Osmanlı Devleti zamanında açılan su kuyularıyla tarım alanında sağlam bir alt yapının oluşturulduğu kaydedilen Gazze'de Mısır yönetimi döneminde ise başta portakal olmak üzere narenciye üretiminin bir hayli yükselişe geçtiği, Gazze'nin Doğu Avrupa'ya portakal ihraç eden önemli kentler arasında yer aldığı belirtiliyor.
- Gazze, büyük pazarlarda boy gösteriyor
Filistin Tarım Bakanlığı Sulama ve Toprak Bölümü Genel Müdürü Nizar el-Vahidi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Osmanlı Devleti döneminde (1520-1923) Alman şirketlerinin su kuyuları açtığını ve tarım arazilerine pompalama sistemi kurduğunu ifade ederek, "Bu dönem, Filistin özellikle de Gazze'deki narenciye sektöründe önemli bir rol oynadı. Gazze, Doğu Avrupa ülkelerine portakal ihraç eden büyük pazarlar arasında yer almaya başladı" dedi.
Mısır yönetiminin ise 1967'de Gazze'de temel alt yapısı şekillenmiş portakal yetiştiriciliği alanında iki projeyi uygulamaya koymayı kabul ettiğini söyleyen Vahidi, "Bu proje ile o dönemde 70 bin dönüm alanda senede 350 bin ton portakal yetiştiriliyordu" dedi.
- Yeraltı sularındaki tuz oranının artması
Vahidi, tropikal meyveler sınıfında yer alan portakalın, mutadı dışında Filistin'de Akdeniz ikliminde yetiştirildiğini, buna rağmen özellikle Gazze ve Yafa'da portakal yetiştiriciliğinde başarılı sonuçlara ulaşıldığını söyledi.
Gazze'de 1980 itibarıyla sulama için kullanılan yeraltı kuyularına deniz suyu karıştırılmaya başlandığına işaret eden Vahidi, şunları söyledi:
"Sulama sularındaki tuz oranının artmaya başladığı dönemde İsrail, Gazze'yi Filistin'in narenciye yetiştiriciliği yapılan en geniş alanı haline getirmeye çalışıyordu. Sudaki tuzluluk oranının artmasının ardından İsrail, tatlı su tüketimi konusunda yaptığı araştırmaların ardından Gazze'de portakal yetiştiriliciliğinin durdurulmasına ilişkin karar çıkardı. 1980'den sonra da Gazze'de üretilen portakalın Avrupa'ya ihracında büyük oranda gerileme yaşandı."
- Toprak yapısındaki bozulma
Bölgede yaşanan siyasi gelişmelerin de portakal üretimine etkisi olduğuna işaret eden Vahidi, 1987'de "Birinci intifada"nın başlamasının ardından portakal ihracatının nakliyesini yapan kamyonların, Ürdün'deki geçitler ve İsrail limanlarında gizlenmeye başladığını aktardı. Vahidi, sulamada yaşanan sıkıntıları da şu sözlerle dile getirdi:
"Farklı iklim şartları, sudaki tuz oranının olumsuz etkisi ve tarım arazilerinin toprak yapısının bozulması gibi etkenler nedeniyle Gazze'de narenciye yetiştiriciliği için bir gelecek kalmadı. Ayrıca İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırılarında kullandığı radyoaktif madde içeren bombalar, tarım arazilerinin toprak yapısının bozulmasına neden oldu."
- İsrail ablukasının narenciye üzerine düşen gölgesi
İsrail'in Gazze'de sekiz senedir uyguladığı ablukanın ise portakal ihracatına ilişkin tüm ihtimallerin önünü kapattığını belirten Vahıdi, "Zamanında 350 bin ton olan üretim, halihazırda yaklaşık 2 bin dönüm arazide yıllık 3 bin tona geriledi. Gazze'de üretilen portakal, bölge halkının taleplerini dahi karşılamıyor. Başta İsrail olmak üzere portakal ihtiyacı dışarıdan karşılanıyor" dedi.
Uzun yıllardır abluka altındaki Gazze sakinleri, pek çok ihtiyacı gibi narenciye ürünlerini de Mısır ile sınır bölgelerinde açılan tünellerden temin ediyordu. Ancak Mısır'da Temmuz 2013'te askeri darbe ile yönetime el koyulmasının ardından bu tüneller yıkılmıştı.
- Gazze'de portakal yetiştiriciliğinin altın çağı
Gazze'de portakal yetiştiriciliği yapan altmışlı yaşlardaki Muhammed Bedevi, gençlik yıllarından beri bu işle meşgul olduğunu belirterek, Arap-İsrail Savaşı'ndan sonra 1948'den 1967'ye kadar devam eden Mısır yönetimi döneminde, Gazze'nin Doğu Avrupa'ya portakal ihraç eden verimli kentler arasında yer aldığını söyledi.
Mısır yönetiminin bu dönemde ziraat sektörüne önem verdiğini ifade eden Bedevi, "Yönetim, suyun taşınması, tarım malzemelerinin sağlanması gibi özellikle narenciye yetiştiriciliği konusunda gerekli desteği sağlıyordu. 1950 ila 1970 yılları arasındaki dönemde, Gazze bölgesi 'portakal diyarı' olarak anılırdı. Tarım arazileri, portakal ağaçlarıyla doluydu. Portakalın yetiştirilmesi ve hasat işlemleri binlerce kişiye iş imkanı sunuyordu" dedi.
Bedevi, Gazze'de portakal yetiştiriciliğine ilişkin gelen haberlerin her geçen gün hayal kırıklığına neden olduğunu belirterek, "Halihazırda Gazze'deki portakal üretimi yerel piyasanın bile ihtiyaçlarını karşılayamıyor. Bu durumda ihtiyaç duyulan portakal açığını İsrail pazarından ithal ediyoruz. Zamanında portakal ihraç eden bölgeler şimdi portakalı büyük ölçüde ithal ediyor" diye konuştu.
Filistin yönetimi tarafından hazırlanan raporlarda, içerisindeki tuz, klorür ve nitrat oranındaki artış nedeniyle bölgedeki suların yüzde 95'inin içilemez olduğu belirtiliyor.
