Meltem Suat Timeturk Dış Haberler Servisi/Özel
Bu hafta başında sızan ve eski Britanya Başbakanı Tony Blair'in danışmanlığında hazırlandığı belirtilen Gazze Uluslararası Geçiş Otoritesi (GITA) taslağı, Gazze'nin savaş sonrası yönetim modeline dair küresel bir tartışma başlattı. Haaretz'in haberine göre, Beyaz Saray'ın da desteğini alan bu plan, geçiş döneminde Gazze üzerinde tam siyasi ve hukuki kontrolü ele alacak bir uluslararası kurul öngörüyor. Bu kurul için belirlenen dört kişilik olası liste hem siyasi ağırlığı hem de çıkar çatışmaları potansiyeli nedeniyle uluslararası alanda büyük yankı uyandırdı. Listenin çarpıcı çeşitliliği, Gazze'nin geleceğine dair hem İsrail'in "ertesi gün" senaryolarını yansıtan sert sağ kanadı hem de uluslararası insani yardım tecrübesini bünyesinde barındırıyor.
Analiz: GITA kadrosu ve Gazze'nin yönetim çatışması
Tony Blair'in hazırladığı GITA taslağının sızdırılması ve kurul için önerilen dört ismin profili, Gazze'nin geleceğinin finansal güç, İsrail güvenliği odaklı ABD siyaseti ve uluslararası insani tecrübe arasında nasıl bir çatışmanın ortasında kalacağını gözler önüne sermektedir. Bu dört kişilik ekip, post-Hamas Gazze'sinin yönetimini yeniden şekillendirme ve bölgenin siyasi/ekonomik geleceğini belirleme potansiyeli taşımaktadır.
Kurulun iki Amerikalı üyesi, Trump döneminin siyasi-finansal gücünü ve İsrail güvenliğine öncelik veren sert sağ yaklaşımı temsil etmektedir:
Aryeh Lightstone: "Yardımın Silahlaştırılması" Tartışmasının Merkezi: Lightstone'un profili, GITA planının insani yardımın ötesinde siyasi bir araç olarak kullanılabileceği endişelerini artırmaktadır.
Lightstone, Donald Trump'ın eski İsrail Büyükelçisi David Friedman'ın kıdemli danışmanıydı ve Jared Kushner'e yakınlığıyla biliniyor. Bu durum, kurulun İsrail'in güvenlik odaklı "ertesi gün" senaryolarına yakın duracağını gösteriyor.
En kritik nokta, Lightstone'un kurucusu olduğu ABD-İsrail destekli Gazze İnsani Vakfı (GHF)'nın dağıtım merkezlerindeki ölümler nedeniyle "organize edilmiş katliam" suçlamalarıyla karşı karşıya kalmasıdır. Lightstone'un, insani yardımı siyasi amaçlarla kullanma (silahlandırma) yaklaşımı, GITA'nın güvenilirliğini baştan zedeleyebilir.
Aşırı sağcı Im Tirtzu'ya fon aktaran Shining City Community'deki geçmişi, onun ideolojik duruşunun Gazze'deki Filistin Yönetimi'nin geleceği için uzlaşmaz bir tutumu işaret ettiğini gösterir.
Marc Rowan: Wall Street'in Finansal Gücü ve Jeopolitik Vizyonu: Wall Street devi Apollo Global Management'ın CEO'su olan Rowan, Gazze'nin yönetim masasına muazzam bir finansal ağırlık ve körfez sermayesi (Abu Dabi ve BAE fonları şirketin en büyük yatırımcıları arasında) getirecektir.
Rowan'ın İsrail'i "seçilmiş halkın sığınağı" olarak tanımlaması ve "denklemi değiştirme fırsatının doğduğu, hedef İran olmalı" şeklindeki sert jeopolitik yorumları, GITA'nın sadece Gazze'yi değil, bölgesel güç dengesini yeniden çizme hedefinde rol oynayacağını gösterir.
