Bülent Şahin Erdeğer/ TIMETURK
RUSYA VE MÜTTEFİKLERİ
1-Rusya Federasyonu
Sovyetler'in dağılmasıyla birlikte kafkasya'daki egemenlik alanı daraldı. Önce Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan üzerindeki doğrudan egemenliğini kaybetti. Daha sonra Azerbaycan ve Gürcistan ABD-İsrail etkisi altına girdi. Ermenistan ise bu denklemde Rusya ile beraber hareket ediyor.
ABD-İsrail diplomasisiyle ortak hareket eden Türkiye de Gürcistan ve Azerbaycan ile sıcak ilişki içinde. Bu bağlamda Çeçen sorunuyla da uğraşan Rusya Çeçen direnişinin tüm Kuzey Kafkasya'ya yayılmasını engellemeye çalışıyor.
2-Ermenistan:
Rusya ile olan dini ve kültürel bağları stratejik ortalığına da yansıyor. Ermenistan Rusya'nın desteğiyle Azerbaycan'ın Karabağ bölgesini işgal etti. Resmen olmasa da fiilen Karabağ bölgesi Ermenistan kontrolü altında.
Sarı bölge İşgal altındaki Azerbaycan toprakları
3-Kuzey Kafkasya Yerel Yönetimleri:
Kuzey Kafkasya'da irili ufaklı Rusya'ya bağlı özerk cumhuriyetler bulunmakta: Adıgey, Karaçay-Çerkes, Kuzey Osetya, İnguşetya, Çeçenya ve Dağıstan Özerk Cumhuriyetleri
Bu özerk cumhuriyetlerin hükümetleri doğrudan Rusya merkezi yönetimine bağlılar. Kuzey Kafkasya'daki özgürlük taleplerini bastırma işlevini görüyorlar. Bunun karşılığında da söz konusu hükümetler kendi egemenlik alanlarında küçük diktatörlükler olmalarına Rusya tarafından izin veriliyor. Bunun en bariz örneği Çeçenistan yerel yönetiminin lideri Ramzan Kadirov diktatörlüğü.
4-Abhazya ve Güney Osetya
Her iki özerk yönetim de ayrılıkçı taleplerinde Rusya'ya güveniyorlar. Şuanda Abhazya'da ve Güney Osetya'da Rus ordusu bulunuyor.
RUSYA KARŞITI CEPHE
1-Amerika Birleşik Devletleri ve İsrail:
ABD, soğuk savaş sonrası egemenlik alanını gerek Ortadoğu'da gerekse de Kafkaslar'da kalıcı kılmak istiyor. Bu sebeple kadim rakibi Rusya'ya karşı ve 1979 sonrası düşmanı İran'a karşı Kafkaslar'ı bir 'üs' olarak kullanmayı tasarlıyor. Bu sebeple Gürcistan ve Azerbaycan'da askeri üsler ve askeri havalanları açtı. Bu iki ülkeyi Rusya ve İran'a karşı silahlandırırken muhtemel bir saldırı planında hareket noktası olarak kullanmayı düşünüyor.
İsrail ise ABD ile birlikte hareket ederek Ortadoğu'da çevrelendiği tehditleri (Özellikle de İran tehdidini) Kafkasya üzerinden konuşlanan ABD güçleriyle bertaraf etmeyi planlıyor. Hem ABD hem de İsrail'in ortak düşmanı olan İslamcı güçlerin İran ile ilişkiye girmemesi ve ABD-İsrail karşıtı İslamcılığın Kafkasya'da yayılmaması için özellikle Azerbaycan ve Gürcistan'da laiklik politikalarına destek veriyor.
ABD oluşturduğu Petrol ve doğalgaz boru hattı projeleriyle Orta Asya-Kafkasya hattını Türkiye üzerinden İsrail'e ulaştırma ve ortak pakt oluşturma çabasında.
1- Gürcistan:
Gürcistan Sovyetler'in dağılmasından sonra özellikle ABD ve AB eksenli güç dengelerine yakınlaştı. Gürcistan'ın amacı demirperde dönemindeki geri kalmışlığını aşarak Kapitalist Batı dünyasıyla bütünleşmek. Gürcistan üç özerk yapısıyla parçalı bir yapı oluşturuyor. Acara Özerk Cumhuriyeti, Abhazya Özerk Cumhuriyeti ve Güney Osetya Özerk Cumhuriyeti ve Merkezi Gürcistan. Rusya daralan egemenlik alanını geri kazanmak ve Gürcistan'ı kendi eksenine çekmek için bu üç özerk cumhuriyetin de ayrılıkçı taleplerini destekliyor.
