İnsan bedeni radyoaktiftir ancak en çok termal radyasyon yayıyoruz. İnsanlar çoğunlukla görünür ışıktan daha düşük frekansa sahip elektromanyetik radyasyon olan kızılötesi radyasyon yayıyor. Bu etki insanlara özgü değil. Isısı mutlak sıfır derece olmayan tüm nesneler termal radyasyon yayar. Radyasyonumuz görünür olacak kadar sıcak değiliz ancak bir ısı kamerasında görünecek miktarda kızılötesi radyasyon yayıyoruz.
Vücudumuzda eser miktarda radyoaktif mineraller olduğundan diğer radyasyon türlerini de yayıyoruz. Vücudumuz doğal olarak radyoaktiftir çünkü çevrede doğal olarak bulunan radyoaktif maddeleri yiyor, içiyor ve soluyoruz. Bunlar vücudumuzdaki dokular, organlar ve kemikler tarafından emiliyor ve yutma ve soluma yoluyla sürekli olarak yenileniyor. Örneğin, fıstık ve muz bizden daha yüksek miktarda radyoaktif element içerir. Ancak miktarları hala sağlık üzerinde etkisi olmayacak kadar küçük.
Ne kadar radyasyon yayıyoruz?
İnsanın yaydığı radyasyonu açıklarken en basit tanımlama muz dozudur. Muz yüksek potasyum oranına sahip ve yararlı bir radyasyon ölçüsü sağlıyor. 8 saat boyunca birisinin yanında uyumak size yaklaşık 1,5 muz değerinde radyasyon verir. Yalnız mı yatmalıyım diye merak edebilirsiniz. O halde kendinize şu soruyu sorun: 2 adet muz yemekten korkar mısınız?
Vücudumuzda bulunan radyonüklidlerden (elementlerin radyoaktif formu) her yıl yaklaşık 0,3 mSv'lik radyasyona maruz kalıyoruz. Bu doz, 70 kg ağırlığındaki birinin her yıl tüm doğal arka plan radyasyon kaynaklarından (tıbbi cihazlar hariç) aldığı 3,1 mSv dozun yaklaşık onda biridir (veya yüzde 10'u). Kadınlar ve çocuklar daha küçük boyutlu olduklarından radyasyon dozları görece daha az.
İnsanlar için 1.000 ila 2.000 milisievert (mSv) radyasyon tehlike yaratıyor ve ancak 3.500 mSv ve üstü ölüm riskini yükseltiyor.
İnsandaki radyasyonun kaynağı
Herkesin vücudunda doğal olarak oluşan radyonüklidler var. Bunlardan en başlıcası gama radyasyonu üreten potasyum-40 adlı radyoaktif potasyum izotopudur. Bu radyonüklid Dünya'nın doğuşundan beri var ve doğadaki tüm potasyumun çok küçük bir kısmını oluşturur. Üretilen gama radyasyonu vücudumuzdan dışarı yayılıyor.
Potasyum-40 (40K veya 40K) iki nedenden dolayı insan vücudundan gelen birincil radyasyon kaynağı: Öncelikle vücuttaki 40K konsantrasyonu oldukça yüksek. Potasyum yediğimiz birçok gıdada mevcut ve insan vücudunun düzgün çalışması için kritik öneme sahip bir element. Vücudun hemen hemen tüm dokularında bulunuyor. 70 kg'lık bir insandaki 40K radyoaktif izotop miktarı 5.000 Bq'dur (veya 5 mSv). Yani her saniye 5.000 atomumuz radyoaktif bozunmaya uğrayarak radyasyon yayıyor.
İkinci olarak 40K'daki bozunmaların yaklaşık yüzde 10'unda gama ışını üretilir ve bu gama ışınlarının çoğu vücuttan etrafa yayılıyor. Bu da insan vücudundan saniyede 500 gama ışını üretildiğini gösterir. Bunlar her yöne hareket eder ve vücudumuz bazılarını zayıflatır. İnsan vücudundan çıkan bu radyoaktif gama ışınları, çevredeki tüm doğal kaynaklardan gelen normal arka plan radyasyonuna kıyasla (yılda 1,5 ila 3,5 mSv) çok küçüktür.
Diğer radyasyon kaynaklarımız
İnsan vücudunda radyasyon yayan başka birçok radyonüklid var ancak bunlar ya 40K'dan daha düşük düzeydeler (örneğin, 238U, 232Th ve bunların bozunma ürünleri) ya da oluşturdukları gama ışınları vücuttan çıkamıyor (örneğin, 14C ve 87Rb). Radon ve onun bozunma ürünleri, vücutta çok düşük düzeylerde bulunduğundan insandaki önemli bir radyasyon kaynağı değil.
İnsan vücudunun bir radyasyon kaynağı daha var ve çok küçük bir mekanizmadır: Çevredeki radyonüklidler tarafından yayılan gama ışınlarının bir kısmı fotoelektrik etki denilen yolla vücudumuzdaki atomlarla etkileşime giriyor. Sonuç olarak bu atomlarımızdan dışarıya X ışınları yayılıyor.
Yazar Berkay Alpkunt kimdir?
Coğrafya ve astronomi üzerine geniş kapsamlı içerikler hazırlıyor.
Kaynak: ungo.com.tr
