İHL Sözlük nereden nereye geldi?

Dindar Camia Neyse Biz Oyuz

Kurucularının diasporalıktan vatana dönüş yolculuğu olarak adlandırdığı yeni bir internet girişimi olan İHL Sözlük, interaktif sözlük kullanımının arttığı sanal dünyaya farklı içeriğiyle hızlı bir giriş yaptı. Başlangıçta 70 sözlük içinde 3. sıraya yükselen bu sözlükte, hakaretvâri yazmayan herkes yer alabiliyor. İHL sözlüğün hedefi avamileşen diğer sözlüklere karşı entelektüel anlamda yükselmek. “İnsanların heva ve heveslerini değil; sadece fikirleri bir araya” getiriyoruz diyen sözlük kurucuları İmam-Hatiplilerin kaliteli bir formasyonla kaliteli paylaşımlar yaptıklarını da belirtiyor. www.ihlsozluk.com adresi üzerinden yayın yapan İhl Sözlüğün dünden bugüne macereasını ise yöneticilerle uzunca konuşma fırsatı bulduk. İşte o söyleşi:

Türkiye’de sözlük çalışması nasıl başladı ve neyi amaçlıyor?
Seyyar Gazali: Bu çalışmaların başladığı nokta Ekşi Sözlük’tür. Ekşi Sözlük’ ün ortaya çıkış felsefesi de insanların çok rahat bir şekilde istedikleri kavramları kişileri ve tanımları paylaşabileceği bir platform oluşturabilmekti. Bu mantıkla oluşturulmuş siteler özellikle son on yılda ciddi anlamda gelişim gösterdi. Bugün Türkiye’nin en çok tıklanan 200 sitesi içerisindeki ilk 3 sözlüğün günlük okuma sayıları milyonu geçer. Sözlükler de fikrini özgür bir şekilde ifade etmek isteyenlerin platformudur.

Meçhul-X: Günümüzde gündem o kadar çabuk değişiyor ki bir gündem hakkında kanaatimiz oluşmadan başka bir gündeme geçiyoruz. Sözlükler geriye dönüp de bunları konuşma ve kanaat oluşturma imkânını sağlıyor.

Ahmet Müsaadeetmez: Şu anda interaktif sözlüklere gereği kadar önem verilmiyor. Sanal âlem diye bunları bir köşeye atamayız, çünkü kanaat oluşturmaya başladılar. Belki ilk çıktığında bu kadar tutacağı tahmin edilmiyordu. Ben 5 senedir sözlük yazarıyım. Bu sözlüklerde neden yazıyorum diye kendime sordum; bu kadar popüler olmasına rağmen Ekşi Sözlük’ ü duymamış olanlar da mevcut.

İHL Sözlük’ ün karar aşamasını ve oluşum sürecini değerlendirir misiniz?

Seyyar Gazali: Meçhul-X’le sohbet ederken birkaç web sitesi projesinden bahsettik. Meçhul-X de benim aklımda İHL Sözlük diye bir şey var dedi. Ben de internet camiasını biliyordum. Eğer hemen başlarsak tutar; Ekşi’ yi de geçeriz ve Türkiye’ de çok ciddi anlamda topluma yeni bir söz, yeni bir dil katmış oluruz dedim. Bu sözlüğü dindarların da Türkiye’ de söyleyecek sözü olduğunu ve bu sözü gayet edeplice, üsturuplu bir şekilde ifade edebileceğini göstermek için kurduk.

Meçhul-X: İki tane sözlükte yazarlık yapıyordum ve bu sözlükler müthiş derecede küfür içeriyordu. Geçen sene evliliğimin ikinci üçüncü ayında yine bunlardan bir tanesine yazıyordum. Eşim geliyordu, ben de kapatıyordum. Bana “o halde sen neden okuyorsun” dediğinde bu benim için bir ayrım noktası oldu. Sözlük ama yazdığım yazının hemen altında küfürlü bir başlık var. Sulandırılmış cinsellik, aşırı derecede küfür, argonun dibe vurması söz konusuydu. Bu noktada İHL Sözlük fikri doğdu.

