Meltem Suat Timeturk Dış Haberler Servisi/Özel
Avrupa Birliği (AB), Rusya-Ukrayna savaşının başlangıcında uygulamaya koyduğu Ukraynalı mültecilere yönelik geçici koruma programında köklü bir değişikliğe gidiyor. Avrupa Komisyonu, Ukrayna makamlarına, destek programının Mart 2027'den sonra bitirilmesi planını resmen iletti. AB Konseyi'nin de kademeli sonlandırma tavsiyelerini onaylamasıyla birlikte, bu tarih sonrasında resmi bir işi ve oturma izni olmayan milyonlarca Ukraynalının ülkelerine geri dönme zorunluluğu ortaya çıkacak. AB, Ukrayna'nın yeniden imar sürecine şimdiden hazırlanması gerektiğini vurguluyor.
Analiz: Dönüş baskısı, mali teşvikler ve hukuki belirsizlik
AB'nin bu kararı, Ukraynalı mülteciler için bir dönüm noktası oluştururken, programın aşamalı olarak sonlandırılması için hukuki ve mali mekanizmalar devreye sokuluyor.
Dönüş baskısı ve yalnızca nitelikli kalış
Net Bitiş Tarihi: Avrupa Komisyonu'nun bu kararı Kiev yönetimine bildirmesi, programın Mart 2027'den sonra uzatılmayacağının güçlü bir işaretidir. Brüksel merkezli uzmanlara göre, yayımlanan tavsiyeler bu niyetin göstergesidir.
Kalıcı Kalış Şartları: Ukraynalı milletvekili Viktoriya Grib'in açıklamasına göre, bu tarihten sonra Avrupa ülkelerinde sadece resmi bir işe sahip olan ve oturma izni veya vatandaşlık alabilecek Ukraynalılar kalabilecek. Bu, büyük bir mülteci grubunun, savaşın durumuna bakılmaksızın, ülkeye geri dönmek zorunda kalacağı anlamına geliyor.
AB'nin Tavsiyeleri: AB Konseyi, üye ülkelere Ukraynalılara çalışma, eğitim veya ailevi nedenlerle oturma izni alma imkânı tanımaları çağrısında bulundu. Ancak mevcut geçici koruma statüsüyle başka bir oturma izninin aynı anda kullanılamayacağı kaydedildi.
Geri dönüşü hızlandırmak için mali teşvikler
Teşvik Paketleri: Bazı Avrupa ülkeleri, Ukraynalıların gönüllü olarak ülkelerine dönmesini hızlandırmak için cazip mali destek planları üzerinde çalışmaya başladı. İrlanda, gönüllü dönen bireylere 2 bin 500 avroya, ailelere ise 10 bin avroya kadar maddi yardım artışı planlıyor.
Diğer Ülkelerin Örnekleri: Norveç toplu koruma altındaki Ukraynalılara yaklaşık 17 bin 500 kron ödüyor. İsveç'te bu miktar 10 bin ila 40 bin kron arasında değişirken, Finlandiya 5 bin 300 avroya kadar destek sağlıyor. Bu mali teşvikler, AB'nin, sığınmacı yükünü azaltma ve Ukrayna'nın yeniden imar sürecine katkıda bulunma hedefini somutlaştırıyor.
Hukuki belirsizlik ve siyasi baskı
Ulusal Yorum Farkı: Uluslararası Göç Politikası Geliştirme Merkezi danışmanı Martin Vagner, Konsey tavsiyelerinin bağlayıcı olmaması nedeniyle üye ülkelere geniş bir yorum alanı tanıdığını ve ulusal hükümetlerin uygulamada ne kadar eşgüdümlü hareket edeceğinin belirleyici olacağını vurguladı.
Savaşın Devam Etmesi Durumu: Savaşın Mart 2027'den sonra da devam etmesi durumunda, ulusal statüsü olmayan Ukraynalıların durumu hukuki bir sorun yaratacaktır. Uzmanlar, bu kişilerin Almanya'da uygulanan “sınır dışı etmenin geçici olarak ertelenmesi” gibi mekanizmalarla AB'de kalmaya devam edebileceğini öngörüyor.
Dayanışmadan İmara Geçiş: Danimarka Göç Bakanı'nın da ifade ettiği gibi, AB'nin dayanışması devam edecek ancak şimdiden, Ukraynalıların ülkelerine dönerek yeniden imar sürecine katılabilecekleri döneme hazırlanmak gerekiyor. Bu, AB'nin mülteci politikasının ağırlık merkezini insani destekten ekonomik kalkınmaya kaydırdığını gösteriyor.