Merkez Bankası'nın kararları kime yarayacak?

Güngör Uras'ın Milliyet gazetesindeki "Faiz artışı “efsane bir ilaç” başlıklı (29 Ocak 2004) yazısı şöyle:

Merkez Bankası faizi istemeye istemeye yükseltti. Bir hafta önce 7.75’den dolaylı olarak yüzde 9.00’a yükselttiği faizi bu defa “doğrudan” yüzde 12’ye çıkardı. Politika faizi diyerek akıl karıştıran yüzde 4.50 oranındaki faizi yüzde 10’a yükseltti. Faiz artırımının dövizdeki tırmanışı önleyip önleyemeyeceğini, dolar fiyatını nereye kadar çekebileceğini bugünden itibaren piyasalardan izleyeceğiz.

Buradaki tehlike şudur:

- Faizin bu kadar yükseltilmesine rağmen ya faiz artışı döviz fiyatındaki tırmanışı önleyemez ise... Ya faizde istikrar sağlanamaz ise...

Faiz ekonomi yönetiminin ihtiyaç duyuldukça kullanacağı bir silahtır. Ama her derde deva bir ilaç değildir. Başbakan faize karşı olduğu için, Merkez Bankası faiz silahını bugüne kadar kullanamadığı için, “faiz” efsaneleşti.” Döviz fiyatındaki tırmanışı durduracak, ani tesir, kati netice gösterecek tek ilaç” olarak öne çıktı.

O kadar ki, faiz artışının yükü sırtlarına binecek olanlar bile, “faiz artsın, faiz artsın” korosuna (faiz lobisine) katıldı.
Unutulan şu:

- Faiz artışının dövizdeki yükselişi engelleyeceği konusunda garanti yok.

- Faiz artırımının ekonomiye getireceği önemli bir yük var. Faiz artırımı ile döviz fiyatları istikrara kavuşsa bile, bugüne kadar döviz yükümlülerinin ve genelde ekonominin sırtına binen döviz riskine ek olarak bir de faiz yükü binecek.

FAİZDEKİ ARTIŞ KİMLERİ ÜZECEK?

Bekâra karı boşamak kolay gelirmiş... Havaya girildi. “Merkez faizi artır... Merkez faizi artır” baskısına dayanamayan Merkez faizi artırdı... Ama geliniz görünüz ki “Evde evladü iyal var...” Bu faiz kimlerin sırtına binecek ?

1) Hane halkından esnafa tüccardan sanayiciye ‘faiz yükü’ biniyor

2013 yılı 11 ayı sonu itibariyle banka kredileri 1 trilyon 9 milyar TL.

- Toplam banka kredilerinin 736 milyar TL’si TL kredi

- 273 milyar TL karşılığı (yaklaşık 135 milyar dolar) döviz kredisi

Bitmedi.

KOBİ’lerin bankalara 262 milyar TL borcu var.

- KOBİ kredilerinin 215 milyar TL’lik kısmı TL kredi.

- 47 milyar TL’lik bölümü (25 milyar dolarlık kısmı) döviz kredisi .
Bitmedi.

Tüketicilerin bankalara 243 milyar TL tüketici kredileri, 93 milyar TL kredi kartı borçları var.

Faizdeki artırım bütün bu kesimlere yük getirecek.

2) Devlet Baba en büyük TL borçlusu

Hazinenin piyasa değeri 419 milyar TL’ye ulaşan İç Borçlanma Senedi piyasada işlem görüyor.

Faiz oranı artınca;

- Hazine daha yüksek faiz ile eski borçları yenileyebilecek. Yeni borçlanmada daha yüksek faiz ödeyecek.

- Daha önce düşük faizli Devlet İç Borçlanma Senetlerini (bonoları tahvilleri) almış olanlar büyük zarara uğrayacak. Çünkü faiz yükselince ellerindeki kâğıtların piyasa fiyatı ucuzlayacak.

DÖVİZİN YÜKSELİŞİ KİMLERİ ÜZÜYORDU?

Döviz ile yurtdışına borçlu olanlar var, yurtiçinde bankalardan döviz kredisi kullananlar var. Bunların hepsinin borçlarının TL karşılığı yüzde 30 dolayında arttı.

1) Yurtdışından borçlananlar perişan

Merkez Bankası tarafından yayınlanan özel sektörün yurt dışına döviz borçlarını gösteren tablolara göre,

- Özel kesimin yurtdışına 151 milyar dolar uzun vadeli, 129 milyar dolar kısa vadeli döviz kredisi borcu var.

- Uzun vadeli kredilerin 65 milyar doları finans kesiminin, 86 milyar doları reel kesimin borcu

- Kısa vadeli döviz borcun 90 milyar doları bankaların, 39 milyar doları diğer sektörlerin borcu.

2) Yurt içinde bankalardan döviz kredisi kullananların yükü arttı

Yurtiçinde bankalar müşterilerine döviz kredisi kullandırdı. Kullandırıyor. Önceki dönemlerde tüketiciler de döviz kredisi kullanırdı. Ne iyi ki şimdilerde tüketici artık TL ile borçlanıyor. Ama reel kesimin büyük döviz riski var.

- Toplam banka kredilerinin 273 milyar TL’lik bölümü (135 milyar dolar) döviz kredisi

- KOBİ kredilerinin 47 milyar TL’lik bölümü (25 milyar dolarlık kısmı) döviz kredisi

Ayşe Teyzem ne durumda

Durgunluk geliyor...

Yazı da çıksa, tura da çıksa kaybedenler vardır ya... Ayşe Hanım Teyzem işte o durumda. Belki Ayşe Hanım Teyzem’in bankadaki 3 paralık mevduat hesabının faizi biraz yükselecek ama faizden gelen parayı, fiyat artışları silip süpürecek.
Ufukta çift dikişli fiyat artışları var (1) Döviz fiyatındaki artışın getireceği fiyat artışı (2) Faiz artışının maliyetlerdeki yükü sonucu ortaya çıkacak fiyat artışı.

Sonuç: Uzun süre dar ve sabit gelirli kesim dünden daha az imkanlarla hayatını sürdürme zorunda olacak. Bütün bunların sonunda ekonomide tüm dengeler yeniden kurulana kadar büyüme yavaşlayacak, piyasalarda durgunluk yaşanacak...

Ne yapalım bu da bizim kaderimiz... On yılda, onbeş yılda bir biz bunu yaşıyoruz.

Merkez Bankası'nın kararları kime yarayacak?

Güngör Uras: Bekâra karı boşamak kolay gelirmiş... Havaya girildi. “Merkez faizi artır... Merkez faizi artır” baskısına dayanamayan Merkez faizi artırdı... Ama geliniz görünüz ki “Evde evladü iyal var...” Bu faiz kimlerin sırtına binecek?