Pennsylvania Üniversitesi'nde rektörün istifasına yol açan sert kampanyaları, onun sadece finansal değil, aynı zamanda kültürel ve siyasi baskı uygulama yeteneğini ortaya koymaktadır. Rowan, kurulda hem finansal yapılandırma hem de sert siyasi çizgiyi temsil edecektir.
Mısırlı milyarder Naguib Sawiris'in kurulda yer alması, Arap ve özellikle Mısır'ın (Gazze'nin ana sınır kapısı) onayı olmadan planın yürütülemeyeceği gerçeğini yansıtmaktadır:
Blair ile Yakınlık: Sawiris'in Tony Blair ile olan uzun ve yakın kişisel ilişkisi (oğlunun düğününe katılım gibi), Blair'in GITA'daki etkisinin Arap dünyasındaki yüksek profilli isimler aracılığıyla pekiştirileceği anlamına gelmektedir.
Bölgesel Rol ve Çelişkiler: Mısır'ın en zengin ailelerinden gelen Sawiris, bir yandan Müslüman Kardeşler'e karşı kurduğu partiyle Mısır'daki Sisi yönetimine rağmen siyasi ağırlığını korurken, diğer yandan ABD ve İsrail'i eleştiren çelişkili bir figür olmasıyla tanınıyor. Bu çelişkili duruş, onun GITA'da hem Arap halklarının hassasiyetini hem de serbest piyasa puristi iş çevrelerinin çıkarlarını temsil etmesini sağlayabilir. Körfez ülkeleriyle yakın ticari bağları (Abu Dabi sermayesiyle yakınlığı) da finansal olarak kilit bir rol üstlenebileceğine işaret eder.
Kurulun en tezat üyesi olan Hollandalı siyasetçi Sigrid Kaag, GITA'nın uluslararası meşruiyetini ve insani boyutunu temsil etme potansiyeli taşımaktadır:
BM Tecrübesi ve Sert Duruş: Kaag'ın 2023-2025 yılları arasında Gazze İnsani Yardım Koordinatörü olarak görev yapması, ona bölgenin yıkımı hakkında derin bir tecrübe kazandırmıştır. İsrail'in yardımı silah haline getirdiğini söyleyerek yıkımı "ay manzarasına" benzetmesi, onun kurulda sert, eleştirel bir ses olacağını gösterir.
Filistin Bağlantısı: Filistinli diplomat Enis el-Kak ile evliliği ve çocuklarının hem Batı hem Doğu kültürlerine uygun isimleri, Kaag'ın kültürel ve siyasi olarak Doğu-Batı köprüsü kurma misyonunu simgelemektedir. Bu kişisel bağ, kurulun Filistin halkının meşruiyetini tanıma çabaları için hayati öneme sahiptir.
Siyasi Denge Unsuru: GITA'nın, Lightstone ve Rowan'ın sert siyasi çizgilerini dengeleyebilecek yegâne üyesi olan Kaag, uluslararası hukuka ve insani yardıma öncelik verilmesi için baskı yapacak ve kurulun aşırı İsrail yanlısı bir yapıya dönüşmesini engellemeye çalışacaktır.
GITA için önerilen bu kurul, Gazze'nin savaş sonrası yönetiminin çok taraflı bir denge oyunu olacağını gösteriyor. Bir yanda Trump'ın adamı Lightstone ve Wall Street'in ağır topu Rowan'ın temsil ettiği siyasi ve finansal savaş endüstrisi varken, diğer yanda Mısırlı milyarder Sawiris'in bölgesel nüfuzu ve Sigrid Kaag'ın insani yardım ve meşruiyet arayışı yer alıyor. Kurulun "en yüksek siyasi ve hukuki otoriteye" sahip olacak olması, bu dört ismin Gazze'nin geleceğini, yeniden inşasını ve potansiyel Filistin devletleşme sürecini temelden etkileyeceği anlamına geliyor.