Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Emin Özel, yaptığı açıklamada, Birleşmiş Milletlerin ilk gökyüzü gözleminin 400. yıl dönümünün kutlanacağı 2009 yılını 'Dünya Astronomi Yılı' olarak ilan ettiğini söyledi.
Bu yıla ait etkinlikler arasında yer alan ve UNESCO'nun koordinatörlüğünde yürütülen 'Dünya Astronomi Mirası' çalışmaları çerçevesinde Türkiye'nin Astronomi Mirasının da belirleneceğini ifade eden Özel, UNESCO Türkiye Milli Komisyonunun da bu konuda Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesini odak kuruluş olarak belirlediğini kaydetti.
Prof. Dr. Özel, Türkiye Astronomi Mirası Listesinin oluşturulması için bir süredir çalıştıklarını ve konuyla ilgili üniversitelerin, bilim adamlarının önerilerini aldıklarını ifade ederek, şu bilgileri verdi:
'Listede yer alabilecek astronomi mirasımızdan ilki, önceden tahmin edilen ilk güneş tutulması olarak bilinen ve aynı zamanda iki ordunun savaşı sırasında gerçekleşen tek tutulma olarak kayıtlara geçen milattan önce 28 Mayıs 585 tarihindeki güneş tutulması ve buna bağlı antik yerleşim olan Ptara kentidir.''
''Söz konusu tutulma Yozgat'ın Sorgun ilçesi yakınlarındaki Ptara Antik Kenti'nin bulunduğu bölgeyi de kapsayan bir kuşakta oluşmuş, savaş ise aynı kentin önünde uzanan ovada gerçekleşmiştir. Daha da ilginci, 29 Mart 2006 tarihinde ülkemizden izlenen son güneş tutulması da aynı yörede meydana gelmiştir. Diğer önemli aday ise halen Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Müzesinde saklanan ve bir kısmı sergilenen Osmanlı Astronomi Mirası olarak isimlendirilebilecek olan koleksiyondur.''
''Diğer önemli bir aday ise Şanlıurfa yakınlarındaki Nevali Çori Antik Kenti ve Göbekli Tepe buluntuları ile ilgili kültürlerin geliştirdiği, arkeologlarca milattan önce 9 bine tarihlenen bir dizi dikili taş yapılardır. Bu yapılar Dünya Astronomi Mirası içinde önemli bir yeri olan İngiltere'deki Stonehenge kalıntılarından belki de 5 bin yıl daha eskidir.'
Şanlıurfa'nın Harran ilçesinin de geçmişte bir astronomi ve bilim merkezi olması, halen sahip olduğu gözlem kulesi ve diğer etkileyici yapı ve kalıntılarıyla Dünya Astronomi Mirası Listesi'nde bulunması gereken bir yer olduğunu vurgulayan Özel, Antik Grek ve Roma dönemi tapınaklarında korunduğu kayıtlara geçmiş olan meteoritlerle ilgili yapıların da listede yer alabileceklerini anlattı.
Prof. Dr. Mehmet Emin Özel, Anadolu'daki ilk rasathaneler olarak kayda geçen Kütahya'daki Vacidiye ve Kırşehir'deki Cacabey Rasathaneleri ile ilgili belge, kayıt ve kalıntıların da bu amaçla daha yakından incelenerek listede yerini alması gerektiğini söyledi.
Türkiye'de var olabilecek meteor kraterlerinin de Dünya Astronomi Mirası Listesi için önemli adaylar arasında olduğunu kaydeden Özel, bu konuda halen yürütülmekte olan bir TÜBİTAK projesinde, yaklaşık 12 krater adayı belirlendiğini bildirdi.
Hacer-ül Esved taşının incelenmesi
Kabe'deki Hacer-ül Esved taşının da göksel bir kökeni olduğunu savunan Prof. Dr. Mehmet Emin Özel, Sokullu Mehmet Paşa Camisi'nin mihrap ve duvarlarında da bu taşın parçalarının bulunduğunu söyledi.
Hacer-ül Esved taşının dini değeri nedeniyle bugüne dek incelenemediğini belirten Özel, şöyle konuştu:
'Sokullu Mehmet Paşa Camisi'ndeki küçük parçalar kutsal taşın göksel kökeni konusunda yapılabilecek araştırmalar için belki de en önemli ipuçlarının ortaya çıkarılmasına vesile olabilir. Ancak, dini engelleri aşmak mümkün değil. Fakat böyle bir beklenmedik çözüm var. Ulusca ulaşacağımız bir bilinç düzeyi sonunda Kabe'deki Hacer-ül Esved taşının ne olduğunu öğrenmek, istenildiği zaman yapılabilecek bir iş. Belki Türkiye'deki taşları kullanarak bir araştırma yapılabilir. O da çok dikkatli hareket etmeyi gerektirir.'
Prof. Dr. Özel, Van'daki Urartu dönemlerine tarihlenen ve gizemi henüz çözülmemiş olan astronomik takvim görünüşlü dizili taşların da koruma altına alınması, incelenmesi ve tanıtılması gerektiğini belirterek, dünyanın ilk kayda geçmiş horoskopunun kabartma olarak bulunduğu Adıyaman'daki Nemrut Dağı'nın da ülkemizdeki önemli astronomik miras listesi adaylarından biri olduğunu anlattı.
Prof. Dr. Özel, kısa süre içinde oluşturulacak Türkiye Astronomi Mirası Listesinde yeralacak astronomik değerleri, UNESCO'nun Dünya Astronomi Mirası Listesine önereceklerini bildirdi.
AA
