Göbeklitepe, yalnızca bir arkeolojik keşif değil; insanlık tarihini kökten değiştiren, düşünce kalıplarını altüst eden bir dönüm noktasıdır. Şanlıurfa'nın 17 kilometre doğusunda yer alan Göbeklitepe, Neolitik Çağ'dan önce inşa edilmiş, bilinen en eski tapınak kompleksi olarak kabul ediliyor. 12 bin yıllık bu yapılar, insanlığın henüz yerleşik düzene geçmeden önce dini ritüellere sahip olduğunu kanıtlıyor.
1963 yılında Chicago Üniversitesi ile İstanbul Üniversitesi iş birliğinde yapılan araştırmalarla ilk kez belgelenen bölge, 1995 yılında Şanlıurfa Müzesi Müdürü ve Alman arkeolog Klaus Schmidt öncülüğünde başlatılan kazılarla gerçek kimliğini ortaya koydu. Schmidt'in 2014 yılında hayatını kaybetmesine kadar süren bu kazılar, Göbeklitepe'nin ne kadar eşsiz olduğunu tüm dünyaya gösterdi.
TARİHİN KIRILMA NOKTASI: YAZIYI VE ALTINI UNUTUN, GÖBEKLİTEPE'YE BAKIN
Anadolu'dan Mezopotamya'ya uzanan bereketli topraklar tarih boyunca sayısız medeniyete ev sahipliği yaptı. Ancak Göbeklitepe'nin keşfiyle birlikte tarih kitaplarında yazanlar kökten sorgulanmaya başlandı. Çünkü bu antik tapınak, tarihin en eski bilinçli yapılarından biri olarak, dinin ve sosyal yaşamın doğuşunu çok daha eski bir tarihe taşıdı.
12 BİN YILLIK TAPINAKLAR DÜNYASI
Göbeklitepe'nin en çarpıcı özelliği, Mısır piramitlerinden yaklaşık 4 bin yıl, İngiltere'deki Stonehenge'den ise 6-7 bin yıl daha eski olmasıdır. Bu yönüyle Göbeklitepe, bilinen en eski dini yapı kompleksi olma unvanını taşıyor.
Bu döneme ait toplumların yalnızca avcı-toplayıcı yaşam sürdüğü düşünülürken, Göbeklitepe'nin mimarisi ve sembolizmi, bu insanların organize bir toplum yapısına ve ileri düzeyde mühendislik bilgisine sahip olduğunu gösteriyor.
DİNİN, YERLEŞİK HAYATIN VE ŞEHİRLEŞMENİN İLK İZLERİ
Göbeklitepe, sadece arkeolojik bir alan değil; aynı zamanda dinin doğuşuna dair ilk kanıtların bulunduğu yer. Terazzo tarzı zeminler, oyulmuş hayvan figürlü taşlar, ilk heykeller ve sembolik süslemeler, insanlık tarihindeki ilk sosyal ve dini yapılar olarak karşımıza çıkıyor.
Birçok bilim insanı Göbeklitepe'yi, dinin yanında, yerleşik yaşama ve şehirleşmeye geçişin ilk adımlarının atıldığı merkez olarak değerlendiriyor. Bu yönüyle bölge, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde de yer alıyor.
GÖBEKLİTEPE NEDEN GÖMÜLDÜ? GİZEM HÂLÂ ÇÖZÜLEMEDİ
Yaklaşık 3 bin yıl boyunca kullanılan Göbeklitepe, bilinmeyen bir sebeple terk edilmeden önce bilinçli olarak gömüldü. Tapınaklar ve sütunlar özenle toprakla örtüldü. Bu bilinçli örtme işlemi sayesinde yapılar günümüze kadar neredeyse bozulmadan ulaşabildi.
Ancak neden gömüldüğü sorusu, hâlâ net bir cevap bulabilmiş değil. Bu durum, Göbeklitepe'yi arkeologlar için yalnızca tarihî değil, aynı zamanda metafizik bir araştırma alanına da dönüştürüyor.
TAŞLARIN DİLİ: BAZALT, KİREÇTAŞI, ÇAKMAKTAŞI VE OBSİDYEN
Göbeklitepe'de kullanılan taş türleri, bölgenin sadece mimari değil aynı zamanda simgesel ve kültürel çeşitliliğine de ışık tutuyor:
-
Bazalt: Dayanıklı ve homojen yapısıyla hem yapısal hem de dekoratif öğelerde kullanıldı.
-
Kireçtaşı: Kolay işlenebilirliği sayesinde özellikle sütun ve duvar yapımında tercih edildi.
-
Çakmaktaşı: Kesici aletler, silahlar ve oyma işleri için kullanıldı.
-
Obsidyen: Volkanik cam olan bu taş, bölge dışından getirilmişti. Bu da Göbeklitepe'nin bir tür hac merkezi gibi ziyaret edildiğini gösteriyor.
20 TONLUK SÜTUNLARLA GELİŞMİŞ MÜHENDİSLİK
Göbeklitepe'nin merkezinde yer alan T biçimli devasa taş sütunlar, 20 ila 60 ton arasında değişen ağırlıklara sahip. Üzerlerinde yılan, akrep, aslan gibi hayvan kabartmaları bulunan bu taşlar, ileri seviye taş işçiliğiyle oyulmuş. Bu durum, dönemin insanlarının düşündüğümüzden çok daha ileri mühendislik bilgisi ve örgütlü çalışma sistemine sahip olduğunu gözler önüne seriyor.
GÖBEKLİTEPE'NİN KÜRESEL ETKİSİ: 2019 “GÖBEKLİTEPE YILI” İLAN EDİLDİ
Göbeklitepe'nin önemi 2019 yılında resmî olarak da kabul edildi. Cumhurbaşkanlığı tarafından 2019 yılı “Göbeklitepe Yılı” ilan edildi. Bu adım, hem Türkiye'nin tanıtımı hem de dünya çapında arkeolojik farkındalığın artırılması açısından büyük yankı uyandırdı.
Yorum Yap