NATO'da 5. madde sancısı

Fransa'nın Strasbourg şehrinde yapılacak olan zirve, bir doğum günü kutlamasından öte İttifak'ın geleceğinin tartışılacağı tarihî bir buluşma olacak. Zirvenin en önemli gündemi, Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle birlikte varlık nedeni sorgulanmaya başlanan NATO'nun yeni dönemdeki stratejik konsepti olacak.

İttifak'ın meşhur 'Bir üyeye yapılan herhangi bir saldırı tüm üyelere yapılmış kabul edilir.' şeklindeki 5. maddesi; terörizm, siber saldırılar, enerji güvenliği veya iklim değişikliği gibi yeni tehdit unsurlarına karşı nasıl yorumlanacak? ABD Başkanı Barack Obama'nın da katılacağı tarihî buluşmada, 1966'da ABD güdümünü protesto ederek askerî yapıyı terk eden Fransa'nın geri dönüşü de ilan edilecek. Zirve öncesinde bir grup gazeteciyi Brüksel'e davet eden NATO, yeni konsept ve strateji arayışları hakkında bilgi verdi.

NATO kaynakları, yeni stratejik konsepti zirvenin önemli gündem maddelerinden biri olarak zikrediyor. NATO'nun 50 yılını 1999'da Kosova savaşı eşliğinde idrak ettiğini hatırlatan kaynaklar, bugün ise Afganistan'da Taliban'a Somali açıklarında korsanlara karşı savaşan bir ittifak olduğuna dikkat çekiyor. Soğuk Savaş'ta sadece askerî tehdide karşı mücadele çerçevesinde hareket eden ittifakın artık terör, siber saldırılar, enerji güvenliği ve iklim değişikliği gibi yeni tehditlerle mücadele durumunda olduğuna dikkat çekerek yeni stratejik konseptin bu konuda eksikliği gidereceğini vurguluyor. Soğuk Savaş sırasında, bir üyeye yapılan askerî saldırının tüm üyelere yapılmış sayılacağı şeklinde ortaya konulan 1949 tarihli kuruluş anlaşmasının 5. maddesinin yeni tehditler karşısında nasıl uygulanacağının belirlenmesi gerektiğine dikkat çekiliyor. İki yıl önce Estonya'nın maruz kaldığı siber saldırı ve son dönemde ortaya çıkan doğalgaz krizlerinin yanı sıra enerji güvenliğini tehdit eden korsanlık gibi faaliyetlere işaret eden kaynaklar, yeni stratejik konseptin bu konularda nasıl hareket edeceği hususunda yol göstereceğini vurguluyor.

İran ile Afganistan flörtü

Kolektif savunma ve dayanışmanın bu yeni tehditler karşısında ne anlama geldiğinin netleştirilmesi gerektiği dile getiriliyor. 5. maddenin ittifak tarihinde sadece 11 Eylül 2001 saldırılarından sonra kullanıldığının da altı çiziliyor. Diğer yandan 1999'da oluşturulan konseptin Avrupa merkezli olduğuna dikkat çekilirken artık Avrupa'nın ötesini de kapsaması gerektiğine vurgu yapılıyor. Kaynaklar, NATO'nun artık Avrupa'ya hapsedilemeyeceğini; ancak bir BM haline dönüşmeyeceğini veya BM ile rekabet etmeyeceğini dile getiriyor.

Zirvenin diğer önemli maddelerinden olan Afganistan kritik bir yıldan geçiyor. Tam olarak kontrol altına alınmayan ülkede NATO, özellikle 20 Ağustos'ta yapılacak seçimlerin serbest ve adil bir şekilde gerçekleşmesi için çaba sarf ediyor. Bu çerçevede ittifak üyelerinden daha fazla asker talep ediliyor. 2001'deki müdahaleden beri bir türlü istikrarın sağlanamadığı ülkede artık sadece askerî seçeneğin çözüm olamadığını Amerika'nın da gördüğü, bu nedenle işin içine, sivil toplumun, ekonomik ve sosyal açılımların yanı sıra İran dahil komşu ülkelerin de dahil edileceği bir kapsamlı yaklaşımın kaçınılmaz olduğu vurgulanıyor. Yetkililer, henüz temasa geçilmemiş olmasına karşın İran'ın özellikle uyuşturucu ticaretiyle mücadelede ve Afganistan'daki birliklere lojistik destek konularında işin içine dahil olabileceğini kaydediyor. Diplomatik kaynaklar da, İran'ın 31 Mart'ta Lahey'de dışişleri bakanları seviyesinde yapılacak genişletilmiş Afganistan toplantısına çağrılmış olmasının önemine dikkat çekiyor.

