Yunuslar; okyanus yunusları (Delphinidae), Hint nehir yunusları (Platanistidae), yeni dünya nehir yunusları (Iniidae) ve acı su yunusları (Pontoporiidae) olmak üzere dört familyası olan Cetacea takımının üyeleridir. Bu dört aile arasında 40 farklı yunus türü bulunmaktadır.
Bu türlerin çok geniş bir coğrafi bölgeye yayılması, yunusların mevcut nüfusunu tahmin etmeyi oldukça zorlaştırır. Yaşayan 40 yunus türünden 35'i okyanuslarda yaşarken, beşi ise nehirlerde yaşamaktadır.
En küçük yunus türü olan maui yunusu ortalama 1,7 metre uzunluğunda ve 40 – 60 kg ağırlığındadır. En büyük yunuslar ise 9,5 m uzunluğa ve 9.980 kg ağırlığa ulaşana dek büyüyebilen katil balinadır.
Yunusların rengi farklılık gösterse de çoğunlukla gridirler ve sırtları vücutlarının geri kalanından biraz daha koyu bir tondadır.
Çevik yüzücüler olan yunuslar, suda yaptıkları eğlenceli aktiviteler ve akrobasi hareketleri ile yaban hayat gözlemcilerinin gözdesi konumundadır. Ayrıca son derece zekidirler ve sadece gözlem yoluyla farklı görevler yerine getirmeyi öğrenebilirler.
İşte Yunuslar Hakkında İlginç Bilgiler
1. Yunuslar Balık Değil, Memelidir ve Balinalarla Yakın Akrabalardır
Yunus, deniz memelileri olarak adlandırılan memeliler grubunun bir parçasıdır. Balenli balinalar ve dişli balinalar olmak üzere iki farklı gruba ayrılırlar.
Balenli balinalar, filtre ile beslenen balinaların daha büyük çeşitliliğini içerir (mavi balina, kambur balina ve sei balinası diğerleri arasında).
Dişli balinalar pilot balinaları, ispermeçet, beluga ve diğerlerini içerir. Yunuslar dişli balina grubuna aittir.
Sık yapılan bir yanlış ise “yunus balığı” kullanımıdır. Bu maddede de özetlediğimiz gibi yunuslar balık değil, memelidirler.
2. Yunuslar Kara Memelilerinden Evrimleşmiştir
Deniz memelileri, aerodinamik vücut şekli, hava delikleri, yalıtım sağlayan bir yağ tabakası ve paletlerle karadan suya adapte olmuş canlılardır.
3. Yunuslar Tıklama Sesleri ve Islıklarla İletişim Kurarlar
Bu, yönlerini bulmalarına, potansiyel avcılara karşı uyarıda bulunmalarına ve birlikte balık avlamalarına yardımcı olur.
4. Yunuslar Birbirlerine İsim Verirler
Bilim insanları, yunusların birbirlerini 'isimle' çağırdıklarına ve bir sürünün her üyesi için benzersiz bir ıslık çaldıklarına dair kanıtlar bulmuşlardır.
5. Yunuslar ve Yarasalar Ekolokasyon Adlı Aynı ‘Süper Gücü' Paylaşırlar
Yarasalar ve yunuslar yönlerini bulmak ve avlanmak için ekolokasyon kullanırlar. Bunun anlamı, tiz sesler göndermeleri ve seslerin nesnelerden sekerken yankılanmasını dinlemeleridir.
Bu, hem havadaki yarasaların hem de sudaki yunusların, tehlikelerin nerede olduğunu anında bilerek özgürce hareket etmeleri ve bunlardan kaçınmak için yollarını değiştirebilmelerine olanak sağlar.
6. Yunuslar 300 Metreye Kadar Dalabilirler
Yunuslar mükemmel yüzücülerdir ve genellikle avlarını aramak için 300 metre kadar derine dalabilirler.
