Meltem Suat Timeturk Dış Haberler Servisi/Özel
Rusya'dan boru hatlarıyla yüksek hacimli doğalgaz alımını sürdüren Avrupa Birliği üyesi Macaristan, enerji kaynaklarında çeşitliliğe gitme yönünde somut adımlar atmaya başladı. Macaristan'ın Doğu ilişkilerinin geliştirilmesinden sorumlu devlet sekreter yardımcısı Ádám Stifter, Aşkabat ziyareti sırasında Türkmenistan'ı güvenilir ve potansiyel bir doğalgaz tedarikçisi olarak gördüklerini açıkladı. Budapeşte yönetiminin bu arayışı, ülkenin enerji arz güvenliğini artırma ve Rusya'ya olan tarihi bağımlılığını azaltma yönündeki stratejik tercihin önemli bir işareti olarak değerlendiriliyor.
Analiz: Budapeşte'nin enerji dengesi ve Türkmenistan/LNG stratejisi
Macaristan'ın enerji politikası, Rusya ile uzun vadeli anlaşmalarını sürdürürken, aynı zamanda AB'nin baskısı ve jeopolitik riskler nedeniyle aktif bir çeşitlendirme arayışına girdiğini göstermektedir. Denize kıyısı olmayan bir ülke için bu çeşitlendirme stratejisi, karmaşık lojistik ve maliyet zorluklarını beraberinde getirmektedir.
Macaristan, aylık yaklaşık 500 milyon avroluk enerji ithalatıyla (285 milyon avro gaz, 200 milyon avro petrol) Rusya'nın AB'deki en büyük enerji müşterilerinden biri olmayı sürdürmektedir.
Uzun Vadeli Bağlılık: Macaristan'ın Rus enerji şirketi Gazprom ile olan mevcut doğalgaz anlaşması 2036 yılına kadar geçerli olup, yıllık 4,5 milyar metreküp gaz alımını öngörmektedir. Budapeşte ve Slovakya, bu anlaşmalar nedeniyle bugüne kadar Moskova'dan enerji alımının tamamen durdurulmasına yönelik AB girişimlerine karşı çıkmıştır.
Finansal Baskı: Finlandiya merkezli düşünce kuruluşu CREA'nın hesaplamaları, Macaristan'ın Rusya'ya her ay ödediği yarım milyar avroluk bedelin, bu çeşitlendirme arayışını ne kadar kritik hale getirdiğini göstermektedir.
Macaristan'ın, Türkmenistan'ı potansiyel tedarikçi olarak görmesi, enerji politikasında Doğu'ya yeni bir kapı açma stratejisini yansıtmaktadır:
Stratejik Güven: Macaristan'ın Türkmenistan'ı "güvenilir bir ortak" olarak görmesi, Aşkabat ile Rusya'nın geleneksel etki alanı dışından yeni bir uzun vadeli tedarikçi bulma niyetini işaret eder.
Lojistik Çıkmazlar: Baş analist Natalya Milçakova'nın belirttiği gibi, Türkmen gazının Macaristan'a nasıl taşınacağı konusunda ciddi belirsizlikler mevcuttur. Olası güzergâhlar şunlardır:
Azerbaycan Boru Hatları: Azerbaycan'ın da kendi Avrupa ihracat planları olduğu için bu hatların kapasitesi sorun teşkil edebilir.
İran Üzerinden Sevkiyat: AB ile İran arasındaki yaptırımlar nedeniyle bu güzergâhın kullanılması mevcut jeopolitik koşullar altında oldukça zor ve risklidir.
TürkAkım Üzerinden Gazprom Kontratı: Türkmen gazının Rusya'ya satılıp, ardından Gazprom kontratı aracılığıyla TürkAkım üzerinden Macaristan'a ulaşması en uygulanabilir ancak Rusya'ya dolaylı bağımlılığı sürdüren seçenek olabilir.
Macaristan, uzun vadeli boru hattı çözümlerine ek olarak, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) üzerinden hızlı ve büyük hacimli Batılı ortaklarla anlaşmalar imzalamıştır:
Tarihi Uzunlukta Kontratlar: Budapeşte, Fransız Engie ile 2028'den 2038'e kadar geçerli, 4 milyar metreküplük; İngiliz Shell ile ise 10 yıllık ve yıllık 2 milyar metreküplük (toplam 20 milyar metreküp) sözleşmeler imzalayarak, ülke tarihinin en uzun LNG tedarik taahhütlerini vermiştir.
Arz Güvenliği ve Lojistik: Bu LNG sevkiyatlarının Çekya ve Almanya üzerinden karayolu veya mevcut boru hatlarıyla Macaristan'a ulaşması planlanmaktadır. Bu hamleler, Macaristan'ın enerji kaynaklarını coğrafi olarak çeşitlendirerek arz güvenliğini maksimize etme çabasının somut bir kanıtıdır.
Macaristan'ın bu karmaşık stratejisi, bir yandan Gazprom ile olan bağlarını koparmadan (hem ekonomik hem de siyasi nedenlerle), diğer yandan ise Türkmenistan gibi yeni Doğu kaynaklarını araştırarak ve büyük Batılı enerji şirketleriyle uzun vadeli LNG kontratları yaparak AB'nin çeşitlendirme beklentilerini karşılamayı amaçlamaktadır.