Mart 2011… Libya'nın 42 yıllık diktatörü Muammer Kaddafi yönetimine karşı ayaklanan silahlı gruplar Libya devriminin merkezi olan Bingazi'yi ele geçirmişti… Kaddafi ve oğlu Seyfulislam, isyancıları fareler gibi öldüreceklerini söylediği gün Suriye'nin güneyinde bulunan Dera'a kentinde Arap Baharı'nın bilindik gösterilerinden biri başladı.
İLK AYAKLANMALAR BASTIRILDI
“Halk düzenin değişmesini istiyor” sloganı atan siviller Suriye güvenlik güçleri tarafından güç kullanılarak dağıtılmıştı.
İKİ KADIN DOKTOR İŞKENCEYE ALINDI
Kentte görev yapan 2 kadın doktor, gösterileri desteklediği iddiasıyla gözaltına alınarak işkenceden geçirildi.
Şiddet ve güvenlik güçlerinin tutuklananlara yaptığı işkenceye rağmen Suriye'de gösteriler durmadı. O zaman devrim yanlısı herhangi bir silahlı oluşumun olmadığı, IŞİD veya Nusra Cephesi'nin henüz isim olarak bile yeryüzünde bulunmadığı günlerdi…
"HALK REJİMİN YIKILMASINI İSTİYOR"
Gösterilere katılan kalabalıkların dilinden dökülen slogan bu kez şuna evrilmişti: Halk düzenin yıkılmasını istiyor.
DERA'DA İŞKENCEDEN ÖLDÜRÜLEN ORTAOKUL ÇAĞINDAKİ ÇOCUKLAR
Devam eden gösterilerin birinde duvara siyasi içerikli yazı yazdığı iddiasıyla gözaltına alınan 13 yaşındaki Hamza Ali El Katib, canlı götürüldüğü polis karakolundan sağ çıkamadı.
Dışarıya sızan haberler Hamza'nın işkenceyle öldürüldüğü yönündeydi.
Dönemin ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Esad rejiminin artık savunulur yanı kalmadığını söylüyor, yaşananların Suriye hükümetinin reform yapma niyetinde olmadığının göstergesi olduğunu savunuyordu.
ATIF NECİB'İN KATLİAM EMİRLERİ ve ORDUDAN FİRAR EDEN ASKERLER
Gösteriler ve şiddet tüm ülkeye yayılırken orduya bu gösterilere daha sert şekilde müdahale etme emri veriliyordu. Suriyeli kaynaklar, bu ilk emirlerin tamamının Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın kuzeni de olan Siyasi istihbarat başkanı Atıf Necib tarafından verildiğini belirtiyordu.
Bu emirlere uymak istemeyen askerler ordudan firar etmeye başladı.
SİLAHLI MÜCADELE BÖYLE BAŞLADI: O ASKERLER ÖSO'YU KURDU
Suriye'de sivil gösterilerin silahlı bir ayaklanmaya evrilmesi böylece hızlandı.
Ordudan kaçan askerler, o yılın Temmuz ayında kendi askeri birliklerini kurduklarını açıkladı. O yapının adı Özgür Suriye Ordusu'ydu.
"ORDUDAN KAÇMAK ZOR BİR KARARDI, FAKAT NE OLURSA OLSUN CANİLERİN YANINDA OLAMAZDIM"
Abdulcebbar Ageydi, 7 aydan uzun bir süre barışçıl niteliğini koruyan gösterilere karşı ölümcül güç kullanmak için emir alan onlarca Suriyeli generalden biri. Ageydi, aslında korumak için görev yaptığını düşündüğü sivilleri öldürmek için emir almıştı.
Bu emir, ordudan kaçma fikrini güçlendirdi, 6 Mart 2012'de ise firar etti.
“Zor bir karardı” diyor Ageydi: “Bu kararı alırken tüm yakınlarımı riske attım. Bir karar verdim ama eşim, çocuklarım, annem-babam, akrabalarım… Hepsinin hayatı riske girdi. Ama bu hayatım boyunca aldığım en doğru karardı. Hükümetin vahşetini görünce sonucu ne olursa olsun bu kararı uygulamaya karar verdim. Canilerin yanında olamazdım…”
Eski Halep Askeri Meclis Başkanı General Abdulcebbar Ageydi
"İLK ZAMANLAR SİLAH İHTİYACIMIZI REJİME YÖNELİK SALDIRILARIMIZDA ELE GEÇİRDİĞİMİZ SİLAHLARLA GİDERİYORDUK"
ÖSO'nun kurulmasıyla muhalifler hükümet güçlerine yönelik askeri operasyonlara başladı. Ageydi, isyanın ilk dönemlerinde muhalif askerlerin silah ve mühimmat ihtiyacını bu operasyonlar sayesinde elde ettiklerini söyledi: “Askeri merkezlere baskın yapıyorduk ve silahları ganimet olarak alıyorduk.”
