HRW'nin internet sitesi üzerinden yapılan açıklamaya göre, Duhok vilayetindeki öğretmenler, petrol fiyatlarında yaşanan düşüş ve yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını gibi gerekçelerle memur maaşlarının ödenmesinde yaşanan gecikme sebebiyle 16 Mayıs'ta gösteri düzenlemek istedi.
"Göstericilerin susturulması ve önleyici tutuklamalar" başlığıyla yayımlanan açıklamada, IKBY'li yetkililerin daha önce planlanan bir gösteriye engel olup, onlarca eylemciyi tutuklayarak "ifade özgürlüğünün tabutuna bir çivi daha çaktığı" kaydedildi.
Açıklamada, gösteri için valiliğe yapılan izin talebine cevap verilmediğine dikkat çekilerek, 15 ve 16 Mayıs tarihlerinde keyfi bir şekilde, gösteri düzenleyecek kişilerin evlerinden alındığı, en az 8 gazetecinin de gözaltına alındığı aktarıldı.
HRW'nin açıklamasında söz konusu göstericilerden birçoğunun gözaltına alınmasından yaklaşık 5 saat sonra serbest bırakıldığı ancak barışçıl eylem düzenlenmesine izin verilmediği belirtildi.
Eski IKBY Başkanı Mesut Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP), Duhok vilayetinde en etkin siyasi parti konumunda. KDP, öğretmenlerin gösterisinin arkasında ezeli rakibi Süleymaniye merkezli Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ile muhalefet kanadındaki bazı siyasi partilerin bulunduğunu ileri sürüyor.
- Bağdat'ın Erbil'in bütçesini kesmesi
Bağdat yönetimi, IKBY'nin, Mayıs 2014'te Irak merkezi hükümetinden bağımsız şekilde petrol ihraç etme kararına tepki olarak Erbil'in anayasal hakkı olan yüzde 17'lik bütçe ile memur maaşlarını göndermemeye başlamıştı.
Dönemin Irak Başbakanı Nuri el-Maliki ile başlayan kriz, terör örgütü DEAŞ'ın ortaya çıkması, Kerkük'te Peşmerge'nin çekilmesi, IKBY'deki havalimanlarına yurt dışı yasağının uygulanmasıyla tam bir kördüğüm haline gelmişti.
Eski Başbakan Haydar el-İbadi'nin görevde olduğu Mart 2018'de yeniden düzenli şekilde IKBY'deki memurların maaşları ödenmeye başlamıştı.
- Abdulmehdi ile yeni anlaşma
İbadi'den sonra Şii siyasetçi Adil Abdulmehdi'nin Ekim 2018'de başbakanlık görevine gelmesiyle krizin çözümü için bir anlaşma yapılmıştı.
Bağdat ile Erbil arasında 25 Kasım 2019'da yapılan anlaşmaya göre, IKBY'nin, Ocak 2020'den itibaren ihraç ettiği günlük 250 bin varil petrolün gelirini Bağdat'a teslim etmesi gerekiyordu ancak Irak Bakanlar Kurulu Genel Sekreteri Hamid el-Gızzi tarafından 21 Nisan'da imzalanan resmi yazıya göre IKBY, aylık petrol ihracatından elde ettiği gelirleri, Irak Devlet Petrol Pazarlama Şirketi'ne (SOMO) ödemedi.
Bu nedenle merkezi hükümet, Maliye Bakanlığından IKBY'ye ayrılan memur maaşlarını da içeren aylık bütçenin kesilmesi talebinde bulundu.
- "IKBY tüm petrol gelirini teslim etmeye hazır"
Bağdat yönetiminin bütçe kesintisine yönelik kararının ardından, IKBY Planlama Bakanı Dara Reşid, 27 Nisan'da yaptığı açıklamada, Irak merkezi hükümetinin bütçe ve memur maaşlarını göndermesi halinde bölgenin tüm petrol gelirini Bağdat'a teslim etmeye hazır olduklarını bildirmişti.
IKBY Başbakanı Mesrur Barzani de 28 Nisan'da yaptığı açıklamada, 250 bin varil ham petrol gelirinin Bağdat'a teslim edilmesi karşılığında aylık 900 milyon dolarlık bir bütçenin ödenmesini öngören anlaşmaya Irak merkezi hükümetinin bağlı kalmadığını ileri sürmüştü.
