Sifalı bitkiler ve faydaları dizisi - 5
Frenk Üzümü nedir? Faydaları nelerdir?
Diğer İsimleri : Stachelbeere, Groseille, Currant, Ribes rubrum, Currant, Groseille
Botanik Bilgi : Taşkırangillerden, çogunluğu kışın yaprağını döken, bazıları da her zaman yeşilliğini muhafaza eden bodur çalılardır. Kökleri saçak şeklinde olup, fazla derine inmezler. Dalları zayıftır. Her sene dipten yeni sürgünler meydana getirir. Meyveleri küçük salkımlar halindedir. Salkımlar üzerinde taneler yuvarlak ve çok parlak renklidir. Kabuk yarı saydam olduğundan, tanenin içerisindeki çekirdek fark olunabilir. Meyveler mayhoş ve tatlıdır. Başlıca dört çeşit tanınmış frenküzümü vardır : I-Küçük kırmızı frenküzümü, II-Büyük kırmızı frenküzümü, III-Siyah frenküzümü, IV-Sarı frenküzümü.
Bunlardan en makbulü büyük taneli kırmızı frenküzümüdür. Bu üzüm çeşidi tesirlidir ve suyu çoktur. Şurup yapmaya elverişlidir. Frenküzümlerini iyice olgunlaştırdıktan sonra toplamalıdır.
Faydaları :
İstah açar, hazmi kolaylaştırır.
İdrar söktürür. Böbreklerdeki taşların düşürülmesine yardımcı olur.
Karın şişkinliklerinin giderilmesinde faydalıdır.
Karaciğer şişliğini indirir.
Vücüda rahatlık verir.
Şurubu çok besleyicidir.
Frenk Maydonozu nedir? Faydaları nelerdir?
frenkmay.jpg
Botanik Bilgi : Maydanozgillerden ıtırlı bir bitkidir. Birçok çeşidi vardır.
Faydaları :
İdrar söktürür.
Regl söktürücüdür.
Basur memelerinin verdiği şikayetleri giderir.
Bitki suyuyla kirpiklere kompres yapılırsa uzamalarını sağlar.
Funda nedir? Faydaları nelerdir?
Diğer İsimleri : Süpürgeotu, Süpürgeçalısı, Erica, Galluna vulgaris, Buruyere
Botanik Bilgi : Fundagiller familyasındandır. Alçak boylu, yaprak dökmeyen 500 kadar çalı türünün ortak adıdır. Türlerinin bazıları süs bitkisi olarak kullanıldığı halde, bazıları da orman altı zararlı florasındandır. Gök funda (Erica cinerea) adlı türü, evcil hayvanlar için altlık olarak kullanılır. 1-3 m boyunda, beyaz renkli güzel kokulu çiçekleri vardır. Erica scoporia isimli özel bir tür olan funda, yeşilimsi çiçeklidir. 2-3 m boylu olup, süpürge yapımında kullanılır.
Türkiye’de yetiştiği yerler : Trakya, Marmara ile Anadolu’nun hemen hemen bütün sahil bölgelerinde yetişir.
Faydaları :
İhtivâ ettiği “ericolin” isimli bir glikozit maddesi, idrar yolları taşlarına karşı idrar söktürücü olarak, sulu hülâsa halinde kullanılır.
Funda ayrıca, ishal ve böbrek tasları tedavisinde kullanılır.
Zeytinyağı ile hazırlanan merhemi çiban ve egzamada faydalıdır.
Anne sütünü artırır.
Lapası ağrıları keser.
Kilo vermek için de kullanıldığı bilinmektedir.
Gelincik nedir? Faydaları nelerdir?
Diğer İsimleri : Aşotu, Angülü, Gelingülü, Gelinotu, Papaver rhoeas, Papaveraceae
Botanik Bilgi : Gelincikgiller familyasındandır. Mayıs-Ağustos ayları arasında, kırmızı renkli çiçekler açan, 20-30 cm boyunda bir veya bazen çok senelik otsu ve beyaz sütlü bir bitkidir.
Buğday tarlalarında, ekilmemiş yerlerde çok rastlanır. Gövdeleri dik ve tüylüdür. Yaprakları derin, girintili ve asimetrik biçimlidir. İlkbahardan başlayıp yaz boyunca açan ve parlak kırmızı renkli taçyaprakları olan çiçeklerinde, bu taçyapraklarının altında kara leke bulunur. Çiçekler dalların uçlarında bulunur. Çanak yaprakları çiçek açma esnasında dökülür. Çiçekleri de çabuk dökülür. Meyveleri sarımsı esmer renkli olup, deliklidir ve bu deliklerden tohumlar saçılır.