Özellikle Abhaz ve Oset bölgeleri fiilen Gürcistan otoritesinden Rusya'nın desteğiyle bağımsız biçimde bulunuyordu. Merkezi yönetim ise bu durumun ülke bütünlüğünü bozucu bir işgal olduğunu ifade ediyor.ABD Rusya ve İran'a karşı Gürcistan'da hava üssü açtı. Gürcistan, ABD, İsrail ve Türkiye tarafından askeri ve ekonomik olarak destekleniyor.
Uluslararası bu destekten güvence alan Gürcistan, insan hakları ve demokrasi konusunda kötü bir karneye sahip. Gürcistan ülkedeki azınlıklara karşı baskı politikası uygulamaya devam ediyor.
2-Azerbaycan:
Sovyetler sonrası dönemde ABD müttefiki haline gelen Azerbaycan Ermenistan'ın Karabağ işgaline karşı Batı dünyasında etkisiz bir lobi faaliyeti yürütüyor. ABD Rusya ve İran'a karşı Azerbaycan'da da hava üssü açtı.
3- Kuzey Kafkasya Özgürlükçü hareketleri
Özellikle Çeçenistan merkezli özgürlük talepleri Rusya'nın sert tavrı ve gençliğin hızla Selefi/İslamcı söyleme kaymasıyla şuan tüm Kuzey Kafkasya'ya yayılmış durumda. Kuzey Kafkasya'daki özerk cumhuriyetlerde şehirlerde etkili olamayan İslamcı milisler dağlık kesimlerde aktifler. Vur-kaç operasyonlarıyla Rus güçlerine ve yerel yönetim güçlerine kayıplar verdiren direnişçiler de bir denge unsuru olarak Rusya karşıtı cephede bulunuyorlar. Doğrudan olmasa da zaman zaman Gürcistan, Azerbaycan ve Türkiye tarafından da destekleniyorlar. Kuzey Kafkasya'nın tamamının Rusya'dan ayrılması için bütünsel bir mücadele teorisini benimseyen direnişçiler bu sebeple Kuzey Kafkasya'da 'İslam Emirliği' adı altında tek bir yapılanmayı kurdular.
Silahlanmış özgürlük hareketinin yanı sıra Batı'da lobi faaliyeti yürüten ılımlı ve milliyetçi farklı fraksiyonlar da bulunuyor.
Diğer aktörler:
İran: ABD ve İsrail'in tehditleri karşısında diplomatik dengeler gereği Rusya ile stratejik işbirliği içinde. Türkiye, Pakistan, Afganistan, Irak ve Azerbaycan sınırlarıyla dört bir taraftan ABD tehdidine karşı İran düşmanımın düşmanı dostumdur taktiği uyguluyor. İran Rusya'dan Nükleer sanayii ve askeri sanayii'nin geliştirilmesinde destek alıyor.
Türkiye: Kendi ulusal çıkarları ve şuan içinde bulunduğu NATO paktı gereği ABD ve İsrail ile birlikte hareket etmekte. Bu birliktelik sebebiyle Gürcistan'ı ve Azerbaycan'ı fiilen desteklemekte. Türkiye'nin desteğinin bir başka sebebi ise nüfusu içerisinde azımsanmayacak derecede Kafkasya kökenli vatandaşının buşunuyor olması. Bu sebeple Türkiye Osmanlı'dan devraldığı medeniyet hinterlandı'nın sorumluluğuyla hareket ediyor.
Ukrayna ve Litvanya:
Türkiye ile benzer bir durumda. Rusya'ya karşı ABD tercihinden yana tavır alan Ukrayna ve Litvanya, Gürcistan'ı lojistik, askeri ve ekonomik olarak takviye ediyor.
Sonuç:
Bölgede yaşanan insan hakları ihlalleri, katliam, tecavüz, adam kaçırma vb. suçların normalleşmesi hem Gürcistan'ın hem de Rusya'nın çıkarları ekseninde gelişen çatışmanın farklı çatışmalara da gebe olduğunu gösteriyor. Çeçenistan'da soykırım yapan Rus ordusunun Osetleri katleden Gürcülere karşı 'barış operasyonu' düzenlemesi, Abhazlar'a baskı yapan Gürcistan'ın Özgürlükçü Çeçenleri desteklemesi karşılıklı çıkar hesaplarının temel insan haklarından ve bölge barışından öncelikli olduğunu gösteriyor.
Sonuç olarak bölgedeki denklem'de savaşta haklı olan tek taraf suçsuz yere öldürülen siviller.