HALEP'TE AYAKLANMALAR DEVAM EDİYORDU
İlk dönemde muhalif güçler hızlı bir ilerleyiş sağlamıştı ama ülkenin en önemli kenti Halep hala rejim güçlerinin kontrolündeydi. Orta sınıf kenti Halep'te sivil gösteriler devam ediyordu ama silahlı bir isyan henüz başlamamıştı.
VE SAVAŞ HALEP'E SIÇRADI
Zaten savaş Halep kapısına dayanana kadar uluslararası medya bu konunun bu denli büyüyeceğini de görmemişti.
Ageydi, ÖSO'nun Halep Askeri Meclisi başkanlığı görevine getirildi.
ÖSO'nun dışında kırsal bölgelerde örgütlenen müstakil silahlı örgütler de Halep'e yönelik bir akın başlatmakta kararlıydı.
2012'nin yaz aylarında Abdulcebbar Ageydi ve Tevhid Tugayı Komutanı Abdulkadir Salih'in ortak komutasıyla yapılan operasyon, iç savaş boyunca muhaliflerin en büyük kazanımıyla sonuçlandı.
Halep'in yarısı muhalif güçlerin kontrolüne geçmişti.
"REJİM, HAPİSHANELERDEKİ RADİKAL MAHKUMLARI SERBEST BIRAKTI"
2016'da, Rusya'nın hava İran'ın kara desteğiyle Suriye rejim güçleri Halep'i geri aldığında arkada binlerce ölü yatıyordu. Ageydi, Muhaliflerin Halep'i kaybetmesini “Beni kahretti” diye açıklıyor.
“Muhalifler ülke genelinde ilerlemeye başlamasıyla cezaevindeki radikal anlayışa sahip kişiler bizzat Şam yönetimi tarafından cezaevlerinden çıkarıldı” diyen Ageydi, Suriye ılımlı muhalefetinin kaybetmeye başladığı süreci şu sözlerle açıklıyor:
"RUSYA GELDİ VE BİZ GERÇEKTEN KAYBETMEYE BAŞLADIK"
"Suriye'deki cezaevlerinden veya Irak'ta Ebu Gureyb'den çıkarılan radikal unsurlar Suriye'ye getirildi. Rejim aynı dönemde Afganistan, Irak, İran ve Lübnan'daki silahlı destekçilerini de ülkeye çekti. 2015'e kadar bu şekilde savaş sahasını dengelemeye çalıştılar ama işler yine istedikleri gibi gitmedi. 2015'te ise Rusya'yı yardıma çağırdılar. İşte o zaman biz gerçekten kaybetmeye başladık."
MUHALİFLERİN STRATEJİK YANLIŞLARI
“Bizim de hatalarımız vardı” diyen Ageydi hataları şöyle sıraladı:
"Devrimi temsil eden herkes tarafından kabul edilen siyasi ve askeri yönetim yoktu. Ciddi bir organizasyon kuramadık. ÖSO ortaya ilk çıktığında içindeki tüm unsurlar rejimden ayrılan resmi görevliler değildi. Sıradan Suriyeliler de bu organizasyona katıldı ve hepsi deneyimsizdi. Marangozlar, ayakkabıcılar, öğretmenler… Normal olarak bu insanlarda askeri bilinç de yoktu. Ortada askeri ve siyasi yönetim olsaydı ve işleseydi önce sınırları kontrol altına alır ve radikallerin Suriye'ye girmesini engellerdik."
"ORDUDAN AYRILMASAYDIM ÖMÜR BOYU VİCDAN AZABI ÇEKERDİM"
Ordudan firar eden askerler, kaçtıkları zamanı tarihine ve gününe kadar hatırlıyor. O askerlerden biri Naci Mustafa. Suriye rejimi ordusunda yüzbaşı rütbesiyle görev yaparken firar eden Mustafa, “2012'nin 5. Ayının 19. Günü ordudan kaçtım” diyor:
"Silahsız göstericileri, tankların karşısında elleriyle direnmeye çalışan insanları gördüğümde vicdanım beni buna zorladı. Hama'da yüzlerce ölü vardı ve ben de evime ulaşamadan öldürülebilirdim. Ama halkın yanında durmak zorundaydım. Ailem için endişeleniyordum ama buna mecburdum. Eğer bunu yapmasaydım vicdan azabı ömrümün sonuna kadar peşimi bırakmayacaktı."