Bilinen Bileşimi : Potasyum nitrat, mecociannin, müsilaj, rhoeadin, narkotolin, protopin, kodein, berberin, haşhaş ve readin asidi, reagenin, az miktarda morfin, zamk, şeker.
Faydaları :
Zeytinyağı ile gelincik karıştırılıp yanıklara sürülürse ağrısını geçirir, kızarmasını engeller.
Öksürük ve öksürükten doğan gıcıklara karşı etkilidir.
Nezle, bronşit ve soğuk algınlıklarında göğsü yumuşatıcı etki yapar. Balgam söktürücüdür.
Çiçeğinin suyu sirkeye katılıp başa sürülürse baş ağrısını keser.
Kadınlarda suyuna oturmak suretiyle rahim tutukluğunu giderir.
Lapası yaralara faydalıdır.
Sakinleştirici etkisi vardır.
Uykusuzluğa karşı etkilidir.
Ceviz kabuğu ile kaynatıldığında saçları siyahlatan boya elde edilir.
Kullanım Şekli : Kurumuş taçyapraklarından 1-2 tatlı kaşığı alınıp dört bardak kaynar su içinde 10-15 dakika demlendirilerek infüzyon hazırlanır. Bu infüzyondan günde üç kez birer bardak içilebilir.
Geven nedir? Faydaları nelerdir?
Diğer İsimleri : Ketre, Çekme,Ak geven, Püs geveni, zamk geveni, Astragalus glycyphyllus, Astragalus cicer, Leguminosae
Bilinen Bileşimi : Asparagin, gliserizin, acı maddeler, şekerler, proteinler, dekstroz, manit, flavanoidler.
Botanik Bilgi : Baklagillerden olup, çok yıllık bitkilerdendir. Yetiştiği bölgelere göre farklılaşan 2000 kadar türü vardır. Yapraklar eliptik bir şekilde dal boyunca karşılıklı sıralanmıştır. Sarı, açık sarı, beyaz ve pembe açan türleri mevcuttur. Çok yıllık otsu, dikenli bitkilerdir. Boyları türüne göre 5 - 100 cm ve bulunduğu yükseklikler 200 - 2700 m arası değişir. Ak geven, püs geveni ve zamk geveninden ebru yapımında kullanılan “kitre” denilen zamk çıkarılmaktadır. Ayrıca kitre ilaç yapımında da kullanılır.
Faydaları :
Soğuk algınlığı ve grip, süregen enfeksiyon, kronik yorgunluk ve astımda şifa sağlamaktadır.
Kalp rahatsızlıkları, böbrek rahatsızlıkları, mide ülserleri rahatsızlıklarında şifa sağlar.
Çeşitli allerjiler ve yaraları geçirir.
Genel hazım sorunlarını yok eder.
Kemoterapiyle ilişkili olarak iştah kaybı veya yorgunluğu ortadan kaldırmaktadır.
Vücutta bir dizi bağışıklık işlevini destekleyen Aatragli Polysaccharoses bileşini içeren geven bitkisi hakkında yapılan araştırmalarda;
* Soğuk algınlığı vakalarının şiddetini ve süresini azaltabildiği,
* Kalbin kan pompalama hacminde iyileştirmeler sağlayabildiği,
* Karaciğerde hücre hasarına karşı koruma sağlayabildiği,
* Kalp ve beyin dokularına oksijen taşınmasına yardımcı olduğu ve vücudun şevk ve direncini geliştirdiği,
* Fareler üzerindeki araştırmalarda astragalus özü kullanılan farelerde idrar torbası kanserinin daha az görüldüğü,
* Akciğer kanseri hastalarında tümör ilerleyişini tersine çevirebildiğine işaret edildiği,
bilinen belirgin faydalarındandır.
Kullanım Şekli : 2 çorba kaşığı bitki 0,5 litre suda 10 dakika kaynatılır. Günde 4 defa yemeklerden evvel birer çay bardağı içilir.
Gilaburu nedir? Faydaları nelerdir?
Gilaburu çalı şeklinde bodur bir ağaçtır. Genellikle İç Anadolu'da yetişir. Kırmızı salkım şeklinde yuvarlak meyvelidir. Bu meyveler sonbaharda toplanır. İlk toplandığında acı bir tadı vardır. Su içinde salamura yapılır. Yaklaşık bir ay sonra bu acılığını kaybeder. Bu şekilde (5-15 derecede) tazeliğini 1 yıl süreyle koruyabilir.
