İstanbul ve Tekirdağ'da 150'ye yakın kişi ıspanak yedikten sonra hastanelik oldu. İstanbul genelinde 108 kişi mide bulantısı, baş dönmesi, göz kararması ve kusma şikâyetiyle hastanelere başvurdu. Hastalardan 80'i taburcu edildi. 28'i müşahede altına alındı. Hastaların altısının tedbir amaçlı yoğun bakımda tutulduğu öğrenildi. Tekirdağ'ın Çerkezköy ilçesinde faaliyet gösteren bir fabrikada çalışan 20 kişi yedikleri ıspanak yemeğinden sonra çeşitli şikâyetlerle hastanelere başvurdu. Tekirdağ genelinde hastaneye gidenlerin sayısı 40'ı buldu.
YABANCI OT NASIL GELDİ?
Sebzelerin tarım ilacı kalıntılarından dolayı zehirli olduğu yönündeki söylentiler üzerine ekipler alarma geçti. İstanbul Tarım İl Müdürlüğü Esenyurt'ta bir markette satılan ıspanakları incelemeye aldı. Numunelerin ileri tetkik sonucunda zehirlenmeye ıspanaklara karışan patlıcangiller familyasından, atropin ve scopalamin içeren yabancı otların sebep olduğu duyuruldu. Vatandaşın sebzeleri iyi yıkaması ve yabancı otları ayıklaması tavsiye edilen açıklama, “Zehirli otlar, ıspanakların arasına nasıl kondu” sorusunu akıllara getirdi. Ürünlerin hasadında dikkat edilmediği ve ıspanakların yabancı otlarla toplandığı değerlendiriliyor.
HAL ÜRÜNÜ
Şikâyetlerin 44'ü Esenyurt'tan geldi. Hastaların aynı marketten alışveriş yaptığı ortaya çıktı. İHA muhabirlerinin ulaştığı marketin sahibi İhsan Aydemir “Ispanağı halden alıyoruz. İşi resmî yapıyoruz. Elimizde faturası var. Bugüne kadar bir şikâyet almadık. Tarım Müdürlüklerinden satışı durdurmamız gerektiği yönünde yazı da gelmedi. Ispanak tarladan çamurlu çıkar. Biz bunu alıp tezgâha koymuyoruz. Yabani ota denk gelirsek ayırıyoruz ama müşterilerin de dikkat etmesi lazım” dedi.
UZMANLAR: MÜMKÜN DEĞİL
Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdem Yeşilada, yaptığı açıklamada alınan numunelerde rastlandığı iddia edilen atropin ve scopalamin maddesinin bitkilerde on binde bir oranında bulunduğunu söyledi. Prof. Dr. Yeşilada “Bu maddelerin iddia edildiği gibi bol bol bulunması mümkün değil. Çünkü bunların bitkideki miktarı 10 binde birin altında. Böyle bir şeyi bol miktarda bulabilmek içerisine bocalayarak olur. Bocalayan kişinin de zengin olması lazım” dedi.
ANALİZDE HATA VAR
Bu iki maddenin ilaç etken maddesi olduğunu belirten Prof. Dr. Yeşilada “Scpolomin dediğimiz madde spazm giderici bir ilacın etken maddesidir. Atropin ise tarım ilaçları ile zehirlenmede düşük doz kullanılan ve eskiden ülser tedavisinde kullanılan bir ilacın etken maddesidir. Bu analizlerde hata olduğunu düşünüyorum” diye konuştu. Ispanaklara karışan yabancı otların güzelavrat otu, adam otu ya da ağu otları olabileceği üzerinde durulduğunu hatırlatan Prof. Dr. Yeşilada “Bu otlar İstanbul çevresinde yetişmez. Bunları biz bile bulamıyoruz. Ispanağın içine karışacak kadar bol bulmaları ilginç. Ayrıca Adam otu kök bitkidir, güzelavrat otu ise çalıdır; ıspanak ottur. Bütün bunların yanlışlıkla birbirine karışması mümkün değil” diye açıkladı.
96 ÇEŞİT ISPANAK VAR
Besin değeri yüksek bir sebze olan ıspanak; potasyum, sodyum, kalsiyum, bakır, demir ve magnezyum gibi zengin mineraller ihtiva ediyor. Bitkinin ana vatanı Güney Türkistan, Kafkasya, Nepal. Ispanak üretiminin yüzde 90'i Çin'de yapılıyor. Bu ülkeyi ABD ve Japonya takip ediyor. Türkiye ise 225 bin ton üretim değeri ile dünyada dördüncü sırada yer alıyor. Ülkemizde 96 çeşit ıspanak üretiliyor. Türkiye'de en çok üretim İzmir'de yapılıyor. İzmir'i Ankara ve Samsun takip ediyor. İstanbul'un ıspanak ihtiyacı İzmir, Ankara ve Bursa'dan karşılanıyor.
