Hangi medya grubunun başka hangi alanlarda yatırımları var?

Türkiye’de medya sahibi olmak uzun zamandır bu alanda faaliyet göstermeyi istemekten çok daha büyük anlamlar ifade ediyor. 1980’lerde başlayan başka alanlarda yatırımları bulunan sermayedarların medyaya yönelimi kısa sürede medyanın hemen tüm alanlarının birkaç patronun elinde toplanmasıyla sonuçlandı. Reklam gelirlerinin büyük bölümünü elinde tutan bu grupların bazıları 2001 Krizi’nin etkisiyle el değiştirse de gelirlerin paylaşımı değişmedi. Ancak buna rağmen medyanın sermayedarlar için kârlı bir alan olduğunu söylemek çok zor. 2011 yılında TESEV için hazırladığımız raporda pek çok medya şirketinin, özellikle de gazetelerin ekonomik olarak rasyonel olmayan şartlar altında faaliyet gösterdiğini, çoğunun zarara katlanılarak yayınlandığını ortaya koymuştuk. Bununla birlikte geçtiğimiz yıl TBMM Darbe ve Muhtıraları Araştırma Komisyonu’nun yaptığı görüşmelerde bazı medya patronları bu sektöre siyasilerin ricası / baskısı nedeniyle girdiklerini ve zararlarını azaltmak için çoğunlukla televizyon satın almak yoluyla büyümek durumunda kaldıklarını ifade ettiler. İktidar kaynaklı bu tür ricaların bugün de sürdüğü iktidara yakın sermayedarlar arasında sürekli el değiştiren medya şirketlerine bakılarak dahi söylenebilir.

Öte yandan kendileri için kârlı bir yatırım gibi gözükmese de medyanın söz konusu sermayedarların iktidarla ilişkilerinde önemli bir rol oynadığını almış oldukları kamu ihalelerine bakarak görebilmek mümkün. Bu arada medya gruplarının kamu ihalelerine giriş yasaklarının 2001 yılında medya patronlarının baskısıyla kaldırıldığını ve Avrupa Birliği mevzuatıyla uyum sürecinde bu konunun Türkiye’nin başını ağrıtacağını da eklemekte yarar var. Medya patronları her ne kadar devletle iş yapmayı kendilerinin istemediğini ancak ekonominin yüzde 50’sine yakınının hala devletin elinde bulunması nedeniyle Turgay Ciner’in deyimiyle “her halükarda devletin bir tarafına çarpmak, dokunmak durumunda” kaldıklarını ifade etseler de tablo öyle söylemiyor.

Medya pazarının Çukurova Grubu’nun medya şirketlerine TMSF tarafından el konulmasının ardından sayısı dörde düşen en büyük medya gruplarının hemen hepsinin enerji, madencilik, finans ve inşaat alanlarında büyük yatırımları bulunuyor. Doğan Grubu, Çalık Grubu, Doğuş Grubu, Ciner Grubu’nda oluşan bu dörtlünün hepsinin en az bir hidroelektrik santrali var.

Çalık Grubu Samsun, Ordu, Çorum, Amasya ve Sinop illerinin elektrik dağıtım ihalesini elinde bulunduruyor. Doğan Grubu’nun Kürdistan Özerk Yönetimi bölgesinde petrol-gaz arama faaliyetleri bulunuyor. Çalık Grubu’nun petrol arama faaliyetleri ise Samsun-Adana/Ceyhan bölgelerinde. Ciner ile Koza İpek Grubu’nun yatırımları daha çok madencilik alanında yoğunlaşmış görünüyor. Ciner Grubu ayrıca Siirt, Gaziantep, Silopi bölgelerinde madencilik ve termik santral faaliyetleri yürütürken, Koza İpek Grubu’nun en büyük yatırımı Ovacık Altın Madeni işletmeciliği. Çalık Grubu’nun da altın madenciliği faaliyetleri var. Bu dörtlü arasına girmeyen ve Doğan Grubu’ndan aldığı iki etkili gazeteyle pazarın en yenisi sayılan Demirören Grubu ise şimdilik jeotermal enerji ve madencilik ile daha ilgili görünüyor.

