Osmanlı Hükümeti, bu olayların önüne geçmek için önce Ermenilerin önde gelen temsilcileri olan mebuslara, Taşnak komitesinin üyelerine, Ermeni Partiği’ne uyarılarda bulunmuş, silahlı isyan ve ihtilal hareketlerine girişilmesi durumunda sert tedbirlere başvurulacağını bildirmişti.
Doğu Cephesi’nde Ruslara karşı yaşanan ağır mağlubiyetin ardından bölge korunmasız bir hale düşmüş, Ermeni komiteleri de eylemlere başlayarak Zeytun, Bitlis, Muş, Erzurum ve Van’da ayaklanmalar başlatmıştı. Alınan tüm tedbirlere rağmen olumlu bir netice elde edilemeyince Osmanlı Hükümeti, Ermenileri kışkırtan ve silahlandıran Taşnak, Hınçak gibi komitelerin kapatılması, elebaşlarıyla üyelerinin tutuklanması, bunlardan bulundukları yerde kalması sakıncalı görülenlerin gözetim altında tutulmasına dair 24 Nisan 1915’te, 14 vilayet ve 14 mutasarrıflığa bir genelge göndermişti.
Bu tutuklamaların yanı sıra yapılan aramalarda ele geçirilen silah, cephane, bomba ve şifreli telgraflar Ermeni Komitecilerinin Fransa ve Rusya ile işbirliğinde olduklarını ortaya koymuştu. Ermeni Komitelerinin bu tutumunu Kazım Karabekir Paşa, 1919’da Amerika Bileşik Devletleri Cumhurbaşkanı’nın talimatıyla Ermenistan ve Kafkasya’yı teftiş için gönderdiği heyete ve reisi General Harbord’a şu sözlerle izah etmişti: “Ermeniler bugün bir politika aletidir, iyi düşünmüyorlar veya Taşnak komiteleri halkı düşünmeye bırakmıyor. Almak istedikleri yerlerdeki Türk halkı silahlı bekliyor, neticede Ermeniler için felaket büyük olacaktır. Bizimle düşmanlıktan vazgeçsinler ve şu veya bu devletin politikasına alet olmayarak bizimle anlaşsınlar.”
Sonuç’ta Milli Mücadele’de Ermenileri mağlup ederek onlarla anlaşma imzalayan Kazım Karabekir Paşa, bugün dahi geçerliliğini koruyan bir uyarıyı yaparak: “Gümrü’de Taşnaklarla sulh muahedesi akdi esnasında Ermeni Sulh Heyeti Reisi Hansiyan sordu: “Genaral Harbord’a ne yaptınız ki, Erivan’da bize dedi ki: “Paris’e delege göndereceğinize Erzurum’a gönderin de Türklerle anlaşın, aksi takdirde işiniz haraptır”.
Dedim: “Ermeni masum insanlarına da bir şefkat hissiyle acıdığımı, siyasi entrikalara kurban gideceklerinden bizimle dost olmaları ve evliye-i selasedeki katliamlara da nihayet vermeleri için aracılığını rica etmiştim. Demek Harbord insani vazifesini yapmış, bu hususları bizzat bir mektupla da rica etmiştim. Bunu da hatırlarsınız”.
.jpg)
