TBMM'de kabul edilen HSYK teklifinin özeti

TBMM Adalet Komisyonunda Kabul Edilen HSYK Teklifinin Özeti

Yargıtay Birinci Başkanı, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı seçilebilmek için 4 yıl Yargıtay üyeliği yapmış olma şartı 8 yıla çıkartılmıştır. Yargıtay Birinci Başkanvekili, daire başkanı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekili seçilebilmek için 3 yıl Yargıtay üyeliği yapmış olma şartı 6 yıla çıkartılmıştır.

Hakim ve savcıların bilgi ve görgülerini artırmak, meslekleriyle ilgili staj ve araştırma yapmak, kurs, eğitim ve öğrenim görmek üzere yurtdışına gönderilmesinde, gönderme yetkisi Adalet Bakanlığına verilmektedir.

Hakim ve savcıların dış temsilciliklerde, uluslararası mahkeme ve kuruluşlarda görevlendirilmesi Adalet Bakanlığı tarafından yapılacaktır.

Hakim ve savcıların meslek içi eğitimleri, Türkiye Adalet Akademisince yaptırılacak ve bu konudaki yönetmelik HSYK’nın görüşü alınarak Türkiye Adalet Akademisince hazırlanacaktır.

Adalet Akademisi Başkanı; Bakan tarafından Yargıtay ve Danıştay üyeleri, birinci sınıf adlî ve idarî yargı hâkim ve savcıları ile bu sınıftan sayılanlar, hukuk profesörleri, en az yirmi yıl fiilen mesleği icra etmiş avukatlar veya en az yirmi yıl fiilen mesleği icra etmiş birinci sınıf noterlerden muvafakatleri alınarak gösterilen üç aday arasından Bakanlar Kurulunca dört yıl süre ile seçilip görevlendirilecek ve atanacaktır.

Adalet Akademisinin iki olan başkan yardımcısı sayısı üçe çıkarılmış olup başkan yardımcıları Bakan tarafından atanacaktır.

Adalet Akademisinin hizmet birimleri; Eğitim Merkezi Başkanlığı, İnsan Kaynakları ve Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Dış İlişkiler ve Projeler Daire Başkanlığı ile Bilimsel Çalışmalar ve Enformasyon Daire Başkanlığı şeklinde yeniden oluşturulmuştur.

Adalet Akademisi Genel Kurulunun yapısı (üye sayısı ve üye kaynağı) yeniden düzenlenmiştir. Üyeler; Bakan, Bakanlık Müsteşarı, Teftiş Kurulu Başkanı, Ceza İşleri Genel Müdürü, Hukuk İşleri Genel Müdürü, Kanunlar Genel Müdürü, Avrupa Birliği Genel Müdürü, Personel Genel Müdürü, Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürü, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürü, Eğitim Dairesi Başkanı ile dört yıl için Yargıtay’dan seçilen iki üye, Danıştay’dan seçilen bir üye, Askerî Yargıtay’dan seçilen bir üye, Askerî Yüksek İdare Mahkemesinden seçilen bir üye, HSYK’dan seçilen bir üye, Yükseköğretim Kurumu tarafından Türkiye’deki hukuk fakültelerinin öğretim üyeleri arasından seçilen iki üye, Türkiye Barolar Birliği Yönetim Kurulu tarafından en az onbeş yıl fiilen mesleği icra etmiş avukatlar arasından seçilen bir üye, Türkiye Noterler Birliği Yönetim Kurulu tarafından birinci sınıf noterler arasından seçilen bir üye, Bakanın adli yargı hakim ve savcılar arasından görevlendireceği dört, idari yargı hakim ve savcıları arasından görevlendireceği iki üye, Akademi Başkanı ve başkan yardımcıları olmak üzere toplam 31 üyeden oluşmaktadır.

Adalet Akademisi Yönetim Kurulu, genel kurulun kendi arasında seçeceği altı asıl, üç yedek üye ve Akademi Başkanı olmak üzere 7 üyeli olarak yeniden belirlenmiştir.

Adalet Akademisi Denetim Kurulu üç asıl iki yedek üyeden oluşacaktır.