Yüksek miktarda C vitamini ve anti oksidan maddeler içerir. Daha önce de belirtildiği gibi önceleri acı bir tada sahip olan meyveler, salamura suyunda acılığpını kaybeder. Bu haliyle içilebilir hale gelmiştir. Salamura suyundan günlük içilecek miktar çıkarılır, sıkılır, su ilavesi ile seyreltilir ve tercihe gıöre şeker ilave edilerek içilir. Burada dikkat edilmesi gereken, sıkılan meyvenin aynı gün tüketilmesi gerektiğidir.
Ekşi bir tada sahiptir. Şeker ve su ilavesi ile bu ekşi tadı giderilebilir. İlk defa kullananlara tadı biraz tuhaf gelebilmektedir.
Faydaları :
Meyvesi : Sonbaharda toplanıp salamura yapıldıktan sonra tüketilen gilaburu, sadece böbrek hastalıklarına değil, birçok hastalığın tedavisinde de yararlı olmaktadır. Kabukları kaynatılan gilaboru, astım, romatizma, yüksek tansiyon, sara nöbetleri (epilepsi), kabakulak, doğum sonrası spazmlar, uyku bozukluğu gibi birçok hastalığın tedavisinde kullanılabilmektedir.
Gilaboru suyu, ayrıca safra kesesi hastalıkları ile bazı karaciğer hastalıklarına da iyi gelmektedir. Gilaborunun bazı kanser tümörlerini azaltmadaki olumlu etkileriyle ilgili olarak halen Amerika'da, Harward Medicine School'un araştırması devam etmektedir.
Kabuğu : Gilaburu ağaç kabuğu, kramplara ve kas gerginliklerine karşı oluşturduğu olumlu etki nedeniyle, saygıyla anılmaya hak kazanmıştır. Genellikle iki alanda kullanılır:
İlki; yumurtalık ve dölyatağı kasları ile ilgili problemlerdir. Bitki dölyatağını yatıştırır ve böylece adet görme sürecindeki ağrılı kramplar sona erer. Aynı biçimde etki yaparak, olası düşükleri de önleyebilir.
İkinci olarak kullanım alanı ise, aşırı regl kanamalarının ve menopozla ilgili aşırı kanamaların kontrol altına alınmasıdır.
Kullanım biçimleri : Yarım veya bir tatlı kaşığı ince kıyılmış dal kabuğu, orta boy bir su bardağı dolusu soğuk suya eklenir, hafif ısıda kaynama derecesine kadar ısıtılır ve 10-15 dakika kaynadıktan sonra süzülür. Günde 3 bardak taze demlenmiş çay soğutulmadan içilir.
Dölyatağı ve yumurtalık ağrılarına karşı ve olası düşük tehlikesine karşı, kediotu kökü çayı ile eşit oranda karıştırılarak kullanılır.
Yarım tatlı kaşığı gilaburu kabuğu ile yarım bardak suda hazırlanan gilaburu çayı, yarım tatlı kaşığı kediotu kökünün yarım bardak kaynar suyla haşlanıp, 10 dakika demlendirilen kediotu kökü çayı ile eşit oranda karıştırılarak içilir.
Tentür : Viburnum opulus D1, D2 veya D3 inceltisi, günde 3 kere 25-30 damla, yarım kahve fincanı ılık suya eklenerek alınır.
Yukarıda anılan tüm rahatsızlıklara karşı etkilidir.
Prof. Dr. Zeynelov, zamanında toplanmış gilaburu bitkisinin 3-5 gün içinde hemeroid hastalığını kesin tedavi ettiğini belirtmiştir.
Gözlükotu nedir? Faydaları nelerdir?
Diğer İsimleri : Gözotu, Euphrasia officinalis
Botanik Bilgi : Sıracagiller familyasındandır. Meralarda ve çimenliklerde ormanların seyrek yerlerinde ve fundalıklarda yetişir. 5-20 cm. boylanabilirler. Çiçekleri alt ve üst yaprakları olmak üzere ikiye ayrılır. Yaprakları karşılıklı bir sonraki ile çapraz, yumurta şeklinde ve kenarları derin dişli ve de koyu yeşil renktedir. Yaz ortasından sonbaharın sonuna kadar çok sayıda açan mor ya da sarı lekeli beyaz küçük çiçekleri vardır. Bitki, döktüğü tohumlarıyla çoğalır.
