Bu işarete isim bulamadık

Yine @ işaretini, 'anokta, kıvrık a, kapalı a, süslü a' olarak telaffuz edenler var. Gelişmiş ülkelerde ise bu işaretin adı, genellikle hayvan isimlerinden ilham alınarak konulmuş.

Bu işarete münasip bir isim aranıyor!

Dünya genelinde kullanılan ve bilişim dünyasının sembolü haline gelen @ işaretine ülkemizde özel bir isim bulunamadı! 'Et' şeklinde telaffuz edilen bu işarete Türk Dil Kurumu (TDK) 'kuyruklu a' diyor. TRT 'güzel a' ve 'özel a' isimlerini kullanıyor. @ işareti, spikerler tarafından 'anokta, kıvrık a, kapalı a, süslü a' olarak farklı şekillerde telaffuz ediliyor. Bazı şair ve yazarlar da bu işaret için kendilerine has isimler kullanmayı tercih ediyor. Değişik kullanımları ilk kez işitenler, sanal ortamda bu konuyu tartışmaya açtı. Kanca, çengel, ters a, şişman a, kulak, kulakçık, ünlü a, önerilen isimlerin başında geliyor. İşaret, farklı ülkelerde ise hayvan isimlerinden ilham alınarak adlandırılıyor. İngiltere'de at, Danimarka'da fil burnu, 'Çin'de küçük fare, Rusya'da küçük köpek, İsveç'te kedi ayağı, Hollanda'da maymun ayağı, Fransa'da ise solucan anlamına gelen kelimeler kullanılıyor. Türkiye'de niçin özgün bir ifade bulunamadığını yazarlara sorduk. Yazarlardan bazıları, "TDK yabancı kelimelere Türkçe karşılık bulmakta zorlanıyor." diyor. TDK Başkanı Şükrü Halûk Akalın, bu eleştirilere cevap verdi. @ işaretinin hikâyesini anlattı.

@ işareti için teklif edilen adları ilk kez duyduğunuzda bir an durup şaşırıyorsunuz. Bu şaşkınlık hali TDK'nın televizyon, fotokopi, telefon ve compact disc gibi yabancı kelimelere bulduğu isimler için de geçerli. Mesela TDK, lokanta için 'otlangaç', compact disc için 'yoğun tekerlek' ve televizyon için 'uzgorec' isimlerini tavsiye ediyor. Bu yabancı isimler dilimizde kullanılmaya başlandıktan çok sonra TDK, alternatiflerini sunuyor. Alışkanlıkları yıkıp Türkçe karşılığını kullanmak da haliyle zor oluyor. TDK, @ işaretine Türkçe karşılık bulmak için 2 bin üyenin bulunduğu bir tartışma platformundan görüş almış. Üyelerden güzel a, salyangoz, at nalı teklifleri gelmiş. Şimdi TDK başkanı olan Şükrü Halûk Akalın, o yıllarda aynı kurumda bilim kurulu üyesiymiş ve 'kuyruklu a' ismini önermiş. İsim kabul edilmiş ama bugün @ işaretine 'kuyruklu a' diyenlerin sayısı bir elin parmağını geçmiyor. Akalın'a göre Türkçe isim kullanmak kurum ve kuruluşların kendi hassasiyetlerine kalıyor. Akalın, "Günlük hayatta 'et' yerine çok rahat bir şekilde 'kuyruklu a' ismini kullanabiliriz." diyor.

Niçin @ işaretini kullanıyoruz?

"Peki, niçin @ işareti, diye hiç düşündünüz mü?" Bazı dilbilimciler, bu işaretin kullanımını ortaçağa dayandırıyor. Dilbilimciler, @ işaretinin 18. yüzyılda ticari bir sembol olarak kullanıldığı yönünde ortak kanaate varıyor. O yıllarda @ bir ürün için ödenen fiyatı temsil ediyormuş. Mesela 5 elma @ 10 TL şeklinde kullanılıyormuş. İşaretin 1674 yılında kullanıldığı İsveç mahkemesi kayıtlarında da ortaya çıkıyor. Sanal ortamda ise ilk kez 1971 yılında Ray Tomlinson isimli bilgisayar mühendisi tarafından kullanıldı. Tomlinson, kendisine gönderdiği ilk elektronik mesajı ifade etmek için @ işaretini kullanmış. "Neden @?" sorusuna Ray Tomlinson, "Klavyede kimsenin adında bulunmayan ve karışıklığa yol açmayacak bir işaret seçtim." diyor. [email protected]

***

TDK'da köklü bir reform yapılmalı

Hakkı Devrim (Radikal Gazetesi yazarı): İnternet dünyasının çok dışındayım. Mail adresimi insanlara verirken "Zahmet olmazsa gazetedeki köşemden bakın." diyorum. Biz Türkçe olarak yabancı dillerden kelime almaya alışkınız. Kültür olarak başka milletlerden etkilenmeye açığız. Burada TDK, aktif bir şekilde çalışmalı. TDK, çok eksik bir kadro ile çalışıyor. Çağı yakalayabilecek genç ve dinamik bir kadrosu yok. Atatürk'ün vasiyeti olan parayı CHP, TDK'ya bir dönem ödemeyerek büyük bir hata yaptı. İşlerin yavaşlamasına neden oldu. TDK, sadece iş yapıyormuş gibi görünüyor. Türkçeye giren yabancı kelimeler yerine Türkçe karşılıklar bulmak ve kullanmak hem TDK'nın hem de toplumun görevi. Bana sorarsanız TDK'da köklü bir reform yapılmalı.

