Muhteşem yüzyıl
FATİH DÖNEMİ (II. MEHMET)
İstanbul'un fethi
İslam aleminin en önemli isteklerinden biri olan İstanbul'un fethi bu dönemde gerçekleşti. İstanbul'un Fatih tarafından kolayca fethedilmesinin nedenlerinden biri de; o dönemde varlığın sürdüren Katolik - Ortodoks çekişmeleriydi.
Fatih İstanbul'u aldıktan sonra Ortodoks halka din özgürlüğü sağlanmış, ancak Katolik ve Ortodoks kiliselerinin başına kiliselerarası birleşmeye karşı olan din adamları getirerek Avrupa Hrıstiyan birliğini bölmeyi, amaçlamıştır.
İstanbul'un alınmasından sonra Karadeniz ve Ege ticaretinin Osmanlıların eline geçmesinden rahatsızlık duyan Venedik ile 16 yıl savaş yapılmış ancak biri denizde diğeri karada güçlü olduğundan birbirlerine karşı üstünlük sağlayamadılar. Ve anlaşma yoluna gittiler. Söz konusu anlaşma ortamından dolayı Osmanlı tarihinde ilk imtiyazlar Venedik'e verilmiştir.
Venedik'e Osmanlı sularında serbest ticaret yapma hakkını verdiği gibi Venedik bayrağı taşıyan her gemiye bu haklar verilmiştir. Bundan maksat Hıristiyan birliğini bozmaktı.
Balkanlarda Sırbistan, Mora, Bosna, Hersek, Eflak-Boğdan Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Anadoluda'ki fetihler;
* Cenevizlerden Amasra alındı.
* Sinop alınarak Candaroğullarına son verildi.
* Trabzon Rum İmparatorluğuna son verildi.
* Karamanoğularına son verildi.
Uzun Hasan'la 1474'te Otlukbeli Savaşı yapılarak Doğu Anadolu Osmanlı topraklarına katıldı.
Denizlerdeki fetihler;
* Ege adalarında; İmroz, Taşoz, Limni, Midilli, Bozcaada, Semadirek alındı.
* Gedik Ahmet Paşa komutanlığında Kırım Hanlığına son verildi. Böylece Karadeniz Türk gölü haline geldi.
* Sen Jan Şövalyelerinden Rodos adası alınamadı.
* Galya seferiyle Otranto kalesi ele geçirildi.
Anadolu'da Türk birliği sağlamak için çalışmalar yapıldı.
Askerlere toprak dağıtılarak ilk kez toprak reformu gerçekleştirildi.
Bilime ve sanata önem verildi.
Batı kültürüne ilk açılan osmanlı padişahıdır.
İlk altn para onun döneminde bastırıldı.
Kanunnameyi Ali Osman ile Kardeş katline izin verildi. (Veraset sisteminden doğan taht kavgalarını önlemek devlet bütünlüğünü korumak için)
Fatih kanunnamesi kaynağını örfi hukuktan almıştır.
II. BEYAZIT DÖNEMİ
Din işlerine devlet işlerinden daha fazla önem verdiği için sofu Beyazıt adını almıştır.
Yükselme dönemi padişahı olmasına rağmen önemli bir fetihte bulunmamıştır
*Fetihlerde duraklama dönemi.
Cem Sultan olayında dolayı huzursuzluk yaşanmış, bu olay bir dış sorun haline gelmiştir.
Memlükler Cem Sultanı korudukları için savaş yapılmıştır.
Venediklilerle savaşlar yapılmış; Modon, Koron, İnebahtı, Navarin limanlan alınarak Venedikle barış yapılmıştır.
Şah İsmail'in şii propagandası sebebiyle Osmanlı-İran savaşı başlamıştır. Bu propagandalar sonucu çıkan Şahkulu isyanı zorlukla bastırılmıştır.