Toplama Şekli : Göz otu Haziran’dan Ekim sonuna kadar yerden 5 cm yukarıdan kesilerek toplanır, demeti yapılır, güneşli ve havalı bir yerde kurutulur.
Çayının Faydaları :
Gözlerdeki batma hissini ve ışığa karşı aşırı duyarlılığı yok eder.
Gözlerdeki akut ve kronik yangıları, göz yorulması ve benzeri rahatsızlıkları iyileştirir.
Saman nezlesi, soğuk algınlığı, öksürük ve boğaz ağrılarına iyi gelir.
Sinüzite karşı etkilidir.
Kullanım Şekli : 1 tatlı kaşığı kurumuş ot karışımı üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek 5-10 dakika demlendirilip çay hazırlanır. Günde üç kez birer bardak tüketilir.
Gözlere dıştan kompres uygulamanın faydaları :
Konjoktivitis (gözkapaklarının iç yüzeyi iltihabı) ve blefarit’te (gözkapaklarının kenar bölümleri iltihabı) iyileştirici etkisi vardır.
Kullanım Şekli : 1 tatlı kaşığı kurumuş gözlükotu karışımı yarım litre suya konulup 10 dakika süreyle kaynatılarak ağır ağır soğutulur. Hazırlanmış olan dekoksiyona pamuk batırılır, suyu hafifçe sıkılıp gözün üzerine konulur. Pamuk dekoksiyonla ıslatılarak gün içinde bir kaç defa 15'er dakika uygulanmalıdır.
Lapasının Faydaları :
Gözlükotu ciltteki yaraların iyileştirilmesinde etkilidir.
Kullanım Şekli : Bitkinin azeyken ezilmek suretiyle lapası çıkartılır yaraların üzerine konur.
Gül Hatmi nedir? Faydaları nelerdir?
Diğer İsimleri : Althaea Rosa
Botanik Bilgi : Ebegümecigillerden; yaprakları geniş ve yuvarlak, çiçekleri büyük ve türlü renklerde olan bir süs bitkisidir.
Faydaları :
Balgam söktürür.
Vücuda rahatlık verir.
Nezle ve öksürükten kaynaklanan şikayetleri giderir.
Boğaz, bademcik ve dişeti iltihaplarını tedavi eder.
Bağırsak iltihaplarını giderir.
Gül nedir? Faydaları nelerdir?
Diğer İsimleri : Rosa, Rose, Rosier
Botanik Bilgi : Gülgiller familyasının örnek bitkisidir. Pek çok gül türünün anayurdu Asya’dır. Fakat gösterişli çiçekleri nedeniyle neredeyse tüm dünyada yaygın şekilde yetiştirilmektedir. Türkiye’de yetişen 25 kadar yabani türü vardır. Oysa, kültür bitkisi olarak yetiştirilen türleri çok daha fazladır. Rosa cinsinden 100 kadar türü olan ve genelde kışın yapraklarını döken, çok yıllık dikenli çalı, ağaççık ya da tırmanıcı bitkilerin adı Gül’dür. Gülün, yuvarlak kesitli yeşil renkli gövdesi, yoğun biçimde dikenlerle kaplıdır. Almaşık dizili, hafif tüylü ve oval biçimli yapraklarının kenarları dişlidir. Bir yaprak sapında 3 ila 7 yaprakçık bulunur. Bitkinin ilkbahardan başlayarak sonbahara kadar zaman zaman açıp biten beyaz, pembe, kırmızı, turuncu ve sarı çiçekleri vardır. Ancak, süs bitkisi olarak çok renkli ve katmerli türleri de yetiştirilmiştir. Güneşli, yarı gölgeli ama rüzgarsız yerleri, suyu iyi akıntılı, killi ve bitek toprakları seven gül, tohumuyla ve daha çok gövde çelikleriyle çoğaltılır.
Isparta, Yağ ya da Şam gülü denilen (R. de mascena) gibi bazı güzel kokulu gül türlerinin çiçeğinin taçyapraklarında uçucu yağ (gül yağı), tanen, gallik asit, kuersitrin, anthosyanin ve diğer bazı yağlar bulunur. Güzel kokulu gül yaprakları bazı yerlerde salata ve pastalara konulur. Şurubu, sirkesi, reçeli yapılarak tüketilir. Taçyapraklarının damıtılmasıyla elde edilen gül yağı, parfümeri endüstrisinde yoğun şekilde kullanılır. Türkiye’nin tarımda önemli bir dışsatım ürünüdür.
Bilinen Bileşimi : Geraniol, rodino, eugenol citronel, feniletilalkol, tanen, pektin, gallik asid, anthocyanin, quercitrin, nikotinamid.
