Sebilürreşâd'ın mimarı olan, Mehmed Âkif'in kadim dostu ve yol arkadaşı gazeteci yazar Eşref Edib'i, vefatının 54. Yıldönümünde kültür tarihçilerimiz Can Alpgüvenç ve Dursun Gürlek anlatacak. Anma toplantısı, Yeni Dünya Vakfı'nda yarın (7 Aralık 2025 Pazar günü) saat 16.00'da başlayacak. Toplantıdan önce katılımcılar Eşref Edib Fergan'ın Edirnekapı Şehitliği'ndeki kabrini ziyaret edip dua edecekler. Mehmet Nuri Yardım'ın düzenleyip takdim ettiği “Eyüpsultan'ın Ebedî Sakinleri”nde dinleyicilere vakıf tarafından kitap hediye ediliyor.
BASINIMIZDA BİR ÖNCÜ
Eşref Edib Fergan, 1882 yılında Türkistanlı bir ailenin çocuğu olarak Selanik Vilayetine bağlı bir sancağın merkezi olan Serez'de dünyaya geldi, 15 Aralık1971 tarihinde vefat etti. Cumhuriyet'ten önce ve Türk basın hayatında büyük yankılar uyandırmış olan Sırat-ı Müstakim ve Sebilürreşad gazetelerinin mimarıdır. Mehmed Âkif'le birlikte Millî Mücadele'ye en büyük desteği veren münevverlerdendir.
Türkistanlı bir ailenin çocuğuydu. Selanik'te bağlı olan Serez'de doğdu. Sıbyan Mektebi'ni ve Rüştiye'yi burada bitirdi, Müftü Ümaduddin Efendi'den ilimler tahsil etti. Bir yıl kadar Mahkeme-i Şeriyye'de kâtip olarak çalıştıktan sonra İstanbul'a geldi. Mektebi Hukuk'a devam ederken Atik Ali Paşa Camii'nde Medrese derslerini takip etti. Eşref Edib, II. Meşrutiyet'in ilanından hemen sonra yayın hayatına başlayan Sırat-ı Müstakim, ardından da Sebilürreşad ekibi içinde yer aldı. Millî Mücadele yıllarında Sebilürreşâd'ı Ankara, Kastamonu ve Kayseri'de yayınladı. Sebilürreşâd dergisinin başyazarı İstiklal Marşı şairimiz Mehmed Âkif Ersoy'du.
Eşref Edib, Mehmed Âkif ile birlikte kalemiyle Millî Mücadele'ye katılan bir gazeteciydi. Onlar silaha karşı kalemi kullandılar. İstanbul'a karşı Ankara'yı destekleyen Sebilürreşâd'ın geniş halk kitlelerini etkileyen faaliyetlerinde hizmetleri geçti. Lozan Anlaşması sonrasında İslamcı kesimin Meclis'den ve etkin odaklardan uzaklaştırılması teşebbüslerinden Sebilürreşad da büyük ölçüde etkilendi. Nihayet Şeyh Said İsyanı vesile edilerek çıkarılan Takriri Sükûn Kanunu ile Sebilürreşâd kapatıldı ve sahibi Eşref Edib tutuklanarak Şark İstiklal Mahkemeleri'nde yargılandı ( 1925). Şartlı olarak serbest bırakılmasının ardından İstanbul'a geldi, Asar-ı İlmiye Kütüphane'sini kurdu ve çoğu tercüme küçük risaleler yayınladı.
Eşref Edib, Millî Mücadele'ye, Cumhuriyetin kuruluşuna ve demokrasiye geçişimize yakından tanıklık etti. Eşref Edib'in şahsi hayat hikâyesi, hem yakın tarihimizi, hem de basın tarihimizi yansıtır.
Yirmi iki yıl aradan sonra 1948'de yeniden çıkmaya başlayan Sebilürreşad'ın sayfalarında, Ömer Rıza Doğrul, Kâzım Nami Duru, Cevat Rifat Atilhan, Tahirü'l Mevlevi (Tahir Olgun), Ali Fuad Başgil ve Hasan Basri Çantay'ın yazılarına yer verildiği görülmektedir.
Bu ikinci dönemde Sebilürreşad, Şubat 1966'ya kadar, tam 362 sayı yayınlanmıştır. Eşref Edib, dinî, ahlaki ve siyasi konularda sade bir üslupla yazılar kaleme aldı. Derginin bütün yükünü tek başına omuzlamıştı. Ayrıca Eşref Edib, hayatı boyunca sürekli olarak İslam birliği doğrultusundaki basını desteklemiştir: Çeşitli konulardaki yazılarını Tevhid-i Efkâr, Yeni Sabah, Millet, Diyanet, Yeni Asya, Yeni İstiklal; Bugün, Sabah, İttihad gibi dergi ve gazetelerde de yayınlamıştır.
Eşref Edib, 15 Aralık 1971 yılında vefat ettiğinde, bereketli ömrüne pek çok hizmeti sığdırmıştı. Aralarında Risale-i Nur Müellifi Bediüzzaman Said Nur, Hayatı Eserleri Mesleği adlı eseri olmak üzere birçok eser de kaleme aldı. Eserlerinden bazıları şunlar: Mehmed Âkif Hayatı ve Eserleri, Bediüzzaman Said Nursi ve Nurculuk, İnkılap Karşısında Âkif-Fikret, Gençlik-Tan'cılar, Misyoner ve Müsteşriklerin Yazdıkları İslam Ansiklopedisi'nin İlmi Mahiyeti, Pembe Kitap, Çocuklarımıza Din Kitabı, Kur'an-Garp Mütefekkirlerine Göre Kur'an'ın Azamet ve İhtişamı Hakkında Dünya Mütefekkirlerinin Şehadetleri.