırlar. Libya, Cezayir, Nijer, Burkina Faso ve Mali’nin Sahra ile Sahel bölgelerinde yaşarlar. Buraya Azavad adını verirler.
2 bin yıl önce Sahra’ya develer geldiğinde Tuareg’ler altın ile tuz taşıyan Sahra karavan ticaretinin baş aktörleri oldular.
Ticaret Atlantik Okyanus’una kaydığında zarar gördüler.
Mali’deki Tuareg’ler ayrımcılık gördüklerini söylüyorlar zira daha açık tenliler ve uzaktaki Bamako’daki hükümetçe ihmal ediliyorlar.
Kendilerine Kel Tamaşek ya da Tamaşek konuşanlar olarak çağırmayı tercih ediyorlar. Tamaşek, kendi alfabesi olan bir dildir. (Resim Toureg Bölgesi)
BBC.CO.UK'daki bu haber Oğuz Eser tarafından TIMETURK.COM için tercüme edilmiştir.