'TDK, çalışmıyor' demek büyük haksızlık

Şükrü Halûk Akalın (TDK Başkanı): TDK'da bugün 23 ayrı çalışma grubunda 117 bilim adamı görev yapıyor. Yabancı dillerden geçen sözcüklere ve terimlere karşılıklar üretiyor. Bu çalışma gruplarında o alanın uzmanları görev yapıyor. Diş hekimliğinden iktisada, ekonometriden tıbbın pek çok dalına sayısı 170 bini bulan yabancı kaynaklı söze, terime Türkçe karşılık bulundu. Bu çalışmalar ağ sayfamızda kamuoyunun eleştirilerine açık olarak yürütülüyor. Önemli olan, bu karşılıkların kitle iletişim araçlarınca, ilgili kurum ve kuruluşlarca kullanılması. Bize bildirilen yabancı kaynaklı sözlere, terimlere de anında karşılıklar öneriyoruz. TDK olarak bütün sözlüklerimizi sanal ortamda halkımızın ve bütün dünyanın kullanımına ücretsiz olarak sunuyoruz. Cep telefonlarından bile sözlüklerimize ücretsiz olarak erişilebiliyor. Sesli Türkçe Sözlük'te her kelime, doğru ve örnek söylenişiyle, anlamıyla, türüyle, içinde geçtiği örnek cümleyle sunuluyor. Kısacası TDK "iş yapıyormuş gibi görünüyor", "hantal" demek haksızlık oluyor...

İlk günden bu yana 'kuyruklu a' diyorum

Hüseyin Movit (Türkçe Gönüllüleri Dil İzleme Grubu Başkanı): TDK, ,bu konularda çok hantal davranıyor. Faks makinesini kullanmaya başlıyoruz, üzerinden yıllar geçiyor, TDK kalkıp faks makinesine Türkçe isim bulma telaşına kapılıyor. Şimdi biz tutup, "Bu belgeyi Ankara'ya belgegeçerledin mi?" diye konuşmaya kalksak insanlar size gülmez mi? Yeni bir teknoloji kullanmaya başladığımız zaman TDK hemen atağa geçmeli ve uygun bir isim bulmalı. Mesela İstanbul Büyükşehir Belediyesi Akbil diye bir isim buldu. Akıllı biletin kısa hali olan bu isim, dilimize kolay bir şekilde uyum sağladı. Ben mail adreslerinde kullanılan @ işaretine TDK'nın tavsiye ettiği 'kuyruklu a' diyorum. İngilizcede ampersand olarak isimlendirilen & (Türkçede 'and' diye okunuyor) işareti üzerine de kafa yormak ve uygun bir isim bulmak gerekiyor.

'Et' denmesinde bir sakınca yok

Mehmet Barlas (Sabah Gazetesi yazarı): Maalesef bu işaretlerin üreticisi değil, tüketicisi olan bir toplumuz. Şu an dünya genelinde konuşulan evrensel dil İngilizce. Özellikle bilişim dünyasında İngilizceniz olmadan adım atamıyorsunuz. Bilişim dünyasında İngilizceyi soyutlayıp Türkçe karşılıklar aramak milliyetçi duygularımızı tatmin etmekten başka bir işe yaramaz. Dünyanın neresine giderseniz gidin 'et' dediğiniz zaman ne söylemek istediğiniz anlaşılıyor. Her ülkenin yerel kullanımları olabilir fakat ben evrensel dildeki kullanımının kalması taraftarıyım. Evrensel olan kavramların kullanılmasının teşvik edilmesinden yanayım. Türkiye'de çok değerli genç bilgisayar programcıları var. Şimdi bunlara bırak 'et' işaretini Türkçeye dön dersek işleri yavaşlatırız.

'Ara' kelimesini kullanıyorum

Doğan Hızlan (Hürriyet Gazetesi yazarı): Dünya genelinde kullanılan bu tür işaretlere isim bulmak bir hayli zor. Uygun isim bulunsa bile evrensel bir işaret olduğu için ister istemez evrensel dildeki şeklini kullanmak zorunda kalıyorsunuz. Bir Alman ile Rus işadamı mail adreslerini birbirlerine verirken kendi dillerindeki ifadeleri kullansa ortaya komik bir manzara çıkar. Ama kendi ülkenizde size has bir isim kullanabilirsiniz. Mesela ben mail adresimi verirken 'et' yerine 'ara' diyorum. İsminiz ile mail adresinizin hangi kurum ya da kuruluşa ait olduğunu bildiren bölüm arasında bir 'ara' var. Siz buna boşluk da diyebilirsiniz.

KAYNAK: ZAMAN/BÜNYAMİN KÖSELİ

Bu işarete isim bulamadık

İnternetin en etkin işareti @ için ülkemizde özel bir ad bulunamadı! 'Et' şeklinde telaffuz edilen bu işarete TDK 'kuyruklu a', TRT 'güzel a' diyor.