Akran zorbalığı özellikle okul ortamlarında çocuklar arasında sıkça görülüyor. Akran grubu içinde küçümseme, alay etme, dedikodu, eşya çalma, görmezden gelme ve hatta fiziksel veya cinsel saldırı gibi birçok şekillerde kendini gösteren akran zorbalığı çocuğa fiziksel, duygusal ya da sosyal biçimde zarar veriyor. İstatistiklere göre her 7-8 çocuktan birinin haftada en az bir kez akran zorbalığını maruz kalırken, uzmanlar akran zorbalığının okul, aile ve öğrenci iş birliğiyle engellenebileceğini belirtiyor.
FİZİKSEL, DUYGUSAL YA DA SÖZLÜ OLARAK SİSTEMATİK ŞİDDET
Uzmanlar uyarıyor, sizin de çocuğunuz akran zorbalığına uğramış olabilir. İşte akran zorbalığına uğramış çocuğu anlamanın yolları ve çözüm önerileri. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şerife Gonca Zeren, akran zorbalığına ilişkin okul, aile ve öğrenci iş birliğine dikkat çekiyor. Akran zorbalığının nedenleri, çocuklar üzerindeki etkileri ve çözüm önerilerine ilişkin bilgi veren Zeren, Fiziksel, duygusal ya da sözlü olarak birinin, bir diğerinin canını yakacak hal ve hakaretlerinin şiddet olarak tanımlandığını, akran zorbalığının ise bu şiddetin sistematik bir biçimde bir çocuk tarafından başka bir çocuğa yapıldığını anlattı.
ZORBA CEZALANDIRILMAZSA PROFESYONELLEŞİYOR
Araştırmaların, zorbaların yıllar içinde ceza almadıklarında daha da profesyonelleştiğini ortaya koyduğunu dile getirerek, "Zorbanın dışında onun ekibi olan genellikle bir kaç kişi daha vardır. Genellikle kendilerine bir kurban grubu seçerler ve onun üzerinde şiddet uygulama eğilimindedirler" bilgisini paylaştı.
Siber zorbalık konusuna da değinen Zeren, "Çünkü akran zorbalığı bir okulda gerçekleşiyorsa, çocuk okuldan eve gittiğinde güvenli ortamındadır. Rahatlayabilir, stresini azaltabilir, sakin düşünebilir ama siber zorbalık söz konusuysa eve de gitse okulda da olsa sokakta da olsa her an zorbalık devam ediyordur” dedi.
YAPTIĞI HATALAR HOŞ GÖRÜLÜRSE ÇOCUK ÖFKEYİ NORMALLEŞTİRİR
Zorba davranışlara ve ortaya çıkma nedenlerine de örnek veren Zeren, şöyle devam etti: "Annesi eğer vurmasını hoş karşılıyorsa ya da küfür ettiğinde herkes gülüyorsa, birinin canını yaktığında hoş görülüyorsa çocuk öfkeyi şiddetle ifade etmesini normalleştiriyor. Kabul etmediğinde durum farklılaşıyor. Çocuğa model olarak 'Ben de sana kızdım ama vurmuyorum' diyebilirsiniz, öfkelendiği için zaman tanıyabilirsiniz, kendisini ifade etmesi için kelimeler öğretebilirsiniz."
"ZORBANIN GEÇMİŞİNDE DE BİR KURBAN ROLÜ VAR"
Zorbalığa uğrayan çocukların mutlaka yetişkinler tarafından desteklenmesi gerektiğini ifade eden Zeren, “Zorbalığa uğrayan çocuklar yetişkinlerden yardım istemezler çünkü hiçbir kişi, hiçbir ergen, hiçbir genç grubun dışında kalmak istemez. Söylemeseler de siz yine de bir çocuğun zorbalığa uğradığını gösteren ipuçlarını yakalayabilirsiniz. Nedir bu ipuçları? Yüzündeki umutsuzluk, endişe, korku. Okulda zorbalığa uğruyorsa okula gitmek istememe, geç gitme, karın ağrısı, fiziksel rahatsızlıklar, ödevini yapamama, dikkatini toplayamama, notlarındaki düşüş, heyecan, korku. Bütün bunlar bir çocuğun zorbalığa maruz kaldığının işaretleri olabilir" şeklinde konuştu.