KABAK, ÜRETİCİNİN BAŞINA PATLADI
Ispanağın üretim merkezlerinden biri İzmir'in Menemen ilçesi Musabey Mahallesi. Köyün 18 bin dönüm arazisinin 10 bin dönümünde ıspanak ekimi yapılıyor. İstanbul'daki ‘ıspanak krizi' en çok Musabeylileri düşündürüyor. Muhtar Seyhan Dönmez “Biz yıllardır ıspanak ekimi yaparız. Hiç bir zaman böyle bir problemle karşılaşmadık. Ispanaktaki ilaç kalıntıları zehirledi, diyorlar. Hasat yapılırken ilaç kullanılmaz. Ürünü topladıktan sonra devasa havuzlarda dikkatle yıkıyoruz. Ondan sonra paketliyoruz. Ispanak 90 günde yetişir. 24 saatte de tükenir. Yani bekleme olmaz. Her gün 600 işçi bu tarlalarda ter döküyor. Binlerce kişi ekmek yiyor. Zehirli ısparak söylentileri hepimiz kara kara düşünüyoruz. Milletin kafasında soru işareti oluşturuldu. Halcilere tonlarca ıspanak satıldı. Şimdi ‘ürün elimizde kaldı, döktük, paramızı istiyoruz' derlerse ne yapacağız? Vatandaş bu parayı nasıl bulacak?” dedi.
PAZARCI TEPKİ İÇİN ÇİĞ ISPANAK YEDİ
Zehirlenme vakaları, ekipleri alarma geçirdi. Hâldeki ürünlerden numune alındı ve laboratuvarlara götürüldü. Pazarlarda da sıkı denetim başladı. Çıkan olumsuz haberlere tepki gösteren pazarcılar, çiğ ıspanak yiyerek tepki gösterdi. Pazarcı Kasım Ünal “Kendimi bildim bileli ıspanak yiyorum. Ispanaktan kesinlikle zarar gelmez” dedi. Kırk altı senedir pazarcılık yapan Mehmet Kurtoğlu da “Küçüklüğümden beri pazardayım. Bir gün bile müşterilerimden şikâyet almadım. Ispanağın bugüne kadar zehirli olduğu görülmüş şey değil. İçine zehirli ot karışmıştır. Ispanağı karalamak yanlış. Vatandaş gönül rahatlığı ile yesin. Bir deli kuyuya taş atıyor on akıllı çıkaramıyor” diye tepki gösterdi.
İŞTE O ZEHİRLİ OTLAR
İstanbul ve Tekirdağ'da yaşanan zehirlenmeleri, gözleri sofraların vazgeçilmezi ıspanak ve benzeri sebzelere çevirdi. Uzmanlar ıspanakların arasında bulunan yabani otlardan bazılarının, halk arasında tatula (tatala) ve şeytan elması olarak bilinen ot olabileceğine dikkat çekti. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hulusi Malyer, eskiden erkeklerin tohumlarını ve yapraklarını kurutarak afrodizyak olarak kullandıkları ‘tatula' bitkisinin ıspanak arasına karışıp zehirleyebileceğine dikkat çekti. Malyer, bitkinin küresel ısınma ile Kasım ayında mevsiminin olmamasına rağmen yeniden erken çimlenip ortaya çıkarak ıspanak tarlalarında bulunabileceğini ifade etti.
"BİR AN GÖZLERİMİ KAYBETTİM SANDIM"
İstanbul'da ıspanakla birlikte yediği ottan zehirlenen Sevim Karacaner yaşadıklarını şöyle anlattı: Cumartesi günü Esenyurt'tan marketten ıspanak aldım. İçinde bilmediğim bazı otlar vardı. Şifa olsun diye onu doğradım. Yemeği yedikten kısa bir süre başım dönmeye, midem bulanmaya, gözüm kararmaya başladı. Dizimde derman kesildi. Ne olduğunu anlamadım. Hemen hastaneye gittim. Doktorlar gıda zehirlenmesi dedi. Eşim yedi, kızım yedi. Kızım yoğurtla yedi onu etkilemedi. Ben direkt yedim. Isırgana benziyordu. Elimi de biraz yakınca ‘ısırgan' dedim. Bilsem doğrar mıydım? Bir an gözlerimi kaybettim sandım. Hâla etkisi sürüyor.”
OLUMSUZ HABERLER ZARAR VERİYOR
Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği Başkanı Hakkı Bahar, “Zaman zaman ilacın, gübrenin, katılan kimyasalların ucuzu kullanılabiliyor. Bu durumda hem üretici mağdur oluyor hem tüketici” diyor. Öte yandan Türkiye'nin sebze ve meyve ihracatçısı olduğunu da hatırlatan Bahar “Bu tür olumsuz haberler yurt dışında karşımıza çıkarılıyor. Belge gibi önümüze koyuyorlar. Zaten önyargılar var. Bunlar ihracatçılarımızın işlerini zorlaştırıyor. Her açıdan, kendimize zarar veriyoruz” diye endişesini dile getiriyor.
