Türkiye'deki Etkin Cemaatler
NUR CEMAATİ -
Nur Cemaati, Said Nursî'nin risalelerinde açıkladığı fikirlerine dayanan, 20. yüzyıl başlarında doğan İslâmî harekettir. Mensupları Said Nursî'nin risalelerinde yazdığı fikirlerine ve dünya görüşüne uyarlar, itikâdi ve fıkhi bakımdan Sünnî İslâm'a bağlıdırlar. Nur Cemaati, bir tasavvufi tarikat değildir. Farklı gruplardan oluşan cemaatin ana faaliyeti Risale-i Nur'ların okunması, yorumlanması ve çoğaltılıp yayılmasıdır.
Said Nursî tarafından yazılan, yaklaşık 6000 sayfadan oluşan Nur Risaleleri'ni okuyan ve Risale-i Nur hizmetini yürüten kişilere Nurcu (Nur Talebesi) denilmektedir.
ADIYAMAN MENZİL CEMAATİ -
Menzil Cemaati (veya Fecir Cemaati), Nakşibendiye'ye bağlı olup "Muhammed Raşit Erol" (1930-1993) tarafından kurulmuştur. Bugün önderleri Abdulbâki Erol'dur. "Menzil Tarikâtı" denilen aslında Nakşibendi yoludur. Büyük Veli Şah-ı Nakşibendi'nin belirlediği usüllere göre eğitim gören talebelerin en büyük özelliği, sünnete sıkı bağlılık ve çokça Allahu tealayı zikretmeleridir.
ERENKÖY CEMAATİ -
Cumhuriyet dönemi Türkiye'sinde tekkeler kapatılınca oraya yerleşen, Kelâmî Dergâhı'na bağlı Erbilli Mehmet Esad Efendi'nin halifesi Mahmut Sami Ramazanoğlu tarafından Esad Erbili'nin ölümünden sonra Erenköy'de kuruldu. Ondan sonra cemaatin dînî sorumluluğunu Musa Topbaş üstlendi. Onun da ölümünden sonra cemaatın başına Osman Nuri Topbaş geçti. Cemaatin örgütlenmesini için vakıflar kurulmuştur. Bunların önemlileri Ensar Vakfı, İlim ve Hizmet Vakfı ve Hikmet Vakfı'yla Aziz Mahmut Hüdâyî Vakfı ve Murâdiye Vakfı'dır. Cemaatin bir yayın organı Altınoluk dergisidir. Burada görüşleri tasavvufî bir yönden açıklanmaktadır.
SÜLEYMANCILAR -
Süleymancılar, temelinde Süleyman Hilmi Tunahan'ın kurduğu okullarda İslâmî eğitim gören ve onun çizdiği yolu takip eden İslâmî cemaate halk arasında verilen addır. 1924'de Tevhîd-i Tedrîsat Kanunu'nun çıkmasıyla medrese usûlü eğitim yasaklanınca Süleyman Hilmi Tunahan, Müderrisler Cemiyeti'nin kaldırılması üzerine bir araya gelen 520 dersiamla toplanarak orada hazır olan herkesin memleketin her tarafında bir-iki öğrenci okutarak dîni öğretmeyi öğütlemiştir. Türkiye'de dînî eğitimin baskı etkisiyle yasaklandığı yıllarda ısrarla birkaç kişiye de olsa İslâm'ı öğretme mücadelesi verdi. Kökenleri, 14. yüzyılın ikinci yarısında kurulmuş Nakşibendîlik'in Hâlidiye kolundandır. Bu koldan çıkan Erenköy, Işıkçılar, İskenderpaşa, İsmailağa, Menzil, Süleyman Hilmi Tuna da Nakşibendî Tarîkatı'na bağlıydı.
İSKENDERPAŞA CEMAATİ -
İskenderpaşa Cemaati, Nakşibendi tarikatının Halidiye kolunun, Gümüşhânevî Dergâhı'na dayanan, II. Bayezid'ın veziri İskender Paşa tarafından yaptırılan İskender Paşa Camii'ne Mehmet Zahid Kotku'nun 1 Ekim 1958 tarihinde imam olarak atanmasıyla başlayan ve Mahmud Esad Coşan ile sürdürülerek vefatının ardından günümüzde Muharrem Nurettin Coşan önderliğinde faaliyet gösteren tasavvufi cemaatidir.
Cemaat bünyesinde birçok ünlü isim yetiştirmiş olup Prof. Dr. Necmettin Erbakan, Turgut Özal, Recai Kutan, Korkut Özal, Cevat Ayhan, Ahmet Tekdal, Akif Gülle, Hasan Hüseyin Ceylan, Temel Karamollaoğlu, Nevzat Yalçıntaş gibi siyasetçiler bunlardan bazılarıdır.
