Şanlıurfa, diğer bütün güneydoğu şehirlerimiz gibi, kendisine has kültürüyle, yemekleriyle ve mimarisiyle gönüllerde kendisine güzel bir yer edinmiş durumda. Semavi dinlerde buranın özel bir yerinin olması ile beraber, adına “Peygamberler Şehri” de denilmekte. Hal böyle olunca Şanlıurfa'yı gezmek ve görmek elzem hale geliyor. Yolunuzu muhakkak düşürmeniz gerekli olan, hatta en az bir hafta ayırmanız gerekli olan bir şehir burası. O yüzden biz de, yolunu buraya düşürmek isteyenler ve Şanlıurfa gezisi düzenlemek isteyenler için bir rehber hazırlayayım dedim. İşte karşınızda Şanlıurfa gezi rehberi!
Genel Bilgiler
Tarihi
Şanlıurfa, insanlık tarihinin en önemli yerleşim yerlerinden bir tanesi. Cilalı Taş Devri'nden beri burda insanlar yaşamaktadır. Daha da önemlisi, bundan 10 000 sene önce, Dünya'nın bilinen en eski tapınağı olan Göbeklitepe'nin de bulunduğu yerdir. Bugüne kadar burda Sümerler'den tutun da, Bizans'a kadar bir çok medeniyet görülmüştür. 1094 senesinde Büyük Selçuklu, 1516 senesinde da Osmanlı hakimiyetine girmiştir. 1. Dünya Savaşı'nda önce İngiliz, sonra da Fransız yönetimine giren şehir, Cumhuriyet sonrasında 1924'te il olmuştur.
Nüfus
Urfa'nın yüzölçümü epey büyüktür esasında. Yaklaşım olarak 20 000 kilometrekareyi bulmaktadır. Bu kadar büyük toprakların içinde de sadece 2 000 000 kişi yaşıyor. Yani Şanlıurfa, İstanbul'un yaklaşık 6-7 katı büyüklüğündeyken, nüfusu da 10'da biri kadar.
İklimi
Şanlıurfa'da karasal iklim olduğundan yazın çok sıcak, kışın da çok soğuktur. Sıcak derken şaka yapmıyoruz, termometrelerin 46 dereceyi bulduğu oluyor. Özellikle temmuz ve ağustos aylarında durum bu. Ama bu sizi korkutmasın, zira rutubet oranı düşük olduğu için ter içinde kalmıyorsunuz veya ruhunuzu bile sıkacak kadar sıcak hissetmiyorsunuz. Ama sıcak tabii en eninde sonunda. Kışın toplamda yaklaşık 1 ay kadar bir süre sıcaklık 0'ın altında olabiliyor. Eğer kışın gidecekseniz dikkat edin. Ayrıca gündüz ile gece arasındaki sıcaklık farkı da fazla olmasından dolayı, kendinizi bir anda ateşler içinde yatakta yatarken bulabilirsiniz!
Şanlıurfa'ya Nasıl Gidilir?
Otobüs yolculuğunu saymıyorum bile, günün her saati nerden olursa olsun buraya otobüs bulabilirsiniz. Eğer kendi aracınızla gelecekseniz, geze geze mis gibi gelirseniz, zira memleketimizin bu bölgesinde elinizi nereye atsanız farklı bir güzelliğe çarpıyor.
Havayolunu kullanmak dilerseniz eğer, İstanbul, Ankara, İzmir ve Kayseri'den buraya direkt uçuş bulabilirsiniz. Havayoluyla da öyle güzel yerler görürsünüz ki, içiniz gidebilir, uyarımı yapayım!
Şanlıurfa'da Nerede Kalınır?
Urfa'da nerde kalınır, diye soruyorsanız, alacağınız cevap sizi epey tatmin edecektir. Buranın otelleri alışılmış mimariye göre düzenlenmişlerdir ve dünyanın başka yerlerinde bulamayacağınız güzellikte otelleri burda bulabilirsiniz.
Gezeceğiniz bir çok yer şehir merkezine yakın olduğu için, merkeze yakın bir yerde kalmanızda fayda var. Ancak yol sizin için dert değil ve biraz daha sakin bir yerde kalmak istiyorsanız, merkezin dışında da inzivaya çekilebileceğiniz çok güzel yerler bulabilirsiniz. Pek çok butik ve yerel otel bulabileceğiniz gibi, Hilton ve Dedeman gibi tanınmış otel isimlerini de burda görebilirsiniz.
Şanlıurfa'da Ne Yenir
Ve geldik en sevdiğim bölümlerden birine: Yemek! Şanlıurfa'da ne yenir, ne yenmez hemen anlatayım sizlere. Urfa, misafirperverliği ile meşhur bir ilimiz olmasından dolayı, misafir arttıkça, sofranın bereketi ve lezzeti de artar burda. Güneydoğu'nun genelinde olduğu gibi burda da salçaydı, baharattı ve özellikle acıydı, çok kullanılır. Acılı yemekleri pek severler, eğer siz de acı seviyorsanız, doğru noktadasınız!
