Yaz sıcaklıklarının artmasıyla dondurma da rağbet görmeye başladı. Dondurmanın kaynağı belli ama tarihi kaynağının ne olduğunu merak ettiniz mi?
İşte dondurmanın zaman içerisinde gelişerek günümüze gelişi ve dondurmaya dair tarihi bilgiler:
Çin ve Pers imparatorlarının tadı
Dondurmanın ilk kez günümüzden 3000 yıl önce Antik Çin'de ortaya çıktığı yönünde rivayetler bulunuyor. Dağlardan toplanan kar ile meyve ve bal karıştırılarak Çinliler ilk dondurmayı yapmışlar.
Çin imparatorlarının bu tattan vazgeçemedikleri de söylenmekte. Bazı kaynaklar M.Ö. 500'lü yıllarda hüküm süren Pers İmparatorluğu döneminde de benzer bir tadın varlığına işaret ediyor. Persler soğuk hava depoları yapımında uzmanlaşmışlar ve dağların yüksek yamaçlarında kazılan çukurlarda toplanan karları, kaymak, bal, şurup, şerbet ve çeşitli baharatlarla harmanlanyıp ve karışımı tekrar karla saklayarak tükettikleri de kayıtlar arasında.
Marco Polo mu yaydı?
Tarihte dondurmayı andıran karışımların kökeninin Büyük İskender'e ve Roma'yı yakan imparator Neron'a kadar uzandığı da bilgiler arasında. 13. yy'da ünlü Çin gezisinden dönen Marco Polo aynı zamanda cebindeki dondurma tariflerini de beraberinde İtalya'ya getiriyor. O zamanlarda aristokratların görkemli sofralarında lüks bir yiyecek olarak tüketilen dondurma Sicilyalı göçmen Francisco Procopio Cuto'nun Fransa'nın ilk kafesini açıp dondurmayı buraya dahil etmesi sayesinde halkın damaklarıyla da tanışıyor. Gittikçe bir trend halini alan ve bu zamana kadar da popülerliğini yitirmeyen dondurma Cuto sayesinde pastane ve restoranların menüsüne giriyor.
Amerika'da aygınlaşması
Avrupa'dan sonra ABD'yi de ziyaret eden lezzet 1851'de Jacob Fussell tarafından ilk dondurma fabrikası kurulmasıyla üretimde hız kazanıyor. Peki bu dolanmadan sonra dondurma hangi ülkeye aittir sorusunun cevabı ne olabilir? Bugün "Roma Dondurması"nın ününden de anlaşılacağı üzere İtalya dondurmayı sahiplenmiş durumda. Çinliler karışımı ilk bulanlar olsa da ilk kullananların İtalyanlar olması onları dondurmanın sahibi yapıyor.
Dondurmanın dağıtımı
Üretimin teknolojisinin gelişmesine paralel olarak satış şekilleri de gelişmeye başlamıştır. 1922 yılında bir İngiliz firmasının üç tekerlekli bisikletlerle dondurma dağıtımına başlaması, sinemanın gelişimi, seans aralarının değerlendirilmesi ve araba alımlarındaki artışa bağlı olarak yol kenarı restoranlarında dondurma satışı popüler olmuştur.Karton külaha otomatik dondurma doldurma makinesinin 1909 yılında Amerika'da keşfiyle müşterilerin satın alabileceği dondurma çeşitleri de çoğalmıştır. 1920'lerde piyasaya giren Popsickles ve Eskimo Pie dondurmaları iki aromayı alüminyum folyo pakette satmaya başlamıştır. Dondurmanın “lolipop” gibi bir çubuğa saplı biçimde satılmaya başlanması 1920'lerde keşfedilen ve halen kullanılan bir metottur
Kaşgarlı Mahmud ve dondurma
Dondurmaya dair Kâşgarlı Mahmud'un önemli bilgiler verdiği görülmekte. Kâşgarlı, Türklerde kayısının sıkılıp suyundan şerbet yapıldığını ifade etmektedir. Muhtemelen o devirde bulunduğu anlaşılan demirhindi, kızılcık, sarı erik
şeftali gibi meyvelerin de Türkler tarafından şerbet olarak tüketilmiş olduğu hatta bu meyve özlerinden
elde edilen sulardan özellikle yaz aylarında soğutularak dondurulmuş şerbet yapıldığı olası gözükmekte.Osmanlı devletinde dondurmanın genelde sadece bu işi yapan ihtisas sahibi “dondurmacı esnafı” tarafından değil muhtelif esnaf grupları tarafından yapıldığı görülmektedir.
Osmanlılarda “süt dondurması” ile ilgili ilk bilgiler 18. yüzyıla dayanmaktadır. Süt dondurmasının bu kadar geç hayatımıza girmesinde 17. yüzyıl ortalarına kadar Osmanlı toplumunda süt ürünleri tüketiminin pek fazla olmaması önemli bir etken olarak gözükmektedir
İstanbul ve dondurma
Osmanlının son dönemleri ve cumhuriyetimizin ilk yıllarında İstanbul'da Bakırköy'de meşhur kokulu ve tatlı Arnavutköy çileği ileyapılan çilekli dondurma, kayısılı dondurma, koyun sütü ile manda sütü karıştırılmış dondurma veya salepli dondurma yine 19. yüzyılda kaymaklı, vişneli ve çilekli dondurma, Kahramanmaraş dondurması ve yanıksı dondurma gibi dondurma türlerinin Osmanlı mutfağında yapıldığı anlaşılmakta. 1920 yılının ikinci yarısında Halep'ten gelerek Kahramanmaraş'a yerleşen Hacı Mehmet isimli kişi tarafından ilk defa Kahramanmaraş “salepli
dondurma”sının yapıldığı, bundan 4-5 yıl sonra ise Kel Ali olarak bilinen şahsın salepli dondurmayı “özlü düzgün bir yapı vermek için dövme demir kaşıkla karıştırarak” Kahramanmaraş'ın ünlü “dövme dondurma”sının temelini attığı belirtilmektedir.
