Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi kasım sayısında büyük umutlarla Osmanlı’nın çeşitli şehirlerinden kalkıp Yeni Dünya, Amerika’ya göç edenler ile ilgili dikkat çekici bir dosya yayınladı. Ekrem Saltık’ın hazırladığı ve “Yeni Dünyada Eski Osmanlılar: El Turco” başlığıyla sunulan dosyada Batılı ülkelerde köleliğin kaldırılmasıyla ortaya çıkan ucuz iş gücü ihtiyacı Güney Amerika’da da baş gösterdiğini ve Ortadoğu’nun çeşitli yerlerinden gelen göçmenlerin Arjantin, Brezilya, Meksika ve Şili gibi Güney Amerika ülkelerine yerleşmeye başladıkları kaydediliyor.
Osmanlı 15 Yılda 1 Milyondan Fazla Göç Vermiş
Yazıda, 1880 yılında başlayan göç dalgasının, dış müdahalelere açık hale gelen Ortadoğu’daki çalkantıların bir türlü durulmayışının da etkisiyle 1950’li yıllara kadar sürdüğü anlatılıyor.
Dergide yer alan dikkat çekici verilere göre; günümüz Suriye, Lübnan, Irak ve Filistin topraklarını içine alan ve 19. yüzyıl sonlarına kadar Osmanlı hâkimiyeti altında bulunan geniş coğrafyadan Amerika’ya göç eden Osmanlı vatandaşlarının sayısı 1898 yılında 20 bin iken 1914 yılına gelindiğinde 1 milyon 200 bine ulaşmış. Dönemin şartları da düşünüldüğünde oldukça yüksek olan bu sayının 600 bini Suriye ve Cebel-i Lübnan’dan olmuş.
Abartılı İlanlarla Amerika Cazip Gösterilmiş
Osmanlı vatandaşları Güney Amerika’dan, 19. yüzyılın başında kıtaya gidip zenginleşen Ermeniler ve Avrupalı şirket ve şahıslar aracılığıyla haberdar olmuş. Göçü teşvik etmek için gazetelere abartılı ve gerçek dışı ilanlar veren aracılar ve kulaktan kulağa yayılan yarı gerçek yarı masal başarı hikâyeleri, Yeni Dünya’yı Osmanlı vatandaşlarının gözünde cazip bir hale getirmiş.
Osmanlı Devleti, büyük göç dalgasının özellikle genç nüfusun hızla azalması, işgücü, emek ve hatta asker kaybı olması üzerine bazı tedbirler almaya çalışmış. Ancak hem yasal yolla hem de firar ederek gerçekleşen göçler her geçen gün daha da artarak devam etmiş.
Ekonomiyi Canlandırdılar Ama…
Arkalarında acı hatıralar bırakarak Güney Amerika’ya göç eden El Turcolar Arjantin, Brezilya, Meksika ve Şili gibi Güney Amerika ülkelerine yerleşen Osmanlı vatandaşları, ziraatın yanı sıra seyyar satıcılık da yapıyorlardı. Bir miktar sermaye elde etikten sonra da semt pazarlarında Pazar tezgâhı kiralayarak ticari hayatlarına devam ediyorlardı. İktisadi ve ticari hayatında 1900’lerden itibaren önemli rol oynamaya başlayan El Turcolar, ticari faaliyetleriyle kısa zamanda vergi listelerinde üst sıralara yerleşmişler ancak dün olduğu gibi bugün de ötekileştirilmekten ve kültür asimilesinden kurtulamamışlardı.
“El Turco” Diyerek Ötekileştirilmişler
Yedikıta dergisindeki araştırma yazısında Yeni Dünya’ya yerleşen Osmanlı halkının Güney Amerikalılarca “El Turco” adı verilerek sürekli kenarda kalan bir “ötekiler” dünyasına itildiğini belirtilerek karşılaştıkları zorluklar hakkında şu bilgileri veriyor:
“El Turcolar, başlangıçta yerliler ve siyahlara benzeyen bir kategorilendirmeye tabi tutulmamış ama “beyaz” olarak da kabul edilmemişler. ‘El Turco’ kelimesi zamanla tüm azınlıkları içermesi bakımından, Ortadoğu kökenli Güney Amerika vatandaşlarının ortak ismi haline gelmiş. Politik anlamda nispeten güçlü oldukları günümüzde bile istenmeyen bir azınlık olarak görülen El Turcolar, Güney Amerika’nın yerli sakinleri tarafından ‘istenmeyen yabancı’ anlamına gelen ‘extanjero’ ve ‘ziyankâr’ anlamına gelen ‘pernicioso’ olarak adlandırılmışlar. Farklı etnik gruplar arası evliliklerin yaygınlaşması sebebiyle ebeveynlerinin ikisi birden Arap asıllı olan Osmanlı kökenli nüfus hızla asimile olmuş.
Bu duruma bağlı olarakgünümüzde bir kaç gündelik kelime dışında anadilini bilen insan sayısı oldukça azalmış, anadilini bilmeyen genç kuşakların geçmişle bağlantısı neredeyseortadan kalkmış.”
.jpg)