İmam-Hatip özellikle 28 Şubat sürecinde bir direnç noktası oluşturdu

Neden İHL Sözlük? Muhtevası ismiyle paralel mi?

Seyyar Gazali: Hiç İmam- Hatibe gitmedim. İmam-Hatiple olan ilişkim 2001 yılında Eyüp İHL önünde yediğim dayakla başladı. Bir de kız kardeşimin imam-hatipli olması var tabii. Biz gerçekten özgür düşünceye sahibiz, sanıldığı gibi kalıplarla düşünmüyoruz. Sanırım Türkiye’ de dindar camia kadar sinema merakı olan bir başka homojen camia yoktur. Bu insanlar her gün beş vakit namaz kılar, aynı zamanda sinemaya da artan bir oranla ilgi duyarlar. Dindarların da bu noktada söyleyecek sözü oldu. Özellikle kültür-sanat alanında ortaya koyabilecekleri ciddi meseleler olduğunu görüyorduk, bunları ifade edecekleri bir platform oluşturduk. Neden İHL Sözlük sorusunun cevabı tam olarak bu. Çok ulvi bir amaçla yapmadık. Sırtımızı İHL’ lere yaslayalım, İHL’ li görünelim mantığıyla yapmadık, fakat şuna inandığımız için ismini İHL olarak seçtik; İmam-Hatip özellikle 28 Şubat sürecinde bir direnç noktasını oluşturmuştur. 28 Şubat sonrası sistemimizin savaştığı iki temel sorun başörtüsü ve İmam-Hatiplerdir. Bunların ikisi de Müslümanlar açısından müdafaa edilmesi gereken değerlerdi. İmam-Hatipli gençliğin, en azından kendisini İmam- Hatibe yakın gören gençliğin, daha geniş anlamda dindar gençliğin çok fazla söyleyecek sözü olduğunu, henüz çekip gitmediğini; fakat sözü kesildiği için sanki yokmuş gibi göründüğünü, konuştuğu zaman herkesten daha gür bir sesle konuşabileceğini göstermek için sözlüğe İHL ismini vermiş olduk.

Meçhul-X: İmam- Hatipleri bitirmeye çalışan zihniyet bizi öyle bir noktaya getirdi ki, artık süper liseden ve diğer liselerden İmam- Hatipliler mezun oluyor. Hepimiz İmam- Hatip temelinde buluşuyoruz. Bir şeyi bitirmeye çalışırsanız tepki olarak İmam- Hatipli olmayanları da İmam- Hatipli yaparsınız. Hep öyle olmadı mı? Darbeden sonra darbe yapılan kitle daha büyük tepki vermedi mi? Birileri İmam- Hatiplileri bitirmeye çalıştıkça İmam- Hatipliler katlanarak gelecek. İşte İHL Sözlük bunun sonucudur.
Ahmet Müsaadeetmez: Diğer sözlüklerde yok sayıldık, diaspora muhabbeti vardı. Konuştuklarımızı yok sayan, bize siz ne anlarsınız tarzında yaklaşan bir sürü olumsuzlukla karşılaştık. Biz şu anda kendi sahamızda, kendi taraftarımızın önündeyiz.

Diğer sözlüklerde İslami değerlere ciddi hakaret ve küfür yer aldığından dolayı İHL Sözlüğü kurdunuz. Peki, sözlükte seviye korunuyor mu, hassasiyetiniz ve yayın kriterleriniz nedir?

