Son günlerde gündem olan; özellikle ekonomik anlamda alınan karar ve uygulamalarla dikkati çeken Tarım Kredi Kooperatifleri'ne daha yakından bakmaya ne dersiniz?
Tarım Kredi Kooperatifi'nin tarihi backraundunda dikkati çeken olay ve gelişmeler söz konusu:
Memleket Sandıkları'na dayanıyor
Tarım Kredi Kooperatiflerinin kuruluşu 1863 yılına, Mithat Paşa'nın Niş Valisi iken Pirot kasabasında kurmuş olduğu “Memleket Sandıkları”na dayanıyor.
“İmece” ve “Ahilik” gibi yardımlaşma – dayanışma ve ortak çıkar esaslı birliktelikler; günümüzde kooperatifçilikte hayat bulmuştur.Türk Çiftçisinin kurup ortağı olduğu, yönetip denetlediği Tarım Kredi Kooperatifleri ile kurumsallaşarak süregelmekte.
1935'te resmi oluşum süreci
Kurumun resmi sitesindeki değerlendirme ise şöyle: Cumhuriyet öncesinde; “Memleket Sandıkları” ve 1883‘de “Menafi Sandıkları” ile devam eden Türk Kooperatifçilik Hareketi, Cumhuriyet döneminde ise; 1924 yılında 498 sayılı “İtibari Zirai Birlikler Kanunu”, 1929 yılında 1470 sayılı “ Zirai Kredi Kooperatifleri Kanunu” ile gelişmesini devam ettirmiştir. 1935 yılında çıkarılan 2836 sayılı “Tarım Kredi Kooperatifleri Kanunu” ile “Tarım Kredi Kooperatiflerinin” kuruluş adı ve varlık nedeni belirlenerek, kuruluşu gerçekleştirilmiş ve asıl gelişmeler bu kanundan sonra meydana gelmiştir. Bu kanunla kooperatiflere; ortakların üretimini düzeltmek, artırmak ve kıymetlendirmek için ucuz üretim kredisi ve tarımsal girdi, alet ve makinalar temini suretiyle ortakları pahalı kredi yollarına başvurmaktan alıkoymak ve böylece yurt içi ve dışı rekabet edebilme gücünü geliştirmek gibi görevler yüklenmiştir.
Bir numaralı ortak Atatürk
1936 yılında Mersin'in Silifke kazası Tekir Çiftliği Tarım Kredi Kooperatifi kurulmuştur. Gazi Mustafa Kemal Atatürk, bu kooperatife kurucu ve 1 numaralı ortak olmakla hem kooperatifçiliğe olan inancını ortaya koymuş, hem de modern tarım tekniğini uygulama konusunda yol gösterici olmuştur.
Uzun süre yürürlükte kalan ancak zamanla yetersiz hale gelen 2836 sayılı Kanun, gelişen ve değişen ihtiyaçlara göre yerini, 1972 yılında düzenlenen 1581 sayılı Kanun'a bırakmıştır.1581 sayılı “Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu” ile Bölge Birlikleri ve Merkez Birliğinin kurulmasına imkan tanınarak Tarım Kredi Kooperatiflerinin dikey teşkilatlanmasına zemin hazırlanmıştır. Tarım Kredi Kooperatifleri, Ziraat Bankası bünyesinde faaliyet gösterirken 1975 ve 1976 yıllarında Tarım Kredi Kooperatifleri Bölge Birliklerinin, 17 Mayıs 1977 yılında da Merkez Birliğinin kurulmasıyla tamamen bağımsız bir çiftçi kuruluşu olmuş, Ziraat Bankasının idari yükümlülükleri sona ererken, finansman bankası olarak bugün de görevine devam etmektedir.
Demokratif koperatifçilik adımları
Bu noktadan sonra Tarım Kredi Kooperatifleri, kendi ortakları arasından seçilerek oluşan Yönetim Kurulları ile yönetilmeye ve demokratik kooperatifçilik alanında önemli adımlar atılmaya başlanmıştır.
1984 yılında çıkarılan 237 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 1581 sayılı kanunda, Tarım Kredi Kooperatiflerinin idari ve mali yapısında önemli değişiklikler gerçekleştirilmiştir.Bu kararname daha sonra 1985 yılında 3223 sayılı kanun olmuş, bu değişiklikle; Tarım Kredi Kooperatifleri Tarım ve Orman Bakanlığının ilgili kuruluşu haline gelirken; denetimi de yine bu bakanlığa verilmiştir.
Denetçiler devreye giriyor
1995 yılında çıkarılan 553 sayılı kanun hükmünde kararname ile, idari yapıda önemli değişiklikler yapılmış ve 1581 sayılı Kanun'da öngörülen demokratik yapıya tekrar dönülmüştür. Merkez Birliği, Bölge Birlikleri ve Kooperatiflerde Yönetim Kurulları'nın tamamının seçimle teşekkül etmesi, yönetim kurulu başkanlarının yönetim kurulu üyeleri arasından seçilmesi, Bölge Birlikleri ve Kooperatiflerde denetçilerin seçimle göreve gelmesi yanında, Merkez Birliğinde ikisi seçimle gelen denetçinin yanı sıra Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ziraat Bankası tarafından atanan birer denetçinin görev yapması sağlanmıştır.
Özerk hale geliş aşaması
12 Nisan 2005 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren 5330 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanununda Değişiklik yapılmasına ve Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanununda Değişiklik yapılması hakkındaki 553 sayılı Kanun Hükmünde kararnamenin değiştirilerek kabulüne dair kanun ile Kurumun yasal düzenlemesine son hali verilirken, bu yeni düzenleme ile;
Kooperatifler demokratik ve özerk hale getirildi.
Kooperatifler arası dayanışma ilkesi, ülkemizde ilk kez yasal düzenleme altına alındı.
Çiftçimize uygun şartlarda tarımsal kredi temin edilebilmesinin yolu açıldı.
Kooperatiflerimiz sigortacılık işlemlerinde tam yetkili acentelik hakkına sahip oldu.
Çiftçilerimize ucuz akaryakıt temin edilebilmesinin önü açıldı.
Kamu bankalarının finansmanı
Kooperatifler, Bölge Birlikleri ve Merkez Birliğinin her türlü kredi ihtiyacının Ziraat Bankasının yanı sıra; yurt içi diğer banka, finans veya kredi kuruluşlarından da karşılanması imkanı sağlandığından, T.C. Ziraat Bankasını temsilen görev yapan denetçinin görevi sona ermiş ve bu düzenlemeyle, ikisi seçimle gelen biri de Tarım ve Orman Bakanlığını temsilen atanan olmak üzere toplamda 3 denetçinin Merkez Birliğinde görevlendirilmesi uygun görülerek kurum yasal düzenlenmesi son halini almıştır.
6 Nisan 2017 tarihinde kurulan Şanlıurfa Bölge Birliği ile bu günkü teşkilat yapısına ulaşan Tarım Kredi Kooperatifleri, 1 Merkez Birliği, 17 bölge birliği, 1615 kooperatif, çok sayıda hizmet bürosu ve iştirakleri ile ülkemizin her yerinde Türk çiftçisine hizmet sunuyor.