Diğer kurumlarda görev yapıp Akademi Başkanının talebi ve kendi kurumunun uygun görme kararı üzerine Akademide “ders verecek” öğretim elemanları ile ilgili olarak “uygun görme kararını” verecek yetkili kurullar belirlenmiştir. Buna göre; Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi üyeleri ile askerî yargı hâkim ve savcıları ve noterler yönünden uygun görme kararını verecek yetkili kurulların belirlenmesinde Akademi Kanununun 23 üncü maddenin ikinci fıkrası esas alınacaktır. 23 üncü maddenin ikinci fıkrasındaki düzenlemeye göre Yargıtay üyeleri hakkında Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu; Danıştay üyeleri hakkında Danıştay Başkanlık Kurulu; Askeri Yargıtay üyeleri hakkında Askeri Yargıtay Başkanlar Kurulu; Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyeleri hakkında Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkanlar Kurulu; askeri hakim ve savcılar hakkında Milli Savunma Bakanlığı, noterler hakkında Türkiye Noterler Birliği Yönetim Kurulu, “uygun görme kararını” verecek kurullardır. Adli ve idari yargı hakim ve savcıları arasından Akademide ders verecekleri görevlendirme yetkisi Anayasanın 159 uncu maddesi uyarınca Adalet Bakanlığına aittir. Ders verecek hakim ve savcılar, avukatlar, noterler ve alanında uzman kişilerin mesleklerinde fiilen on yılı tamamlamış olmaları gerekir.

Adlî ve idarî yargı hakim ve savcılarının muvafakatleri alınarak Türkiye Adalet Akademisinde “görevlendirilmeleri” Başkanın talebi üzerine Bakan tarafından yapılacaktır. Yine Başkanın talebi üzerine Adalet uzman ve uzman yardımcıları Bakan tarafından Akademide “görevlendirilebilecektir.”

Hakim ve savcılar hakkında inceleme ve soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin işlemlere olur verme yetkisi Kurul Başkanına verilmiştir.

Teftiş Kurulu Başkanını, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları ve genel sekreter yardımcılarını atamak yetkisi Kurul Başkanına verilmiştir.

Kurul Başkanı, Kurul üyeleri hakkındaki suç soruşturması ile disiplin soruşturma işlemlerine ilişkin bu Kanunla verilen görevleri yerine getirecektir. Bu görevler disiplin soruşturması ile adli soruşturmayı başlatmak ve iddia hakkında üç kişilik soruşturma kurulu görevlendirip soruşturma kurulunun raporunu Genel Kurula sunmaktan ibarettir.

HSYK’nın yönetmelik ve genelge çıkarma yetkisi Anayasanın 159 uncu maddesinde sayılan hususlar zikredilmek suretiyle netleştirilmiştir. Bu hususlar “adli ve idari yargı hakim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma ile hakim ve savcılar hakkında denetim, araştırma, inceleme ve soruşturma yapılması” olarak sınırlandırılmıştır.

Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları ve genel sekreter yardımcılarını atama yetkisi Genel Kuruldan alınarak Kurul Başkanına verilmiştir.

HSYK dairelerinde görev yapacak üye sayıları yeniden belirlenmiştir. Buna göre; Kurulun birinci ve ikinci dairesi beş, üçüncü dairesi on bir üyeden oluşacaktır. Hangi üyenin hangi daire görev yapacağını belirleme yetkisi Kurul Başkanına verilmiştir.

Daire başkanlarının seçim usulü yeniden düzenlenmiştir. Daire başkanları; her dairenin kendi üyeleri içinden üye tam sayısının salt çoğunluğuyla belirlenecek iki üye arasından Genel Kurul tarafından seçilecektir.

Adalet Bakanlığı Müsteşarının daire başkanı seçilemeyeceği hükme bağlanmıştır.

İkinci ve üçüncü dairlerin görevleri yeniden belirlenmiştir. Buna göre;
Hâkim ve savcıların görevlerini; kanun, tüzük, yönetmelik ve genelgelere (hâkimler için idarî nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapıp yapmadıklarına ilişkin denetleme işlemleri için teklifte bulunmak.
Hâkim ve savcılar hakkındaki ihbar ve şikâyetleri inceleyip gereğini yapmak.
Hâkim ve savcıların görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerini, hâl ve eylemlerinin sıfat ve görevleri icaplarına uyup uymadığını Kurul müfettişleri veya müfettiş yetkilerini haiz kıdemli hâkim veya savcı eliyle araştırma ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma işlemleri ile inceleme ve soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin işlemler için teklifte bulunmak.

İkinci dairenin görevleri arasında sayılmıştır.