II. Beyazıt sofuluğundan dolayı Doğu üzerinde çok büyük bir etkinlik sağlayamamış tahtan çekilmek için yerine oğlu Korkut'u önerince diğer oğlu Selim babasına isyan etmiştir.
Bu arada Yeniçeriler de Selim'i desteklemişlerdir. Böylelikle Yeniçeriler ilk kez devlet yönetimine karışarak siyasi tercihlerini göstermiş oldular.
YAVUZ SULTAN DÖNEMİ (I. SELİM)
Yazvuz, İslam ve Türk topluluklarını bir araya getirerek bir Türk islam imparatorluğu yaratmak amacındaydı.
Yeniçerilerin desteğiyle tahta geçen ilk Osmanlı Padişahıdır.
Çaldıran Seferi sonunda Turnadağı savaşıyla Dulkadiroğulları beyliğine son verip Elbistan alınarak, Anadolu'da Türk Birliği sağlanmıştır. (En son katılan beylik: Dulkadiroğulları)
Mısır seferi sonrası halifelik unvanını almıştır, bu andan itibaren devlet teokratik (dinle yönetilen) yapıya kavuşmuştur.
Şah İsmail'in Şii mezhebine dayalı olarak Anadolu'ya yayılmak istemesi üzerine, Anadolu'da dinsel ve ulusal birlik sağlamaya yönelmiş, böylelikle Doğu ticaret yolları (Baharat yolu) Osmanlı denetimine katılmış oldu. (İran ve Çaldıran seferinin nedenidir.)
Fatih devrine dayanan Osmanlı-Memlük anlaşmazlığı Şah İsmail'inde karışması yüzünden Yavuz'un Mısır seferine çıkmasına sebep olmuştur.
Mısır seferi sonucunda halifeliği ele geçirmesiyle siyasi otoritesini arttırmıştır. Hem de Baharat yollarını ele geçirerek Osmanlı devletini büyük bir zenginliğe kavuşturmuştur.
Osmanlı ile Memlûk arasında yapılan Mercidabık ve Ridaniye sonucunda Memlûk devletine son verilmiştir.
Bu savaşlar sonucunda Suriye, Filistin, Mısır Osmanlı egemenliğine geçmiş Hicaz emirliği Osmanlı devletine bağlanmıştır.
Memlüklerin yıkılmasından sonra Venediklilerin Kıbrıs için verdiği vergi Osmanlılara geçmiş ve böylelikle Osmanlıların Doğu Akdeniz'deki egemenliği güçlenmiştir.
İran ve Mısır seferi sonucunda İstanbul'a getirilen sanatçı ve ilim adamları Osmanlı'da İran ve Arap etkinliğim arttırmıştır.
KANUNİ DÖNEMİ (I. Süleyman)
Kanuni devrinde şu iç isyanlarıyla uğraşılmıştır.
* Canberdi Gazali
* Ahmet Paşa
* Baba Zinnun (Yozgatlı Baba Zinnun ile Osmanlı arasındaki vergi yüzünden çıkmıştır.)
* Kalender Çelebi isyanı (şii ayaklanması)
Macar kralının vergi vermemesi yüzünden 1521'de Belgrat ele geçirilmiştir.
1522'de Rodos ele geçirildi.
Macar kralının; Avusturya Arşidukası ile Osmanlı devletine karşı cephe alması ve Şarlken'e esir düşen Fransuva Kanuni'den yardım isteyince Macaristan seferine çıkmıştır. Mohaç savaşı yapıldı. Sonucunda; Macaristan'ın başkenti Budin ele geçirildi.
1529'da Ferdinant'ın Macaristan iç işlerine karışması yüzünden I. Viyana kuşatması gerçekleştirildi. Uzun süren kış nedeniyle kuşatma başarılı olamadı.
Almanya-Avusturya seferi sonucunda 1533 İbrahim Pasa (İstanbul) anlaşması yapıldı. Bu anlaşmaya göre; Ferdinand; Kanuni'nin üstünlüğünü kabul etmiş ve Avusturya Arşidukası protokol bakımından Osmanlı sadrazamına eşit sayılmıştır. Böylelikle Kanuni Avrupa'da Osmanlı üstünlüğünü kabul ettirmiş oldu.