İnşaat da medya gruplarının önemli yatırım alanları arasında. Kendi özel projelerinin yanı sıra devlet ihalelerindeki başarılarıyla da öne çıkıyorlar. Örneğin Doğuş Grubu’nun İstanbul Metrosu ve ülkenin çeşitli yerlerinde karayolu inşaatı projeleri var. Ciner Grubu’nun karayolu, altyapı ve havalimanı projeleri bulunuyor. Albayrak Grubu’nun inşaat yatırımları içindeki en önemli kalem İstanbul Metrosu. Çalık Grubu Tarlabaşı, Fener-Balat, Ayvansaray Kentsel Yenileme Projeleri’ni yürütüyor. İhlas Grubu ise yakın zamanda Türkiye gazetesi ile yayın çizgisini hükümeti daha çok destekler şekilde değiştirdi. Grup geçtiğimiz hafta Gaziosmanpaşa ilçesi Kentsel Dönüşüm Projesi’ni kazandığını kamuoyuna duyurdu.

Medya patronlarının ilgi gösterdikleri bir başka faaliyet alanı liman yapımı ve işletmeciliği. Son dönemde düzenlenen kamu ihalelerinde Doğuş Grubu İstanbul Karaköy’de bulunan Galataport’u alırken, Star gazetesi ve 24TV’nin ortaklarından Fettah Tamince Haliçport ihalesini kazandı. Ciner Grubu Hopa Limanı’nı, Albayrak Grubu Trabzon Limanı’nı işletiyor.

Televizyon ve radyo yayıncılığı yapan medya sahiplerinin finans alanında yatırımlarını engelleyen yasağın uygulanmaması ve sonunda tümden kalkmasının ardından daha da büyüyen Doğuş Grubu Türkiye’nin en büyük bankalarından birinin sahibi. Çalık Grubu’nun da finans şirketi bulunuyor. Çukurova ise bilindiği gibi Türkiye’nin en büyük telekomünikasyon şirketinin, Turkcell’in ortağı.

Uzunca bir süredir medya patronlarının yatırımlarını takip eden biri olarak dikkatimi çeken bir başka nokta hükümete yakın medya sahiplerinin özellikle belediye ve şehircilik hizmetlerinden aldıkları ihalelerin yıllar geçtikçe artmış olması. Örneğin Çalık Grubu elektrik dağıtım ihalelerinin yanında Bursa, Kayseri, Gaziantep, Sakarya, Tokat, Kütahya, Düzce, Bitlis, Konuralp, Çankırı, Anamur, Edremit, Kahta, Akçakoca, Simav, Bitlis, Aksaray ve Fethiye bölgelerinde belediyecilik ödemelerinde, müze, otopark, alışverişte kullanılan elektronik ücret toplama sistemi ihalelerini de kazanmış durumda. Albayrak Grubu ise İstanbul, Ankara, Şanlıurfa, Gaziantep ve Kocaeli illerinde atık toplama faaliyetleri ve İstanbul’da İSKİ, TEDAŞ, İGDAŞ; Ankara ve Trabzon’da TEDAŞ sayaç okuma işlerini üstlenmiş.

Tüm bu yatırımların gelişimine bakarak denilebilir ki medya sahipleri büyüklükleri oranında devletten önemli ihaleler alıyorlar ve pek çoğunun bugün gelmiş oldukları noktada iktidarla ilişkilerinin önemli bir payı var. Bu ilişkinin iyi yürüyebilmesinde medyanın rolü küçümsenemez. Yukarıda özetlemiş olduğum bu yatırımların ayrıntılarına aşağıdaki tablodan ulaşabilirsiniz. Bu yatırımlar şirketlerin kamuoyuna açıklamış oldukları bilgilerden derlendi, isteyen herkes ulaşabilir. Bu tablonun 2011 ve 2012’deki halleri ise TESEV için hazırlamış olduğumuz raporların ekinde bulunuyor, dileyen karşılaştırabilir.

Son olarak sıkça karşıma çıkan, belki sizin de aklınıza düşen soruyla bitireyim, medya sahipliğinde tek motivasyon ekonomik getiri mi? O zaman başka yatırımı olmayan daha küçük medya sahiplerini nereye koyacağız? Hayır, tek motivasyon ekonomik çıkar değil elbette, medya, siyasetle uğraşanların da ilgi alanında ama o başka bir yazının konusu…

Hangi medya grubunun başka hangi alanlarda yatırımları var? - 2013

HABERİ ASIL KAYNAĞINDAN OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ

Hangi medya grubunun başka hangi alanlarda yatırımları var?

1980’lerde başlayan sermayenin medyaya yönelimi basının birkaç patronun elinde toplanmasıyla sonuçlandı; işte 2013 itibarıyla medyası da olan grupların hangi sektörde, neler yaptığının listesi!