Üçüncü dairenin görevleri ise;

Hâkim ve savcı adaylarını mesleğe kabul etmek.
Hâkimlik ve savcılık görevine tekrar atanma ile diğer hizmetlerden mesleğe atanma talepleri hakkında karar vermek.
Meslekten çekilme, çekilmiş sayılma ve görevin sona ermesi hakkında karar vermek.
İlgili kanunlarda verilen görevlerin yerine getirilmesi bakımından en yakın ağır ceza, bölge adliye ve bölge idare mahkemesini belirlemek.
Hâkim ve savcıların; her türlü yükselme ve birinci sınıfa ayırma işlemlerini yapmak, görevlerinden dolayı veya görevleri sırasındaki suç soruşturması ile disiplin soruşturma ve kovuşturması sonucu hakkında karar vermek, disiplin veya suç soruşturma ve kovuşturması nedeniyle geçici yetkiyle yer değiştirmesine veya görevden uzaklaştırılmasına karar vermek, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar vermek, diğer kurumların geçici görevlendirme ve nakil taleplerine ilişkin izin işlemlerini yürütmek.
Olarak sayılmıştır.

Dört olan genel sekreter yardımcısı sayısı beşe çıkartılmış ve bir genel sekreter yardımcısının idari yargı hakim-savcılar arasından seçilmesi şartı getirilmiştir.

Genel Sekreter, birinci sınıf hakim ve savcılar arasından Genel Kurulca teklif edilecek üç aday içinden Başkan tarafından atanır. Genel Kurul adayları belirlerken her Kurul üyesinin; ancak bir adaya oy vermesi esası getirilmiş ve böylece çoğulcu bir yapı benimsenmiştir.

Genel sekreter yardımcıları Genel Sekreterce hazırlanıp Kurul Başkanı tarafından onaylanan iş bölümü uyarınca çalışacaklardır.

HSYK tetkik hakimliği için atama yapılması usulünde değişiklik yapılmıştır. Buna göre; ihtiyaç duyulan her bir boş kadro için Birinci Daire tarafından teklif edilen iki kat aday arasından, Genel Kurul tarafından atama yapılacaktır. Kurul tetkik hakimlerinin atanması sırasında, ilk Genel Kurul toplantısında toplantı veya karar yeter sayısının sağlanamaması halinde üç gün içinde yapılacak ikinci toplantıda, toplantıya katılanların en yüksek oyunu alan adayın ataması yapılacaktır. Diğer taraftan bu fıkradaki şartları taşıyan hakim ve savcılar arasından Başkan tarafından geçici görevlendirme de yapılabilecektir.

Kurul personeli, naklen veya açıktan atama yoluyla Başkan tarafından atanacaktır. Açıktan ilk defa Devlet memurluğuna atanacaklar, Devlet memurluğuna giriş için yapılan merkezi sınavda başarılı sayılanlar arasından, Başkan tarafından oluşturulan üç kişilik komisyonca yapılacak sözlü ve gerektiğinde uygulamalı sınav sonucuna göre atanacaktır. Yarışma sınavına, ilan edilecek kadro sayısının beş katına kadar aday çağrılacaktır. Öte yandan adalet uzman yardımcıları ve uzmanları da muvafakatleri alınarak Başkan tarafından Kurulda görevlendirilebilecektir.

HSYK Teftiş Kurulu Başkan Yardımcısı sayısı üçe çıkarılmıştır. Teftiş Kurulu Kurul Başkanının gözetiminde görev yapacak, Teftiş Kurulu Başkanı, Kurul Başkanına karşı sorumlu olacaktır.

Teftiş Kurulu Başkanı ve başkan yardımcıları, Kurul Başkan tarafından; Kurul başmüfettişleri ve müfettişleri ise, Genel Kurul tarafından atanacaktır. Kanunun 2 nci maddesinde düzenlenen “Kurul müfettişi” tanımı değiştirilerek “HSYK Teftiş Kurulu Başkanlığında görev yapan Başmüfettiş ve müfettişleri” şeklinde düzenlenmiştir.

HSYK müfettişliği için atama yapılması usulünde değişiklik yapılmıştır. Buna göre; müfettişler, ihtiyaç duyulan her bir boş kadro için İkinci Daire tarafından teklif edilen iki kat aday içinden Genel Kurulca atanacaktır. Genel Kuruldaki ilk toplantıda toplantı veya karar yeter sayısının sağlanamaması halinde üç gün içinde yapılacak ikinci toplantıda, katılanların en çok oyunu alan kişinin ataması yapılacaktır.

HSYK üyeliği için yüksek mahkemelerde ve ilk derece adli ve idari yargı yerlerinde yapılacak seçimlerde her seçmenin (yüksek hakim ve adli ve idari yargı hakim ve savcılarının) ancak bir adaya oy vermesi esası getirilmiştir.

Genel Kurul toplantı ve karar yeter sayıları yeniden düzenlenmiştir. Buna göre;

Başkan, Genel Kurulun toplantı günlerini tespit eder.