Özellilleri : Antiseptik / mikrop öldürücü.
Faydaları :
İshali keser bağırsaklara rahatlık verir.
Suyu ile gargara yapılırsa bademcik rahatsızlıklarını geçirir.
Antiseptik etkisi vardır.
Yaraları temizlemede kullanılır.
Bayılmayı giderir.
Ciğeri kuvvetlendirir, kalbe ferahlık verir, dimağı takviye eder.
Gözlere banyo yapılırsa kanlanma ve göz nezlelerine iyi gelir.
Kullanım Şekli :
Çay Hazırlama : Kurutulmuş ve saklanmış taçyapraklarından 2-3 tatlı kaşığı üzerine 1 bardak kaynar su dökülüp 10-15 dakika süreyle demlendirilerek bir çay hazırlanır. Çaydan günde üç kez birer bardak içilir. Göz banyoları ve yaralar için de yapılan çay dıştan uygulanılır.
Isparta’da yetiştirilen gülün faydaları saymakla bitmez.
Gül'den Yapılan Ürünler : Gül reçeli, gül konservesi, gül suyu, gül kremi, gül yağı, gül şarabı, gül likörü, gül sabunu gül lokumu.
Gül Reçelinin Yapılışı : 2 su bardağı taze gül taç yapraklarını, 2 bardak şeker ile karıştırın. 1 bardak su ile kısık ateşte 1-2 saat pişirin. İnmesinden biraz evvel yarım limonun suyunu katın. Gül reçeli olarak yiyebilirsiniz. Hafif sindirim sistemi iltihaplarına, romatizma, eklem iltihaplarına iyi gelir.
Gülsuyunun Faydaları :
Cilt bakımı, boğaz, ağız iltihapları, sindirim sistemi iltihapları, ishal, saçtaki kepeklenme, eklem iltihaplarında, göğüs hastalıkları, küçük cilt yaraları, burun akıntıları, kesikler, ergenlik sivilceleri, burkulma ve ezikler gül suyu ile iyileştirilmektedir. Ayrıca gül suyu cilt için çok güzel bir toniktir.
Günlük nedir? Faydaları nelerdir?
Diğer İsimleri : Buhur, Boswellia, styrax, Frankincense, Encens
Botanik Bilgi : Tropik bölgelerde yetişen sığala ağacından elde edilen yağdır. Bu yağ ağacın salgı hücrelerinde meydana gelir. Salgı hücreleri bitkide tabii olarak fakat az miktarda bulunmaktadır. Ağaçlarda yaralama sonucu balsam meydana gelir ve bu yaralama sırasında salgı hücrelerinin sayısı da artar. Yaralama kepçe gibi bıçaklarla yapılmaktadır. Yara yeri 15-20 günde bir derinleştirilmektedir. 3-4 yaralamadan sonra balsam teşekkül eder. Ağacın kabuk kısmı odun kısmına kadar sıyrılmak suretiyle balsam toplanır.
Faydaları :
Nefes darlığını giderir.
Vücuda rahatlık verir.
İyi bir antiseptiktir. Yaraların temizlenmesinde ve iyileştirilmesinde dıştan uygulanır. Ciltte ve saçlı deride antiseptik ve temizleyici olarak dıştan uygulanır.
Ayrıca günlük yağı balgam söktürücü, nefes darlığını giderici ve bedeni rahatlatıcı etkiler taşır. Bunun için bir önceki maddedeki gibi tatlandırılıp sulandırılarak içilir.
Tütsü olarak kullanılır.
Güzelavrat Otu nedir? Faydaları nelerdir?
Diğer İsimleri : Belladon, Atropa belladonna, Deadly night shade
Botanik bilgi : Patlıcangillerden; kireçli topraklarda yetişen, 180 cm kadar boyunda, birkaç sene kadar yaşayan nahoş kokulu bir bitkidir. Meyveleri kiraz gibi yuvarlak ve siyah renklidir. Çiçekleri boru şeklinde koyu kırmızımsı veya sarımtıraktır. Terkibinde “Atropin” vardır. Zehirlidir. Sadece tıbbi maksatla kullanılır. Bir hekim tavsiyesi olmadan kesinlikle kullanılmamalıdır.
Faydaları :
Ağrı kesici ilaç yapımında kullanılır.
Ayrıca, mide, barsak, astım, kalp, sinir ve beyin hastalıklarının tedavisi için yapılan ilaçlarda da kullanılmaktadır.