Seyyar Gazali: Kaos teorisine göre hiçbir şey tüm şekilleriyle planlandığı gibi sona ulaşmaz. Mutlaka dağınık bazı parçalar olur. Sözlüğü yüzde yüz kontrol altında tutamazsınız, çünkü günde ortalama beş bin tanım giriliyor. Örneğin iki ay önce girilmiş argo içerikli tanımı bugün görüyorsak hemen siliyoruz. Argoya, hakarete, İslami anlamda lisan-ı münasip olmayan herhangi bir dille bir ismin, kavramın ya da siyasînin ilişkilendirilmesine müsaade etmiyoruz.

Meçhul-X: Argo içeren seviyesiz başlıkları açanlar; sözlüğü çekemeyen, diğer sözlüklerden gelen, sözlüğü provake etmeye çalışan insanlar. Bunlar bilinçli olarak yapılıp oradaki hassas, inançlı insanları burada bunlar yazılıyor dedirterek sözlüğe olan rağbeti azaltma amacına sahip genelde ateist kişilerdir. Çünkü İHL Sözlük’ ün açılmasıyla diğer sözlüklerde tanım kaybı oldu. Aylık on bin tanımdan altı bine kadar düştüler.

Büyük bir imtihandan geçiyoruz

Yapılan yorumların tümüyle İmam-Hatiplere mâl edilme riski hakkında ne düşünüyorsunuz?

Ahmet Müsaadeetmez: Orada yazılan her şeyden koskoca bir camiayı mesul tutmak çok büyük bir haksızlık olur. Adını İHL koyarken belirli konularda hassas olduğumuzu da göstermek istedik. Aslında büyük bir imtihan da geçirmiyor değiliz. İnsanlar bizden bir şeyler bekliyor. Bu sözlük İHL ismini taşıdığı için gelenler var ve ben onların düşüncelerini yerle bir edecek bir hâl içine girmemeliyim, çünkü bu insanlar sözlüğe San Marino takımının Brezilya’yı yenmesi ya da Anadolu takımının üç büyük takımdan birini devirmesi gibi bakıyorlar. Umutları çok sönmüş bir kitle var, bu bir gerçek. Böyle bir kitleye karşı oluşum içindeyiz, ama büyük bir şey vaat etmiyoruz. En azından yaptığımız teselli gibi bir şey oluyor.

Meçhul-X: Biz kendi içimizde cemaatlerin hatalarını görüp konuşmuyor muyuz? Sadece ne yapıyoruz Allah’a, peygamberine, kutsal değerlere hakaret ettirmiyoruz. Mesela ben Uludağlı değilim ama Uludağ Sözlük’te yazıyorum. İHL Sözlük ’e de 90 ülkeden giriş var. Demek ki İmam- Hatipliler doksan ülkeye dağılmışlar. Biz sanal dünyada İHL ismini yeniden gündeme getirdik ve konuşulmaya başladık. Bu ciddi bir misyondur. İHL’ yi temsil eder noktaya geldik. Sosyolojik olarak medya İmam-Hatipliler ne düşünüyor, dindarlar ne düşünüyor diye önce bize bakıyor. Polemik olsun, çok okunalım diye bir amacımız yok. Sözlükte casuslar da bulunmaktadır. Bu anlamda her yazılanın İHL’ ye mal edilmemesi de gerekir.

Sözlük sadece üniversite öğrencilerinin girdiği bir yer değil

Marjinal olma kaygısı güdüyor musunuz?

Meçhul-X: Marjinal olan biz değiliz aslında. %99’u Müslüman olan bir ülkede peygamberimize hakaret eden sözlükler marjinal olmuyor, biz marjinal oluyoruz. Eğer biz küfür, cinsellik ve argo için sulandırılmış şekilde olmayacak dediğimizde ve buna müsaade etmediğimizde marjinal kalıyorsak toplumdaki yozlaşmanın geldiği nokta faciadır.