OKUL PSİKOLOJİK DANIŞMANLARINA ÇOK ROL DÜŞÜYOR
Zeren, çocukların zorbalık davranışlarını sergileme nedenlerine de değinerek, şunları kaydetti: "Zorbalıkla ilgili bazı çalışmalar bize şunu gösteriyor. Zorbanın geçmişinde de bir kurban rolü var. Yani o da daha önce zorbalığa uğramış. Çocukların bu durumu normalleştirmesi söz konusu. Yaptığı hareketin zorbalık olduğunu bilmiyor. Okullarda, evlerde bazı tanımların üzerinde durmamız gerekir. Bir okulda akran zorbalığı önlenmek isteniyorsa bu, okulun tamamının birlikte çalışabileceği bir iştir. Okulun müdürü, müdür yardımcıları, idari personel, kantinci, servis ablası, öğretmenler, öğrenciler, herkesin bilinçli olması gerekir. Zorbalıkla karşılaştıklarında aileler, öğretmenler, arkanlar neler yapmalı? Bununla ilgili de ayrı ayrı eğitimler planlanabilir. Burada okul psikolojik danışmanlarına çok rol düşüyor."
BEBEKLER "SANAL BAKICILARA" EMANET EDİLİYOR
Günümüzde küçük çocukların tabletler, telefonlar eşliğinde yemek yediğine, bebeklerin "sanal bakıcılara" emanet edildiğine dikkati çeken Zeren, "Bu çocuğu hayatından bu sanal dünyadaki gerçeklikleri nasıl çıkaracaksınız daha sonra çünkü orası onun için gerçek dünya gibi ve ayrılmaz bir parçası gibi" dedi.
HER 7-8 ÇOCUKTAN BİRİ HAFTADA EN AZ BİR KEZ ZORBALIĞA MARUZ KALIYOR
Son yıllarda artış gösteren akran zorbalığına uğrayan çocuk sayısı 2019-2023 arasında ise yaklaşık iki kat arttı. Her 7-8 çocuktan biri haftada en az bir kez zorbalığa maruz kalıyor. Psikiyatrik destek ve okul-aile iş birliği büyük önem taşıyor. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Dr. Hasan Ali Güler ise daha önce yaptığı açıklamada, akran zorbalığına uğrayan çocuk sayısının son yıllarda önemli ölçüde arttığını açıklamıştı. Dr. Güler, 2019 ve 2023 yıllarına ait verilere göre, 4 yıl içinde hem 4'üncü sınıftaki çocukların hem de 8'inci sınıftaki gençlerin akran zorbalığına maruz kalma oranlarının yaklaşık iki katına çıktığını belirtmişti Elde edilen bilimsel veriler, her 7-8 çocuk veya gencin haftada en az bir kez akran zorbalığına uğradığını gösterdi.
AKRAN ZORBALIĞI NEDİR? HANGİ ŞEKİLLERDE KENDİNİ GÖSTERİR?
Okul döneminde oldukça sık görülen akran zorbalığını uzmanlar, akran grubu içinde fiziksel, duygusal ya da sosyal biçimde zarar veren, tekrar tekrar yaşanan saldırgan davranış biçimi olarak tanımlanmaktadır. Okul ortamlarında sıkça karşılaşılan bir durumdur. Akran zorbalığını önlemek için farkındalık oluşturmak, empati geliştirmek ve güvende hissettirmek önemlidir. Zorbalık, küçümseme, alay etme, dedikodu, eşya çalma, görmezden gelme ve hatta fiziksel veya cinsel saldırı gibi çeşitli şekillerde kendini gösterebilir. Araştırma sonuçlarına göre, çocukların üçte biri hayatlarında bir dönem akran zorbalığına maruz kalırken, bazıları 6 aydan uzun süreli kronik zorbalık yaşar.