İltizam Sistemi Fatih Sultan Mehmet döneminden itibaren uygulanmıştır.
Tımar sistemi ile devlet bazı memurlarına ve askerlerine maaş vermez bunun yerine bazı toprakların gelirlerini hizmetlerine karşılık olarak bu görevlilere verirdi.
Tımar Sistemi, askeri bir sistem olmasının yanı sıra aynı zamanda idari bir sistemdir.Bu sistemde köylüler devlete vermeleri gereken vergiyi tımar sahibine verirlerdi.Tımar sahipleri de bu vergilerle arazinin vergi gelirine göre belirli sayıda atlı asker(cebelü) yetiştirirlerdi.
Belli başlı özellikleri
Tımar sisteminin faydalarından biri de devlet hiç para harcamadan yüzbinlerce asker yetiştirebiliyordu. Bu asker tımar sahipleri komutasında orduya katılıyordu.
Tımar sisteminin diğer bir faydası devlet vergi toplamak için uğraşmıyordu.
Tımar sisteminin faydası olarak şunu da söyleyebiliriz. Tımar sahipleri bulunduğu bölgenin güvenliğini sağlıyordu.
Tımar sistemi ile arazilerin randımanlı bir şekilde kullanılmasını sağlıyordu.Arazi boş kalmıyor en yüksek verim elde edilmesi için tımar sahabi yerinde çalışıyordu.
Tımar sistemi ile tımar sahipleri sürekli kontrol altında idi. Tımar sahibi daha fazla para kazanmak için köylüyü ezmeye başladı mı hemen görevinden alınıyordu.
Tımar sistemi askerleri barış zamanında çiftçilik yaparak üretim yapıyorlardı.
Tımar sisteminde bu topraklar kölülere satılmazdı. Toprak devlete aittir.
Tımar sisteminin faydası olarak topraklar çiftçilere eşit dağıtılıyordu.Böylece fakir, yardıma muhtaç aileler olmuyordu.
Üretimde süreklilik vardı.Tımar sisteminde çiftçi elindeki toprağı 3 yıl arka arkaya ekmemesi halinde elindeki toprak alınıyordu. O dönemde ülkelerin ana geçimi tarım olduğu için üretimde süreklilik esastı.
Tımar sisteminde çiftçi sebepsiz yere toprağını bırakıp gidemezdi.Gitmesi halinde elindeki toprak alınırdı. tımar sistemi özellikleri
Dirlik sisteminde toprağın;
1-Mülkiyeti DEVLETE,
2-Vergisi DİRLİK SAHİBİNE,
3-Kullanım hakkı KÖYLÜYE aittir. Bu topraklar devredilip, satılamazlardı
Dirlik sistemine göre devlete ait olan topraklar vergi gelirlerine göre 3'e ayrılırdı:
Has Topraklar:
Yıllık geliri 100.000 akçeden fazla olan topraklardır.
Bu arazilerin gelirleri vezir-i azam, beylerbeyi veya sancakbeyleri gibi üst düzey devlet görevlilerine maaş karşılığı olarak verilirdi.Bu arazilerin gelirlerinin bir kısmı ile cebelü askeri yetiştirilirdi.(Her 5000 akçe için 1 asker)
Zeâmet Toprakları:
Yıllık geliri 20.000 ile 100.000 akçe arasında değişen arazilerdir.Bu topraklar, taşra yönetiminde görev alan üst düzey yöneticilerin maaşlarına karşılık olarak verilirdi.Zeâmet sahipleri 20.000 akçeyi kendilerine ayırırlar,geriye kalan her 3.000 akçe için 1 atlı asker(cebelü) yetiştirlerdi.
Tımar Toprakları:
Yıllık geliri 20.000 akçeye kadar olan arazilerdir.
Tımar sahibi arazilerden elde edilen gelirin 3.000 akçesini kendine ayırır,geri kalan her 3.000 için 1 atlı asker(cebelü) yetiştirirdi.
Ancak,tımar sahipleri sorumluluklarını yerine getirdikleri sürece ömür boyu bu arazileri kullanma hakkına sahiptirler.Ölümlerinden sonra ise aynı koşulları devam ettirmeleri şartı ile tımarlar çocuklarına geçebilirdi.Tımar sahipleri aynı zamanda bulundukları yerlerin de yöneticileriydi.
Yetiştirdikleri Cebelû askerleri ile aynı zamanda bulundukları taşrada güvenliği de sağlarlardı.
Savaş zamanı gelince, tımarlı sipahi emrinde ki askerlerle birlikte bağlı olduğu sancakbeyinin emrine girerek cepheye katılırlardı. Taşrada topraklarda üretimin devam etmesini ve sürekli olmasını sağlarlardı.
Tımarlı Sipahi,
-Köylü toprağı sebebsiz yere terk ederse,
-Sebepsiz yere 3 yıl üst üste ekmezse,
-Sebepsiz yere vergisini vermezse toprağı geri alabilirdi.
Tımarlı Sipahinin Köylüye Karşı Görevleri:
1)-Köylünün güvenliğini sağlamak,
2)-Köylünün tohum,gübre vb. ihtiyaçlarını temin etmek,
3)-Köylünün vergisini en kolay şekilde ödemesini sağlamak
Tımar Sisteminin Yararları:
1-Taşrada güvenlik sağlanmıştır.
2-Vergi toplanması kolaylaşmış ve vergilerin yerinde kullanılması sağlanmıştır.
3-Hazineden para çıkmadan devlet,her zaman savaşa hazır asker yetiştirmiştir.
4-Tarımsal üretimin sürekliliği sağlanmıştır. tımar sistemi özellikleri
