Haber Merkezi / TIMETURK
Amerika'da yayımlanan The Nation gazetesinden John Tirman, Irak işgalinin 6 yıllık bilançosunu yazdı. İşte Tirman'ın kaydettiği çarpıcı bilgiler;
Artık Bush yönetiminin fitilin ateşlediği savaşta ölen Iraklıların sayısını tahmin edebiliriz. Bush?un savaş verasetinin deneysel kanıtlarına bakarak, zafer iddialarını derinlemesine inceleyebiliriz. Tabii ki, onun standartlarında dahi ?istikrar?dan bahsedilemez. Bağımsız analizcilerin ekserisi siyasi sonucu yargılamak için henüz çok erken olduğunu söyleyeceklerdir. İşgalin ardından geçen neredeyse 6 yılın sonunda dahi, ülke mezhep siyaseti ve Kerkük?ün statüsü gibi temel çözüşmemiş sorunlarla parçalanmış kalmaya devam ediyor.
Savaşın insan kayıplarını artık daha iyi anlayabiliyoruz. Örneğin, Birleşmiş Milletler (BM), 4,5 milyon yerlerinden edilmiş Iraklı olduğunu tahmin ediyor. Bunların yarısından fazlası mülteci, yani her 6 Iraklıdan biri? 2005-2007 arasındaki şiddet seviyelerindeki düşüşün ardından bunların sadece yüzde 5?i evlerinde dönebildi. Sağlık sistemi, temiz su, okullar ve iş imkânları bulunmaz olmayı sürdürüyor. Unicef?e göre birçok eyalette evlerin yüzde 40?ından azı temiz suya erişebiliyor. Basra?da çocukların yüzde 40?ından fazlası ve Bağdat?takilerin de yüzde 70?inden fazlası okula gidemiyor.
Savaşın neden olduğu ölüm oranı da çok yüksek. 2004 ve 2007 arasında birçok araştırma yapıldı. Aralarında farklar olsa da, ekserisinin tahminleri birbiriyle uygundur. Son 18 aydır yeni hiçbir tane yapılmadı. En güvenilir olan 2 tanesi 2006 ortasında tamamlandı. Bunlardan biri 650 bin, diğeri de 400 bin ?fazladan ölüm? (savaşa atfedilen ölümler) olduğu sonucuna ulaştı. İki araştırma sonuçlandıktan sonra 12-15 ay arası savaş acımasızlığını korumuş sonrasında azalmaya başladı. Sivil ölümleri saymak için İngilizce yayın yapan haberleri kullanan Londra merkezli Sivil Toplum Örgütü Irak Ölü Sayısı, 2006 rakamlarına güncelleme yapma imkanı tanımaktadır. Haberlerin az ve Bağdat merkezli olduğu hesaba katıldığında rakamların iyimser olduğu bilinse de, IBC şaşırtıcı eğilimleri ortaya çıkarmaktadır. Haziran 2006?daki 45 bin sayısının 2 katından fazla olarak 100 bin ölüm olduğunu tahmin etmektedir. (Bunlar arasında şiddet kaynaklı ölümler yoktur, örneğin sağlık merkezlerinden ya da direnişçi kayıpları). Eğer bu kabul edilebilir bir işaretse, 2006?da yapılan araştırmaları ikiyle çarparak mantıklı sonuçlara ulaşılabilir. Yani savaşın 6?ncı yıl dönümüne yaklaşırken 800 bin ila 1 milyon 300 bin ?fazladan ölüm?e sahip olduğumuzu söyleyebiliriz.
Iraklı yetkililerin 1-2 milyon arası savaş dulu ve 5 milyon yetim olduğu iddialarını okunduğunda bu ürkütücü rakam anlamlı olacaktır. Bu toplam aşırı ölümün doğrudan deneysel kanıtını oluşturur. Bu aynı zamanda yerlerinden edilmişlerin, yakınları ölmüşlerin ve genel istikrarsızlığını da doğrular. Toplam rakamlar şok edicidir: 4,5 milyon yerlerinden edilmiş, 1-2 milyon dul, 5 milyon yetim, 1 milyon ölü. Yani her 2 Iraklıdan biri etkilenmiştir.
Herhangi mantıklı bir ölçümle, bunu herhangi bir tür zafer olarak adlandırmak güçtür. Iraklılar için yapmamız gereken tamirin boyutlarını anlatmalı ve meyilli olduğumuz vahşi savaşlara karşı uyarmalı. Artık Bush gittiğine göre, ABD yarattığı hasarla ve bundan doğan sorumluluklarımızla yüzleşebilir.
