Türkiye deprem felaketinin yaralarını sarmaya çalışırken, yabancı basında Türkiye ile ilgili dikkat çekici haber çıkmaya devam ediyor. Bir Alman dergisi, Türkiye'nin Ukrayna ve Rusya ile arasındaki ilişkileri dikkat çekerek, “Ankara, gerekirse Batılı müttefikler olmadan yeni bir jeopolitik rol için çabalıyor” denildi.
Türkiye'nin, Doğu ile Batı arasında vazgeçilmez bir ortak ve arabulucu konumuna geldiği belirten Alman Uluslararası Politika ve Toplum (IPG) dergisinde çıkan makalede ayrıca, Türkiye'nin Ukrayna ve Rusya arasındaki dengeleyici politikası ile gelişmiş birçok ülke tarafından satın alınan Türk insansız savaş uçaklarının Batı silah sistemlerine karşı kazançlı bir alternatif olduğu dile getirildi.
Almanya'da yayımlanan Uluslararası Politika ve Toplum (IPG) trendler dergisinde ‘Rasim Mart' imzalı yayımlanan, “Kiev için insansız hava araçları, Moskova ile anlaşmalar” başlıklı makale şöyle:
Rusya ve Türkiye, barış içinde bir arada yaşamaktan çok savaşlar tarafından belirlenen uzun bir ortak tarihle birbirine bağlıdır. Bugünkü Ankara-Moskova ikili ilişkileri büyük ölçüde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Vladimir Putin arasındaki kişisel ilişkilere dayanmaktadır. 20 yılı aşkın süredir inişli çıkışlı, güç hırsı ve siyasi hesaplarla şekillenen ayrıcalıklı bir ortaklık.
Rusya'nın Ukrayna'ya yasadışı saldırısından önce bile Türkiye, NATO müttefiklerine ve Avrupa Birliği'ne, Rusya'ya yönelik Batı yaptırımlarının etkinliği ve uygulanabilirliği konusundaki endişelerini dile getirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ukrayna'daki barış sürecinde etkili olmadığı ve ülke ekonomisine zarar verdiği için yaptırımlara karşı çıktı. Türkiye'nin Kiev ile de çok iyi ilişkileri olmasına rağmen, Batı yaptırımlarına katılmayı reddetti ve kendisini yalnızca Boğazları tüm yabancı savaş gemilerine kapatmak ve Suriye'ye giden Rus uçakları için hava sahasını kapatmakla sınırladı. Ancak İstanbul ile Moskova arasındaki hava trafiği devam etti ve savaşın başlangıcından bu yana üç kattan fazla arttı.
Rusya'ya bakıldığında, Moskova'nın uluslararası SWIFT ödeme işlemlerinden dışlanması sonucunda finansal ve ekonomik sistemin çökmesinin yaşanmadığı görülmektedir. Rusya'nın ihracat fazlası kendi para birimini bile güçlendirdi ve Uluslararası Para Fonu, 2024'te Rusya için yüzde 2,1'lik bir ekonomik büyüme öngörüyor. Sonunda, Batılı şirketlerin geri çekilmesi, ortaya çıkan boşluğu Çin ve Türkiye'den şirketlerin doldurmasına yol açtı. Batı'nın Rus gaz ve petrol arzından uzaklaşması, Türkiye'yi Azerbaycan, Irak, İran ve Rusya'dan Avrupa'nın petrol ve gaz arzı için enerji merkezi haline getirdi.
Gelişmekte olan birçok ülke için, Türk savaş uçaklarının satın alınması, Batı silah sistemlerine karşı kazançlı bir alternatif.
Türkiye'ye yapılan toplam ithalat 2022'de yüzde 34 artarak 363,71 milyar ABD dolarına yükseldi ve bunun 58,85 milyar ABD doları Rusya'dan sağlandı. Türkiye'nin toplam ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12,9 artarak 254,17 milyar dolar değerinde gerçekleşti . Rusya, Türkiye'nin en çok ithalat yaptığı ülke olurken , onu Çin ve Almanya izledi. Ankara'nın Moskova'ya yönelik Batı yaptırımlarına katılmayı reddetmesi de Rus şirketlerinin Türkiye'ye güçlü bir şekilde akmasına neden oldu.