Kanuni Dönemi'nde Hırıstiyan birliğini parçalamak için (Fatih'in Venediğe yaptığı gibi) Fransızlara kapitülasyon verilmiştir.
1538'de İspanya, Portekiz,Venedik, Ceneviz, Malta'dan oluşan Haçlı donanmasıyla Preveze Deniz Savaşı yapılmıştır. Böylelikle Orta Akdeniz egemenliği Osmanlılara geçmiştir. (En büyük deniz zaferimiz)
Cezayir ve Trablusgarb'ın Osmanlı devletine bağlanması gerçekleşti. (Barbaros Hayrettin Paşa ve kardeşleri tarafından buralar ele geçirildi.)
Hint seferi; Portekiz saldırılarından zarar gören Hindistandaki müslümanlarm Kanuni'den yardım istemesi üzerine 4 kez Hint seferi yapıldı. Sadece yardım amacıyla yapıldığı için önemli bir sonuç alınamadı.
Osmanlı-İran savaşlarının Yavuz döneminde kesin bir sonuca bağlanmaması nedeniyle 3 kez İran üzerine seferler yapılmıştır.
==> I. İran seferi sonucu Bağdat ele geçirilmiştir.
==> II. İran seferi sonunda Van, Tebriz geri alınmış. Diyarbakır'a kadar ilerlenmiştir.
==> III İran seferi sonucunda 1555 Amasya antlaşması imzalanmıştır. *Amasya antlaşması İranla yapılan ilk resmi antlaşmadır.
1565'de Malta seferi gerçekleşmiş ancak başarılı olunamamıştır.
1566'da Zigetvar seferi sonucunda ölmüştür. Sefer sonucu başarılıdır.
SOKULLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ Kanuni; II. Selim ve III. Murat döneminde sadrazamlık yapmıştır.
Kanuni dönemindeki Hint seferiyle ele geçirilen Yemen'in denetimi tamamen bu dönemde sağlanmıştır.
Fatih devrinde vergiye bağlanan Sakız Adası Cenevizlilerden alınmıştır.
Osmanlı Devleti'nin Doğu Akdeniz egemenliğini tamamen ele geçirilebilmesi, için 1571'de Lala Mustafa Paşa komutasında Kıbrıs ele geçirildi.
Kıbrıs'ın alınmasından sonra Papa'nın çağrısıyla Birleşik Haçlı donanması oluşturuldu ve 1571'de İnebahtı'nda Osmanlı donanması yakıldı. Bu olaydan sonra oluşturulan Osmanlı donanmasıyla Akdeniz'deki Haçlı donanması yenilgiye uğratıldı ve Venedik daha önceden Osmanlı devletine verdiği vergiyi yeniden ödemeye kabul etti.
Tunus kesin olarak ele geçirildi. Fas Osmanlı himayesine alındı.
Lehistan Osmanlı himayesine alındı.
Kafkasya fethedildi.
Avrupa devletlerini Osmanlı lehine çevirebilmek için; ==> Avusturyalılara bazı ayrıcalıklar verildi.
Fransızlara tanınan ayrıcalıklar yenilendi.
İngilizlere kapitülasyonlar için gerekli izin verildi.
Rusya'nın güçlenmesini önlemek ve İran savaşlarında donanmadan faydalanmak için ayrıca Orta Asya Türklerinden istifade edebilmek için Don ve Volga nehirlerini kanalla birleştirmek, Karadeniz ve Hazar denizini birleştirme çalışmaları yapmıştır.
Aynı dönemde Baharat yollarını yeniden canlandırmak için de Süveyş kanalını açma çalışmaları yapılmıştır.
Sokullu Mehmet Paşa'nın ölümüyle yükselme dönemi sona erdi.