ACZMENDİLER -
Aczmendiler, Elazığ Akşam Sanat Okulu mezunu Müslüm Gündüz'ün liderliğini yaptığı tarikat Kendine özgü giyim tarzı olan, 1985 yılında Elazığ'da kendi çevresinde bu kıyafetlerle din üzerine sohbet toplantıları yapan tarikattır. Siyah sarık ve cübbe giyerler. Saçlarını ve sakallarını uzatırlar. Saçlarını ördükleri de görülür. Grubun tamamının elinde uzun bir asa bulunur. Cehri (sesli) zikirlerini ilahi eşliğinde def çalarak, adaba uygun serbest hareketli zikrederler. 1990'lı yıllarda Aczmendiler sivri fikirleri ile kamuoyunda çok ortaya çıkmışlar, liderleri televizyon kanalları ve gazetelerde açıklamalar yapmıştı. Cami çıkışlarında tef çalarak protesto eylemleri yaptılar. Devleti açıkça tehdit etmeleri, mevcut rejimi islami olmamakla suçlamaları ve bu uğurda mecbur kalmaları halinde şiddete başvuracaklarını açıklamaları ile diğer gruplardan ayrılırlar.
CERRAHİLER -
Cerrahîlik, Halvetîyye'nin kolu olan Ramazânîyye'nin alt şubesidir. Cerrahîlik, adını kurucusu olan Nureddîn Muhammed ibn-i Abdullah er-Rûmî el-İstanbulî el-Cerrahî'den alır. 17. yüzyılın sonlarında kurulmuş olan Cerrâhî tarikatı, eski İstanbul'un en yaygın tarikatlarından biriydi.
GALİBİ TARİKATI -
Galibi Tarikatı, Kadiri ve Rufai tarikatlarının birleşiminden doğan, Muhammedi Tasavvufun bir koludur. Peygamberinin getirdiği ahkam dan ayrılmadan, zamanın Haramiyeti belli olanın dışındaki medeniyet ve teknolojisini Tasavvufî bir anlayış içerisinde dinin vazgeçilmezi kabul eden Galip Hasan Kuşçuoğlu'nun Dinî anlayış ve dünya görüşüne göre 21. yüzyılda sistemleştirdiği, meşrepte Alevîliği benimseyen, mezhep olarak ise Hanefi ise Muhammedi bir tarikâttır.
GÜLEN CEMAATİ -
Liderliğini Muhammed Fethullah Gülen'in yürüttüğü cemaat, birçok ünlü ve zengin işadamı tarafından tercih edilmiştir. Cemaatin lideri, 1999 yılından bu yana Amerika'da yaşıyor ve cemaatini oradaki konutundan yönetiyor.Cemaat eğitim ve devlette kadrolaşma ile gündemdedir
HALVET'ÎYYE ŞABÂN'ÎYYE -
Halvetiyye, Cehri zikir yöntemini kullanan ehl-i sünnet bir tarikât. 14. yüzyılda Şeyh Ebu Abdullah Siraceddin Ömer bin Ekmelüdd-i Lahici tarafından kurulmuştur. Pîr-î Sâni Seyyid Yahya Şirvani ve onun yetiştirdiği şeyhler sayesinde tüm Anadolu, İran, ve Azerbaycan coğrafyasına yayılmıştır.
"Halvetiyye" yolu Pîr Ömer Halvetî ile birlikte yaygınlık kazanmaya başlamışsa da sonrasında pek çok kollar zuhur etmiş ve bu nedenle de "tarikatların anası" olarak anılmıştır. "Halvet" gönlünden Allah'tan gayrısını uzaklaştırmak ya da Allah'tan gayrısından uzaklaşarak ona yaklaşmak üzere yalnız kalmak anlamlarına kullanılır.
Halvetiyye'nin en yaygın kolu "Şabân’îyyye" koludur. Kastamonu Taşköprü doğumlu Pir Şeyh Şâban-ı Veli'nin piri olduğu Halvetî-Şâbânî yolu Anadolu'nun değerleri ile yoğrulmuş bu toprağın insanlarının gönül tellerini en ince noktalarından yakalayabilmiş bir yol olmuştur. Şâbânî yolu dervişleri her tür toplumsal ihtiyaç halinde en ön saflarda yer almış, hem savaşta hem de barışta bayrağı taşıyan el olagelmişlerdir.