Rusya ile yakın ekonomik bağlarına rağmen Ukrayna, 2022'de direnişini, esas olarak Türk silah yardımı yoluyla inşa etmeyi başardı ve böylece ülkenin doğusunda ve başkent Kiev'e yönelik Rus saldırılarını başarılı bir şekilde püskürtmeyi başardı. Ankara, Ukrayna Ordusu'na 200'ün üzerinde BMC Kirpi zırhlı aracının yanı sıra dört Türk Ada sınıfı korvet tedarik etti. Bayraktar TB2 insansız savaş uçakları da modern hava savunma sistemlerini ve zırhlı araçları etkin bir şekilde etkisiz hale getirmeleri açısından büyük önem taşıyordu. Gelişmekte olan birçok ülke için, Türk savaş uçaklarının satın alınması, Batı silah sistemlerine karşı kazançlı bir alternatif. Bayraktar TB2, 2016'dan bu yana 20'den fazla ülkeye ihraç edildi. Libya ve 2020'de Azerbaycan ile Ermenistan arasında meydana gelen Dağlık Karabağ savaşında başarılı bir şekilde kullanılması, Türk savaş uçağını çok popüler hale getirdi.
Bu arada Putin'in silah sevkiyatına yönelik tehditkar jestleri Türkiye cumhurbaşkanı için boşa çıktı: Kiev ile iş yapıyorlar ve silahların ne için kullanılacağı üzerinde hiçbir etkileri yok. Moskova bunu kabul etmek zorunda kaldı çünkü Türkiye, Avrupa'ya açılan kapıyı Rusya'ya açık tutan son Batılı ortak olarak kaldı. NATO, Türkiye'nin Ukrayna'ya yaptığı silah yardımını övse de, Türkiye'nin Rusya ile özel yolunu kabul etmek zorunda kaldı. Resmi bilgilere göre, Türkiye bugüne kadar Kiev'e 50 savaş uçağı teslim ederken, Rusya toplam 130 insansız hava aracının düşürüldüğünü bildirdi. Bayraktar TB2 olmasına rağmen Şubat 2022'den bu yana Ukrayna ordusu için büyük başarılar, Rus askeri liderliği İranlı uzmanların yardımıyla hava savunma sistemlerini dron tehdidi karşısında optimize ettiğinden, birkaç ay boyunca savaş alanından tamamen kayboldu.
Türkiye'nin izlediği özel yol, Türk toplumunda derin izler bırakan ve tarihin çok gerilerine uzanan uzun bir tarihsel travmalar zincirinin sonucudur. Kökeni, üç kıtada 600 yıldan fazla hüküm süren ve Birinci Dünya Savaşı'nın kaybedilmesinin ardından 1922'de sona eren son büyük İslami güç olan Osmanlı İmparatorluğu'nun düşüşünde yatmaktadır.
Osmanlıların düşüşü ve büyük bir güç olarak konumlarını kaybetmeleri, özellikle Türk nüfusunun muhafazakar ve milliyetçi kesimlerinde, ülkelerine dünya siyasetinde geçmiş dönemlerin görkemiyle bağ kuran yeni bir konum verme arzusunu ateşledi. Türkiye'nin toprak kaybı korkusu, dış mali ve ekonomik kontrolün yanı sıra egemenliğini kaybetme ve büyük güçler tarafından bölünme korkusu, bugün hala Ankara'da siyaseti belirleyen Osmanlı çöküşünün travmasından kaynaklanıyor.