7. Yunuslar hem ABD hem de Sovyet Orduları tarafından özel görevlerde kullanılmıştır
Yunuslar (ve deniz aslanları) ABD ve Sovyetler Birliği gibi çeşitli ülkelerin orduları tarafından kaybolan donanma üyelerini kurtarmak ve sualtı mayınlarının yerini tespit etmek için eğitilmişlerdir.
8. Son Derece Sosyal ve Oyuncu Memelilerdir
Yunus sürülerinin büyüklüğü beş yunustan birkaç yüz yunusa kadar çok çeşitli sayıda bireyden oluşabilir. Bu canlılar sanki büyük bir ailenin parçasıymış gibi birlikte oynar ve avlanırlar.
9. Yunuslar Birbirlerine Göz Kulak Olurlar
Yunusların bir sürünün içindeki yaşlı, hasta ve yaralılara baktıkları gözlemlenmiştir.
10. Balık Avlama Konusunda Zeki Hilekârdırlar
Yunuslar grup hâlinde avlandıklarında, genellikle bir balık sürüsünü yakalarlar ve av için sürüyü sırayla dağıtırlar.
Yunuslar ayrıca diğer balinaları, deniz kuşlarını ve hatta balıkçı teknelerini takip ederek her birinin korkuttuğu deniz canlılarıyla beslenirler.
11. Yunuslar Tek Gözü Açık Uyurlar ve Uyurken Bile Beyinlerini Kullanabilirler
Yunuslar uyurken boğulmamak ve yırtıcılardan korunmak için beyinlerini tamamen kapatmama yeteneğine sahiptir.
Bir bölümü aktif kalan beyin sayesinde bu canlılar nefes almaya ve yüzmeye devam edebilirler. Uyku sırasında beyinlerinin yalnızca bir yarım küresini açık tutan yunuslar, bu süreçte gözlerinin birisini de açık tutarlar.
12. Açıkça Tanımlanmış Bir Çiftleşme Mevsimleri Yoktur
Yunusların çiftleşme mevsimi yıl boyunca devam eder. Bununla birlikte, ilkbahar ve sonbaharda çiftleşme sayıları zirve noktasına ulaşır.
13. Gebelik Süresi Türlerine Göre Değişir
Türlere bağlı olarak gebelikleri 9 ay kadar kısa ve 17 ay kadar uzun bir süreye karşılık geliyor olabilir.
14. Dişi Yunuslar Yüzeye Yakın Yerlerde Doğum Yapar
Zamanı geldiğinde dişi yunus kendisini sürüden ayırır ve doğum yapmak için su yüzeyine yaklaşabilir. Bunun, yavrunun doğum esnasında nefes almasına yardımcı olduğu düşünülmektedir.
Doğumun sonucunda tipik olarak tek bir yavru dünyaya gelir ve ikizlere nadiren rastlanır.
15. Anne ve Yavru Yıllarını Birlikte Geçirir
Bir yavru doğar doğmaz, ilk nefesini alabilmesi için hızla su yüzeyine çıkarılır.
Emzirme 11 ay ile 2 yıl kadar sürer ve bunu takiben yavru 1 yıldan 6 yıla kadar süreyle annesinin yanında kalır.
16. “Yunus” Kelimesi Aslında Birden Fazla Deniz Memelisini Tanımlamaktadır
Yunus kelimesi aslında spesifik olmayan bir terimdir.
Yunusların ait olduğu dişli balina grubu okyanus yunuslarını (Delphinidae), nehir yunuslarını (Iniidae) ve Hint nehir yunuslarını (Platanitidae) içerir.
17. Gerçek Yunuslar Grubunda Birçok Tür Vardır
Okyanus yunusları ‘gerçek' yunuslar olarak kabul edilir ve bu grup tek başına yaklaşık 32 farklı yunus türünü kapsar.
18. Mükemmel Bir Görme Yetisine Sahiptirler
Yunusların hem suyun içinde hem de dışında iyi görmelerini sağlayan özel olarak adapte olmuş lens ve korneaları vardır.
19. Kulakları Olmadan Duyarlar
Yunusların duymak için gerçek kulak delikleri ya da açıklıkları yoktur. Bunun yerine gözlerinin arkasında bulunan küçük yarıklar yardımıyla işitirler.