HAZNEVİLER -
Türkiye’nin en güçlü cemaatlerinden biri olan Hazneviler, Şeyh Ahmed Haznevi’den sonra Nakşibendiliğin içinde özgün bir yoruma kavuştu. Merkezi Suriye’de olmasına rağmen Türkiye’de de çok büyük bir etkinliğe sahip olan cemaat, ilkelerini, “siyasi meselelere karışmamak, kimseden mal-mülk kabul etmemek, her türlü milliyetçilikten uzak durmak ve ilim tahsilini çokça önemsemek” şeklinde özetliyor. Cemaatin tek yayın organı İlim ve İrfan Dergisi’dir. 2006 yılından beri cemaatin mürşidliğini yapan Şeyh Muhammed Muta Haznevi, tasavvufun esaslarını korumanın ehemmiyetine sık vurgu yapıyor, sohbete ve irşad faaliyetlerine büyük ağırlık veriyor. Adana’da yılda birkaç düzenlediği programlara, onbinlerce müridi katılıyor.
IŞIKÇILAR CEMAATİ -
Işıkçılar Cemaati (veya Işıkçı Cemaati), Kaşgarî Dergâhı'nın müridi Hüseyin Hilmi Işık'ın yolunda giden bir cemaattir. Prensipleri Işık'ın Saadet-i Ebediyye adlı kitabındadır. Burada kendisi dînin kemâle erdiğini, artık İslâm'ın temel kitaplarında bildirilenlerinin dışında yorum yapmanın İslâm'da reform anlamına geldiğini öne sürerek reddeder. Çünkü Sahabelerin ve ilk zaman âlimlerinin "kitapları her asrın modasına, gidişine göre değiştirmeye kalkışmak, her zaman için yeni bir din yapmak demek olur."
1970'li yıllardan sonra Işık, onun gibi askerî eğitim görüp Kuleli Askerî Lisesi'ni okuyan ve sualtı biyoloji mühendisliğini bitiren eniştesin Enver Ören'i destekleyerek cemaat içindeki etkinliğini arttırdı.
Cemaati diğer cemaatlerden ayıran önemli bir özelliği, kurucusu Işık ve damadı Ören'in geleneksel dini eğitim alan kurumlardan gelmemelerinden kaynaklanmaktadır. Ordu liselerinde okuyan, üniversite eğitimi alan entelektüel kişiler olarak ön plana çıkarak devletle olan politik ilişkilerinde uyumlu oldular.
KADİRİ MUHAMMEDİYE -
Kadiri tarikatı kökenli Muhammediye kolu İstanbul, Ankara, Kayseri ve Düzce’de güçlü. Lideri Şeyh Seyyid mahlasını kullanan Muhammed Ustaoğlu. 1987’de imamlıktan emekliye ayrılan Ustaoğlu, İstanbul’da yaşıyor. Muhammediye, tarikat şeceresini Kadiri tarikatının kurucusu Abdülkadir Geylani’ye dayandırmakla birlikte kendisini Nakşibendi ve Mevlevi geleneğinin parçası kabul ediyor. Zikir törenlerinde zaman zaman yaklaşık bin kişiyi buluşturmayı başarıyor.
TİLLOCULAR -
Kurucuları Sultan Memduh Hazretleri’nin türbesinin bulunduğu Siirt’in Tillo beldesi manevi merkezleri. Kadiri Tarikatı’nın en güçlü kollarından. Siyasete uzak durmaları nedeniyle İcmalcilerden; Kadiri-Rufai geleneğinde faaliyet sürdürmesi nedeniyle de Galibilerden ayrılıyor.
UŞŞAKİLER -
Halveti Tarikatı’nın bir kolu Uşşakiye. Merkezi İstanbul Kasımpaşa. Kurucusu Pir Hüsameddin’in türbesi de bu semtteki aynı isimli camide. Tarikatı kamuoyuyla tanıştıran isim İbrahim İpek. Uzun yıllar sessiz faaliyet gösteren tarikat onunla birlikte ün kazandı, İpek Yolu adlı yeni bir cemaat oluştu. İpek’in 2000 yılında ölümünün ardından cemaatin başına 44 yaşındaki eski milli güreşçi Fatih Nurullah oturdu. Nurullah tarikat nüfusunu artırmak için herkese açık programlar düzenliyor; zikirleri tarikat üyesi olmayanlara da açıyor. Tarikatın Kasımpaşa’daki merkezi her sene Bolu’da ve Çorum’da düzenlediği "Devran" adlı zikir törenleriyle tanınıyor.
NAKŞİBENDİ YAHYALI CEMAATİ -
Kayseri’deki en güçlü dini gruplardan biri. Nakşibendi tarikatının Anadolu’daki en önemli kolları arasında. Adını, Yahyalı Hacı Hasan Efendi’den alıyor. Şimdi cemaatin başında oturan kişi Ramazan Dinç. Cemaat, Kayseri’deki sanayi gelişimine paralel olarak hızla büyüdü. Müritleri arasında Kayseri’nin önde gelen işadamları bulunuyor.