Başkan, gereken hâllerde veya üye tam sayısının salt çoğunluğunun, görüşülecek konuyu da belirten yazılı talebi üzerine Genel Kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir.

Kanundaki istisnalar hariç olmak üzere Genel Kurul, en az onyedi üyeyle toplanır ve üye tamsayısının salt çoğunluğuyla karar alır.
Genel Kurul toplantı gündemi, Başkan tarafından, işin önemine, ivedi veya süreli oluşuna göre düzenlenir.
Gündemde değişiklik yapılması; ancak gündemin düzenlenmesinden sonra ivedi ve süreli işlerin ortaya çıkması hâlinde ve toplantı gününden en az bir gün önce Başkan veya üyelerden birinin yazılı talebi üzerine Genel Kurul üye tamsayısının salt çoğunluğunun kararı ile olur. İvedi ve süreli olmayan talepler bu suretle ele alınamaz. Gündemdeki işlerden birinin sırasından önce ya da sonra görüşülmesi, ertelenmesi, gündemden çıkarılması veya herhangi bir konuyu görüşmek üzere Genel Kurulun toplantıya çağrılması aynı usule tâbidir.

Dairelerin toplantı ve karar yeter sayıları yeniden düzenlenmiştir. Buna göre;

Daireler, üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve karar alır. Üçüncü daire, Başkanın onayını alarak beşer üyeden oluşan iki heyet halinde çalışabilir. Bu durumda heyetler salt çoğunlukla toplanır ve karar alır. Daire başkanının katılmadığı heyete en yaşlı üye başkanlık eder.

Gündemde değişiklik yapılması; ancak gündemin düzenlenmesinden sonra ivedi ve süreli işlerin ortaya çıkması hâlinde ve toplantı gününden en az bir gün önce daire başkanı veya üyelerden birinin yazılı talebi üzerine üye tamsayısının salt çoğunluğunun kararı ile olur.

Daire kararlarına yapılacak itirazın, kararı veren daireyi numara olarak izleyen daireye, üçüncü daire için ise birinci daireye yapılması usulü getirilmiştir.

Kurulun seçimle gelen üyeleri hakkında disiplin soruşturması işlemlerinin yürütülmesi Kurul Başkanı tarafından yapılacaktır. Başkan üç kişilik soruşturma kurulunu, Kurul üyesi hakkındaki iddiaları değerlendirmek üzere görevlendirilecek, onların raporunu ve hazırladığı dosyayı Genel Kurula sunacaktır. Müteakip işlemler bir başka ifadeyle disiplin kovuşturması işlemleri Genel Kurul tarafından yapılacak ve nihai karar da Genel Kurul tarafından verilecektir.

Kurulun seçimle gelen üyelerinin görevleriyle ilgili suçları ile kişisel suçları hakkındaki soruşturma izni işlemleri Başkan, kovuşturma izni işlemleri ise Genel Kurul tarafından yürütülecek; kovuşturma açılması kararı ve kovuşturma mercilerinin belirlenmesi ise Kanunda gösterilen yetkili merciler tarafından yapılacaktır. Genel Kurulun kararını müteakip süreç Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı ve daha sonra atılı suçla ilgili Yargıtay’ın ilgili ceza dairesi tarafından yürütülecek ve buradan çıkacak karara (iddianameye) göre; görevle ilgili suçlarda Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi, kişisel suçlarda ise Yargıtay Ceza Genel Kurulu görevli olacaktır.

Kurul üyeleriyle ilgili disiplin kovuşturması aşaması ile adli kovuşturmaya izin verme aşamasında yapılacak Genel Kurul toplantılarına Başkan ile hakkında işlem yapılacak üye katılamayacaktır. Soruşturma aşamasında iddiaları inceleyerek raporlarını hazırlayan üç kişilik soruşturma kurulu üyeleri ise toplantıya katılacak ancak oy kullanamayacaklardır.

Cumhurbaşkanınca, Anayasa Mahkemesine; Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinden seçilecek üyeler için anılan yüksek mahkemelerce teklif edilecek adayların kendi kurumlarında en az altı yıl kıdemli olmaları şartı aranacaktır. Anayasa Mahkemesine Cumhurbaşkanınca seçilecek üye adayları belirlenirken yüksek mahkemelerde yapılacak seçimlerde her boş üyelik için ancak bir adaya oy verme esası getirilmektedir. Sonuçta her boş üyelik için çoğulcu bir sistemle belirlenecek üç aday arasından Cumhurbaşkanınca seçim yapılacaktır.

TBMM'de kabul edilen HSYK teklifinin özeti

TBMM Adalet Komisyonunda kabul edilen HSYK teklifinin özetini Timeturk yayınlıyor