Seyyar Gazali: Marjinal olsak da bizim açımızdan değişen bir şey olmaz. Peygamberimiz Mekke’ de marjinal bir davayla ortaya çıkmıştır. Tek başına ortaya çıkan ve yüzyıllar sonra dünyanın üçte birine hakim olan bir inancı benimseten birinden bahsetmiş olsak bu sosyolojiye göre tutarsız bir önermedir ya da mucizevîdir. Kuran’da da onların pek çoğu inanmazlar deniliyor. İnanmayanların çoğunlukta olması sizi marjinal kılabilir. Sayı Müslümanlara göre bir ölçü değildir. Bu anlamda İHL Sözlük sözlük camiası içinde marjinaldir ve bu gereklidir.

“Entry nedir ey kardeşlerim?!!!”

İHL sözlük hangi yönleriyle bir “ilk”?

Meçhul-X: Çorum’ un bir ilçesinde internet kafeden girip bize yazan çocuklar da var. Mesela Trabzon’ un Araklı ilçesinden “bugün gireyim sözlüğe de, kendimi biraz ifade edeyim” diyen insanlar da var. Film eleştireyim, entelektüel olayım kaygısı değil; gençlerin sorunları var. Bu çocukların sevdaları var, içinde ukdeleri var. Bunlara kapı açacak, sözlerini söyleyebilecekleri bir şey yaptık. Türkiye’nin nüfusunun çoğu genç, fakat gençlerin kendilerini ifade edecekleri mecraları yoktu. İHL Sözlük yeni bir mecra açtı.

Seyyar Gazali: İHL Sözlük etki ve görüntü ortaya koydu. Türkiye’deki Müslüman algısının temeline saatli bombayı koydu. İHL Sözlük büyüdükçe bu bomba biraz daha patlayacak.

Ahmet Müsaadeetmez: Biz sözlükçülüğü de sıfırdan öğretiyoruz aslında. dünyabizim.com’da İHL Sözlük hakkındaki haberde sözlüklerle ilgili bir yorumda birisi “Entry nedir ey kardeşlerim! ” demiş. Eğer bu kişi adı İHL diye gelip burada yazıyorsa, onu kazandıysam mutlu olurum. Keşke Kütahya Tavşanlı İHL’nde okurken böyle bir sözlük olsaydı diye içimde bir ukde vardır. Biz de bilinçaltında imam- hatipliye dair; kumaş pantolonlu, şiir yazan, arabesk dinleyen, platonik aşkı olan, büyük ceketli, ayran lekeli kravat takmış bir imaj vardır.

O dönemde böyle bir sözlük olsaydı ne olurdu?

Ahmet Müsaadeetmez: Böyle bir çocuk o dönemde böyle bir sözlüğe eminim atlayacaktı. O dönemde böyle bir sözlük olsaydı bazı şeyler daha rahat anlatılabilirdi. Ben de Mehmet Emin Ay’dan “Selam İmam- Hatiplim”, Aykut Kuşkaya’ dan da “Allah Sorar” ı yazardım herhalde.

Web sayfası dizaynı tamamen orijinal diyebilir miyiz? Sözlüğün kendine has bir üslup oluşturması için neler yapıldı ve yapılacak?

Seyyar Gazali: Önce bu işin fikri anlamda öncülüğünü yapan, Ekşi Sözlüğü kuran “ssg” nickli Sedat Kapanoğlu’na teşekkür etmemiz gerekiyor. Sözlük dediğimiz konsept, şablon bu adama aittir. Mesele bu şablonun Ekşi’ de veya başka bir yerde kullanılması değil. Bütün kanallar, video izleme siteleri, birbirine benzer; çünkü bunlar ortak bir zevke göre düzenlenir. Biz Ekşi Sözlük’ ün ve diğer sözlüklerin tekniğini alıp kullanıyoruz; fakat önemli olan bu sözlüklerin ahlakını, içeriğini almamaktır. Teknik açıdan farklı bir şablon denenemez. Bizde de ezan vakti ezan okunacak.