Birazdan sayacağım yemekleri zaten severek yiyorsunuzdur. Ama Urfa'da her şeyin lezzetini 10'la çarpın! Bazı yerlerde bu bile yetmeyebilir. Çiğ köfte, Urfa kebabı, patlıcan kebabı, isot çömleği, kuymak ve tabii ki lahmacun! Daha sayamadığım niceleri de burda epey lezzetli yapılırlar.
Ana yemeğinizin yanına gelen mezeleri de sayayım. Burada öyle güzel meze yapılıyor ki, en temel yemeğinizi bırakıp kendileri ile meşgul olabilirsiniz. Ayrıca tatlıları da pek güzeldir. Katmer, şıllık ve kadayıfı farklı bir övüyor ve öneriyorum.
Hemen söyleyelim: Ciğerci Aziz Usta Urfa içinde epey övülen bir yer. Yolunuz düşerse muhakkak uğrayın. Pişman olmayacağınıza inanıyorum.
Şanlıurfa'da Gece Hayatı
Bir kere bu şehirde sıra gecesi diye bir şey var ki dillere destan kendileri. Şanlıurfa gece hayatı için biçilmiş kaftandır bu sıra geceleri. Pek çok mekanda düzenlenen sıra gecelerine katılıp, sohbet edip müzik dinleyebilir, bir yandan yemekleri afiyetle hüpletebilirsiniz. Sıra gecesine katılmanız da gerekmez, çıkın dışarı efenim, girin canlı müzik yapılan bir mekana, mis gibi Urfa müziğinin tadını çıkarın!
Şanlıurfa'dan Ne Alınır Ne Alınmaz?
Her şehirde olduğu gibi Şanlıurfa'da da AVM'ler var tabii ki, o yüzden onları anlatmadan geçiyorum. Urfa'da bir çok tarihi çarşı ve pazar bulunur. Atın kendinizi buralara, doyasıya gezin! Sipahi, Koltukçu, Kazancı ve Kasap Pazarı bunlardan yalnızca birkaçı. Şanlıurfa'dan hediyelik ne alınır, diye soruyorsanız eğer, size cevabı verelim: dokuma halı ve kilimleri pek güzel. Yüklenip evin yolunu tutabilirsiniz. Nargileleri de epey meşhurdur buranın, eğer nargile seviyorsanız, gözünüz gönlünüz şenlenecektir. Ve tabii ki baharatlar! Baharatlarıyla ünlü bir şehirde baharat almadan dönmeyiniz efendim!
Şanlıurfa'da Nereler Gezilir
Urfa gez gez bitmeyecek bir şehir. Her sokakta, her caddede karşınıza değişik bir güzellik, farklı bir tarihi eser çıkıyor. Hal böyle olunca, iyi bir program yapıp gitmekte fayda var ancak o programı esnetmek de değişik bir güzel olacaktır. Lafı uzatmadan konuya girelim: İşte Urfa'da gezilecek yerler listesi!
Balıklı Göl
Urfa'nın alamet-i farikası olan Balıklı Göl, kutsal kitaplarda da önemli bir yer tutar. Hz. İbrahim burda ateşe atıldığında, ateşin suya, odunların da balığa dönüştüğüne inanılmaktadır. O yüzden halk tarafından kutsal kabul edilir. Kendisine zaten televizyondan aşinasınızdır, zira içinde Urfa geçen her dizi – film burayı illa ki kullanır.
Hz. İbrahim Mağarası
Burası da aynı Balıklı Göl gibi Eyyübi ilçesinde. Urfa'ya boşuna Peygamberler Şehri demiyoruz. İnanışa göre Hz. İbrahim burda doğmuştur ve 7 yaşına kadar bu mağarada yaşamıştır. İçerisinde bulunan su da kutsal su olarak nitelendirilir.
Şanlıurfa Kalesi
Yine bir kale ve yine Eyyübi ilçesi. Kalesiz şehir olmaz diyorum her defasında. Damak Tepesi üzerine kurulmuş bu kalenin M.Ö. 2000 senesinde yapıldığı tahmin ediliyor. Tabii ki tarihte bir çok kez yıkılıyor ve onarılıyor. Ancak Osmanlı zamanında sağlam bir biçimde elden geçtiği söyleniyor. Haçlı Seferleri sırasında, stratejik konumundan dolayı epey önemli roller de oynayıp, bir çok olayın gidişatını da etkilemiştir.
Gümrük Han
Doğu'nun meşhur hanlarından bir tanesi. Gidince gözünüz gönlünüz açılacak. Burada hem alışveriş yapabilir, hem de avlusunda çay içip, kahve içip dinlenebilirsiniz. Şanlıurfa gezi programı için olmazsa olmaz bir yer, zira hem tarihi dokuyu, hem de mevcut sosyo – ekonomik dokuyu inceleyebileceğiniz yerlerden biri. 1563 senesinde Kanuni tarafından yaptırılmıştır.