Hırvatistan'ın üyeliği, Slovenya engeline takılabilir

Liderlerin Kehl ve Strasbourg'da masada bulacakları diğer önemli konu ise genişleme. Komünizmin çökmesinin ardından yaptığı genişleme dalgalarıyla 26 üyeye ulaşan ittifak, bu zirvede Arnavutluk ve Hırvatistan'ın katılımıyla bu sayıyı 28'e çıkarmayı hedefliyor. Arnavutluk konusunda sorun bulunmazken, Slovenya'nın Hırvatistan'a karşı AB sürecinde başlattığı engelleme adımını NATO çatısı altında da kullanması nedeniyle Zagreb'in katılımının zirve sonrasına kalması ihtimali bulunuyor. NATO kaynakları, Slovenya meclisinin meseleyi referanduma götürme kararı almaları halinde Hırvatistan'ın üyeliği için söz konusu referandumun sonucunun bekleneceğini dile getiriyor. Adaylık için tüm şartları yerine getiren Makedonya, Yunanistan'ın isim meselesinden dolayı çıkardığı engel nedeniyle Bükreş zirvesinden beri beklemede. Rusya ile yaşanan gerilim ve ittifak içindeki bölünmeler nedeniyle Bükreş'teki zirvede beklemeye alınan diğer iki ülke ise Ukrayna ve Gürcistan. NATO kaynakları, stratejik olarak büyük önem atfettikleri söz konusu iki ülkenin üyeliği için acele edilmeyeceğini dile getiriyor.

İttifak, savaş nedeniyle Rusya ile askıya aldığı ilişkileri zirve öncesi yeniden rayına oturtuyor. Gazetecilere konuşan NATO Genel Sekreteri Jaap De Hoop Scheffer, Moskova'nın esneklik göstermemesine rağmen neden böyle bir adım atıldığının sorulması üzerine, 'Konuşmak, konuşmamaktan daha iyidir.' diyerek, sorunların ancak bu şekilde aşılabileceğini vurguluyor. Scheffer, Rusya lideri Dmitri Medvedev'in NATO'nun genişlemesini saldırgan olarak niteleyerek, bu tehdide karşı orduyu yeniden silahlandıracakları yolunda geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamayı ise şaşkınlıkla karşıladığını dile getiriyor.

Scheffer: Tüm üyelerden asker istiyoruz

NATO Genel Sekreteri Jaap De Hoop Scheffer, Afganistan'da yapılacak seçim öncesi Türkiye dahil tüm üye ülkelerden ek asker istediklerini söyledi. Operasyona destek veren ülkelerin büyükelçileriyle Afganistan'a gerçekleştirdikleri geziden dönen Scheffer, 20 Temmuz'da yapılacak seçimlerin serbest ve adil bir şekilde gerçekleşmesi için güvenliğin sağlanmasının hayatî bir önemde olduğunu vurguladı. Bunun NATO'nun kredibilitesi açısından taşıdığı öneme işaret eden Scheffer, ek asker talepleri olup olmadığının sorulması üzerine, ''Seçimler öncesi ve sonrası için tüm üyelerimizden asker talep ettik. Hiçbir üye bu genel çağrının dışında değil. Yaklaşık 4 tabur askere ihtiyacımız var.'' ifadelerini kullandı. Ankara'nın muharip güç göndermemesini nasıl karşıladıkları yolundaki bir soru üzerine ise Genel Sekreter, Türkiye'nin Vardak bölgesinde çok önemli bir role sahip olduğunu vurguladı. Scheffer, muharip güç göndermeyen tek ülkenin Türkiye olmadığının da altını çizdi.


Zaman