Meçhul-X: Tekniği değiştirirseniz bu sefer sözlük olmayacak. İnşallah ileride geliştirerek daha fonksiyonel hale getireceğiz. Bize özgü şeyler yapacağız.
Ahmet Müsaadeetmez: Görüntü olarak bizim yaptığımızla aynı diye eleştiri yapabilirler; ama diğer sözlükler içerik olarak da Ekşi’yi örnek aldıklarından eziklik hissediyorlar, bizde o yok. Futbolu İngilizler bulmuştur ama kupayı en çok Brezilya kaldırmıştır. Bu mantıkla yola çıkarsak aslında bazı şeyler çözülüyor.

Diğer sözlüklerde T.C. Anayasasına aykırı olan şeyler siliniyorken, biz de Kuran’ a aykırı olanlar da siliniyor

Siyasi, fıkhî ve cemaat farklılıklarının belirdiği yorumlardan daha ziyade bilgi girişine ihtiyaç yok mu?

Seyyar Gazali: Biz cemaat- mezhep çatışması olsun istemiyoruz ama cemaatlerin içinde bulunduğu zihinsel durum bu. Bunu biz oluşturmadık. Bu bizim gerçeğimiz, içerde böyle bir tepkisellik var. Bunun sözlüğe yansıması da daha ziyade fanatikçe ifadelerle oluyor.

Meçhul -X: Fikirler de özgürce seçilebilmeli, kişiler içinde bulundukları cemaati neden benimsediklerini, hangi fikirlere sahip olduğunu anlamalı. Sözlükte bunlar konuşuluyor, İHL Sözlük bunu da sağlıyor. Müthiş derecede bilgi giriliyor. Yetmiş bin başlık, beş yüz bin tanımdan bahsediyoruz. Bunların en az yarısı bilgi zaten. Tartışma odaklı olduğumuz için bilgiler göze görünmüyor.

Moderasyonun konsept ve işleyişi nasıldır?

Meçhul-X: Kafamıza göre kimseyi sözlükten atmıyoruz. Kurallar ihlal edildiği takdirde bunu yapıyoruz. T.C anayasası yanında Kuran anayasasını da dikkate alıyoruz. İkisinden birini tercih etmiyoruz. Diğer sözlüklerde T.C. Anayasasına aykırı olan şeyler siliniyorken, biz de Kuran’ a aykırı olanlar da siliniyor.

Seyyar Gazali: Türkiye Cumhuriyeti anayasası da eleştirilebilir bunu da belirtelim; çünkü kutsal bir metin değil. Sözlüğü kuranların, moderasyonun, yazarların, talebelerin de tabi olduğu yaklaşık 100 maddeden oluşan ilkelerimiz var. Türkiye’ de İmam Hatiplilere karşı zihinlerdeki ön yargıyı yıkmak, sözlükte 500.000 yazarın yazmasından daha hayırlıdır.

Meçhul-X: Yurtdışındaki İHL çıkışlı öğrencilerimiz İHL Sözlükle memleketine dönüyor, ülkemde ne oluyor deyip buradaki sorunları konuşuyor. Artık İmam- Hatipliler dünyanın her yerinde. Daha çok geziyorlar, daha çok öğreniyorlar, kendilerini geliştiriyorlar. Son olarak şunu da söyleyelim, İmam-Hatipli arkadaşlarımız sözlüğün gerçek sahibidirler. Gelsinler bilgi birikimlerini paylaşsınlar. Türkiye görsün İmam- Hatiplerin önünü kapattılar mı yoksa İmam- Hatipliler sel olup aktılar mı?

Ayşe Çoban / Tohum Dergisi

İHL Sözlük nereden nereye geldi?

İHL Sözlük, interaktif sözlük kullanımının arttığı sanal dünyaya farklı içeriğiyle hızlı bir giriş yaptı. Peki şimdi fırtınalar oluşturan İHL Sözlükçüler neler yapıyor?