Şanlıurfa Arkeoloji ve Mozaik Müzesi
Kaynar kaynar tarih fışkırıyorsa eğer, arkeoloji müzesi de vardır elbet! Müze 1969 senesinde, Urfa ve çevresinde bulunan tarihi eserlerin sergilenmesi için inşa ettirilmiştir. Ancak bu tarihi eserler çok gelmiş olacak ki, 2015 senesinde yeni müze yaptırılması gerekmiştir. Bu yeni müze hemde memleketimizin en büyük müzelerinden birisidir.
Ulu Camii
Kent merkezinde yükselen bu cami, Urfa'nın en eski camiisidir. 1170 – 1175 seneleri arasında inşa edilmiş ve o günden bugüne güzel güzel korunarak gelmiştir. Daha daha önce burda St. Stephan Kilisesi bulunurmuş, kilise yıkıldıktan sonra camii inşa ettirilmiş. Ayrıca cami hala ibadete açıktır.
Göbeklitepe
Dünya'nın en meşhur kalıntılarından birisinin Urfa'da yer alması değişik bir gurur nedeni tabii. İnsanlık tarihi için bir hayli önemlidir zira burasının hem tarihin ilk ve en büyük tapınağı olduğuna, hem de ilk buğday tarımının burda başladığına inanılmaktadır. Muhtemelen tek bir topluluk değil, civarda yaşamakta olan bir çok topluluk tarafından ortaklaşa inşa edilmiştir. Gidip görmeyenin gece rüyasına giriyormuş diyorlar!
Rizvaniye Camii
Balıklı Göl'ün kuzeyinde bulunan bu camii 1736 senesinde Rakka valisi Ahmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Oldukça enteresan bir özelliği vardır: Ahşap kapısı çivi kullanılmadan, geçme ve takma tekniği kullanılarak yapılmıştır. İnanmayan var ise bakabilir! Üç adet kubbesiyle, avlusuyla birlikte insanın içini açan bir camidir.
Gölbaşı Parkı
Burası hemde Balıklı Göl'ün de içinde bulunduğu park. Eğer gezmekten yorulduysanız buraya gelip dinlenebilir, pek güzel zamanlar geçirebilirsiniz. İçeride iki tane gölet, göletin etrafında da oturabileceğiniz mekanlar bulunur. Geniş geniş, ferah ferah yeşil alanlara sahiptir. Sizi hem sıcaktan hem de yorgunluktan kurtarır!
Şanlıurfa Mutfak Müzesi
Yemekleriyle bu kadar şehur olan bir yerin mutfak müzesi olması da kaçınılmazdı, değil mi? 2011 senesinde açılan bu müze, Urfa'nın mutfak bağlamında, gelmişini geçmişini gözler önüne seriyor. Urfa'nın mutfak tarihi de epey gerilere gitmekte. O yüzden hem kültür hem de yemek turizmi sevenler için kaçırılmayacak bir durak burası.
Tek Tek Dağları Milli Parkı
Bu harika milli parkında içerisinde hemde bir çok arkeolojik alan da yer almaktadır. Şuayip Şehri kalıntıları, Soğmatar harabeleri ve Senem Mağarası bunlardan birkaçıdır sadece. Derler ki, Şuayb Peygamber burda yaşamıştır ve hatta buradaki mağara Şuayb Peygamber'in makamı olarak nitelendirilir.
Fırfırlı Camii
Kendisi bir hayli enteresan bir yapıdır. Vakti zamanında 12 Havari Kilisesi olarak inşa edilmiştir. O yüzden de bir camiden ziyade kiliseye benzemektedir. Kilise, 1956 senesinde camiye dönüştürülmüştür. Üzerinde bulunan rüzgargülüne benzeyen cisimlerden dolayı adına Fırfırlı Camii denilmiştir.
Şanlıurfa Tarihi Kapalı Çarşı
Şehrin merkezinde bulunan bu çarşı, hemde şehrin en işlek ve eski çarşılarından da bir tanesidir. 1562 senesinde inşa edilmiştir ve yaklaşık 450 senedir da bütün ihtişamıyla orada durmaktadır. Yolunuz düşerse burda Urfa'ya özgü bir çok eşya bulabilirsiniz. Yöresel kıyafetlerden tutun da, meşhur kilimlerine kadar yelpazesi bir hayli geniştir.
Halilurrahman Camii
Kiliseden dönüştürülen bir başka cami. Balıklı Göl'ün yanıbaşında yer almaktadır. Aslında 504 senesinde Hz. Meryem adına inşa ettirilmiştir. Ancak Abbasi Halifesi Memun döneminde camiye dönüştürülmüştür, ki bu de 9. Yüzyıl'ın başlarına denk gelmektedir. O günden bugüne cami olarak kullanılacak olan yapı, bugün hala ziyarete ve ibadete açıktır.
Timetürk severler, Şanlıurfa'da artık neler yapabileceğinizi, nereye gideceğinizi biliyorsunuz! Gezerken bol bol acılı yemek yemeyi de ihmal etmeyin!
Hazırlayan: Özlem Akçin (Özlem Keşifte)