SMO Sözcüsü Naci Mustafa
"DEVRİM BİR RÜYAYDI AMA HALKIM BUNU YAPTI"
Mustafa “Devrim bir rüyaydı” diyor ama kendisinin ve Suriye halkının yapabildiklerine şimdi bile şaşırıyor: “Yıllarca muhaberat baskısı altında yaşayan, en temel siyasi haklardan dahi mahrum bir halkın günü gelip de diktatörün karşısına çıkabileceği kimin aklına gelirdi. Ama halkım bunu yaptı”
Askerken Lazkiye ve Doğu Guta'da görev yapan Mustafa şimdi, ÖSO'nun aldığı yeni isim olan Suriye Milli Ordusu'nun sözcüsü.
TOW'U O KADAR İYİ KULLANIYOR Kİ LAKABI "EBU TOW"
Süheyl, tow tipi güdümlü füzeleri ülkede en iyi kullanan askerlerden biri. Bu yüzden çevresi ona “Tow'un babası” anlamına gelen “Ebu Tow” diyor.
İç savaş öncesi Atarib'de bulunan 46. Alay'da tanksavar teğmeni olarak görev yapıyordu. Ama iç savaşla birlikte o da ordudan kaçtı.
Eski Teğmen Süheyl'in lakabı artık Ebu Tow
1., 13. Ve 101. Fırkalarda, Hazm Hareketi'nde, Hamza Tugayı'nda, Ceyş'ül İzze'de ve Özgür İdlib Ordusu'nda savaşmış. Bu silahları çok iyi kullanabildiği için herkes onu grubuna katmaya çalışıyor.
Ülkedeki IŞİD tehlikesi başgöstermesinin ardından ılımlı muhaliflere uluslararası lojistik yardım açıldığında da bölgedeydi. Yakın tarihin canlı bir hafızası gibi. ABD'li James isimli bir subayla ettiği kavga, eğit-donat programına katılmamak için gösterdiği ısrar, El-Kaide'nin Suriye kolu Nusra Cephesi tarafından tutuklanması, savaşmaktan vazgeçmesi ama yine geri dönmesi… Her şeyi hatırlayabiliyor. Ama en iyi bildiği şey şimdiye kadar towlarla kaç hedef vurduğu.
"DAHA ÖNCE ELİME SİLAH ALMAMIŞTIM"
Mahmud Şeyh Ahmed, 2011 yılında İdlib'in Serakib ilçesinde lise öğrencisiydi. Der'a'nın ardından gösteriler ilk Serakib'de başlamıştı ve ilçe meydanında toplanan kalabalık Halep, Humus, Hama'dakine benzer sloganlar atıyordu. Gördükleri şiddet de aynıydı.
Suriye'deki gösteriler, Mahmud Şeyh hünez lise öğrencisiyken başladı
"Elime hiç silah almamış bir öğrenciydim. Gösterilerde zeydindalı kaldırıyorduk. İnsanca taleplerimiz vardı. Daha adil bir düzen kurmak yerine bizi öldürmeyi tercih ettiler. Şehirleri yıkmak, binlerce insana işkence yapmak, yüzbinlerce vatandaşının evini yakmak… Bütün bunlar sadece daha adil bir sistem kurulmasın diye. Biz yapamazsak bile bizden sonra gelenler daha adil bir ülke kuracaklar. Buna inanıyorum."
Sivil gösterilen ilk olarak Der'a şehrinde başladığı için Suriye iç savaşının başlangıç noktası da Der'a olarak kabul ediliyor.
ABD'Lİ SUBAYLARIN MESAJLARI: RUSLARLA ANLAŞIN
ÖSO'nun kurulmasının ardından muhaliflerin eline geçen Der'a, 2018'in Temmuz ayında Rusya desteğiyle Suriye hükümetinin kontrolüne girdi.
O gün cephede olan bir muhalif, rejim birlikleri kente ilerlerken ABD'li subayların kendilerine Whatsapp'tan şu mesajı gönderdiğini anlattı: “Size destek vermeyeceğiz, Ruslar ile anlaşmaya çalışın.”
(Haberlere gitmek için fotoğraflara tıklayınız)