Osmanlı'nın gerileme sürecinde ana aktörlerden biri Rusya olmuştur. 18. yüzyılın ortalarından itibaren çarlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun varlığını defalarca tehdit eden saldırgan bir genişleme politikası izlediler: 1774'te Osmanlılar, Kırım'ı Ruslara ve dolayısıyla Karadeniz'deki üstünlüklerini kaybetti. 1823 ile 1856 yılları arasında Rusya hem Balkanlar hem de Kafkasya boyunca ilerledi, ancak Kırım Savaşı'nda İngiliz, Fransız ve Osmanlılardan oluşan bir Avrupa ittifakı tarafından nihai olarak mağlup edildi. 1856 Paris Barış Antlaşması'ndan sonra Rusya, "Avrupa Büyük Güçleri Birliği"nden men edildi ve Rusya'nın 1871'de yeniden kurtulmayı başardığı Batı yaptırımlarına tabi tutuldu.
Bu arada Rusya, padişahın Balkanlar'daki Ortodoks Slav tebaasını bağımsızlık çabalarında teşvik etti. Ardından gelen ayaklanmalar, Rus birliklerinin İstanbul kapılarına kadar gelmesinin yolunu açtı. Bu, 1878'de Osmanlı İmparatorluğu'nun nihai çöküşünü tehdit etti. Yalnızca Berlin'de Prens Bismarck liderliğindeki uluslararası bir konferans, büyük Avrupa savaşını önleyebildi ve Rusya'nın emellerine son verdi. 1878'deki bu travma, Birinci Dünya Savaşı'nın ötesinde tüm Türk nesillerini şekillendirdi ve nihayet 1945'ten sonra, Stalin'in Türkiye'nin doğu topraklarında hak iddia etmesi ve böylece Türkiye'yi ancak 1952'de NATO'ya katılmaya zorlamasıyla yeniden alevlendi.
Her şeye rağmen Türkiye, Doğu ile Batı arasında vazgeçilmez bir ortak ve arabulucu konumuna geldi.
Mevcut Türk dış politikası, bir yanda Avrupa Birliği ve ABD'den diğer yanda Rusya ve Çin'e kadar çok dalgalanmakta ve 1970'lerden 1990'lara kadar önceki hükümetlerin dış ve güvenlik politikalarına dayanmaktadır. Ulusal güvenlik çıkarları Batılı müttefikler tarafından neredeyse hiç dikkate alınmadığında ve hatta göz ardı edildiğinde, Türkiye açıkça Sovyet kampına döndü. İster Kıbrıs sorununda, ister Türk-Yunan adaları anlaşmazlığında, ister Kürt terörüyle mücadelede olsun, Türkiye, Batı ittifakının ötesinde, gerektiğinde sırtını dayayabileceği dünyada ortaklara sahip olma hakkını saklı tutar.
Rus S-400 hava savunma sisteminin satın alınması doruğa ulaştı ve NATO içinde bugüne kadar çözülmemiş ciddi bir krizi tetikledi. Yine de Türkiye gizlice Rusya'nın kendisini üç cephede tehdit ettiğini hissediyor ve Libya'da, Suriye'de, Kafkasya'daki çatışmalarda olduğu gibi çok az manevra alanı bırakacak şekilde çeşitli siyasi biçimler aracılığıyla büyük gücü işin içine sokmaya çalışıyor. Bunlar arasında Astana formatı, Rusya, İran ve Türkiye'nin Suriye'deki üçlü takımyıldızı olarak adlandırılan veya Türki devletlerin örgütlenmesi yer alıyor.
Her şeye rağmen Türkiye, mevcut Ukrayna savaşının da gösterdiği gibi, Doğu ile Batı arasında vazgeçilmez bir ortak ve arabulucu haline geldi. Ukrayna tahılı için Temmuz 2022 tarihli ihracat anlaşması ve Kasım 2022'de Amerikan ve Rus gizli servislerinin liderlerinin Ankara'da buluşması, Türkiye'nin nasıl yeni bir jeopolitik rol için çabaladığının ve aynı zamanda Batı'dan bağımsız olarak yola çıkmaya hazır olduğunun örnekleridir.
Rasim Mart, Almanya'nın Köln şehrinde yaşayan bir tarihçi, yayıncı ve Osmanlı İmparatorluğu ve modern Türkiye tarihi uzmanıdır.