Yetişkin bir insanın üst sınırının 10 katına kadar frekansları duyarlar.
ABD sularında nadir görülen pembe yunus balığı
20. Her Yunus Türünün Sırt Yüzgeci Yoktur
Bir yunusun sırtında bulunan yüzgeç sırt yüzgecidir. Yüzerken yön kontrolü ve denge sağlar. Ancak bu özelliğe sahip olmayan bazı yunus türleri de vardır.
21. Göğüs Yüzgeçlerini Yüzmek için Kullanmazlar
Bir yunusun ön ayaklarına pektoral palet denir ve ileri hareket için kullanılmazlar. Bu yüzgeçler kısa ve serttirler, yunusa suda yönünü belirleme ve hızını kontrol etme yeteneği sağlarlar.
22. Yunuslar Koku Alamaz
Yunuslarda diğer dişli balinalarda olduğu gibi koku alma lob ve sinirleri yoktur.
Bu anatomik özelliklere sahip olmadıkları için, bilim insanları yunusların büyük olasılıkla çok az koku alma duyusuna sahip oldukları sonucuna varmışlardır.
23. Dişlerle Dolu Bir Ağızları Vardır Ancak Yiyeceklerini Asla Çiğnemezler
Bir yunusun uzun çene kemiği 130 kadar konik diş içerir, ancak yiyeceklerini bir bütün olarak yutarlar.
Dişler sadece avı yakalamak için kullanılır.
24. Yunusların İki Midesi Vardır
İneklere benzer bir şekilde, bu midelerden birincisi yiyecekleri depolar, ikincisi ise sindirimin gerçekleştiği yerdir.
25. Bazı Okyanus Yunuslarının Gagası Vardır
Uzun çeneleri sayesinde bazı yunus türlerinin gagası vardır. Aslında buna rostrum denir ve sahip olanların aerodinamik vücut şekline katkıda bulunur.
26. Bilinen En Yaşlı Yunus 61 Yaşına Kadar Yaşamıştır
Nellie, dünyanın bilinen en yaşlı yunusuydu ve Florida'daki Marineland parkında yaşıyordu.
27. Yunusların İnsanları Köpekbalığı Saldırılarından Koruduğu Bilinmektedir
Köpekbalıkları tarafından saldırıya uğrayan sörfçülere yunusların yardım ettiğine dair hikâyeler anlatılır.
Anlatılan hikâyelerin birinde yunuslar büyük beyaz köpekbalığını sörfçüden uzaklaştırmayı başarmış ve yaralı sörfçü kıyıya geri dönene dek etrafında bir koruma halkası oluşturmuşlardır.
28. Yunuslar Etçildir
Yunuslar sevimli görüntülerine rağmen etçil bir canlı türüdür. Beslenme rutinleri arasında kalamar, çeşitli balıklar ve kabuklulardan oluşan çeşitli hayvanlar yer almaktadır.
29. Yunuslar Oldukça Hızlı Yüzücülerdir
Türlerine göre değişse de yunuslar deniz canlıları arasında oldukça hızlı yüzebilen hayvanlar arasındadır. Şişe burunlu yunuslar saatte ortalama 4 kilometre hızla yüzerken diğer yunuslar saatte 13 kilometre hızı bulabilmektedir. Ancak av sırasında bu hız saatte 50 kilometreye kadar çıkabilmektedir.
30. Yunuslar Uzun Süreler Nefeslerini Tutabilirler
Bedenlerindeki hava deliği aracılığıyla nefes alıp veren yunuslar, ortalama 10 dakika boyunca nefeslerini tutabilirler. Bazı türlerde ise bu süre 15 dakikaya dek uzayabilmektedir. Su yüzeyine çıktıklarında açılan hava delikleri, suyun altında tamamen kapanır.
Akciğerleri ise elastik ve kalın bir zarla kaplıdır.
Kaynak: Fact Animal, WWF, kayıprıhtım.com
