Lozan'ın bilinmeyenleri ekranda!

Ajanslarda yer alan habere göre; “Görülecektir ki milletlerarası diplomasi aslında bir bilekgüreşi. Bileğiniz ne kadar kuvvetliyse, amacınız ne olursa olsun, o kadarını kullanabiliyorsunuz. Lozan da zafer kazanmış, sanayileşmemiş, fakir bir tarım toplumunun sanayileşmiş İngiliz imparatorluğuyla bilekgüreşidir...”

Gazeteci-yazar Taha Akyol, 24 Temmuz 1923’te imzalanan ve modern Türkiye Cumhuriyeti devletinin uluslararası arenada tanındığı, kurucu anlaşma niteliğindeki Lozan Anlaşması’nı böyle özetliyor. Türkiye’de çok tartışılan ancak tartışanların dahi yeterince bilmediği bir konu Lozan. Taha Akyol’u, 90’ıncı yıldönümü vesilesiyle anlaşmasının belgeselini yapmaya iten de bu...
Cumhuriyet tarihinin en çok tartışılan belgesinin konu alındığı ‘Bilinmeyen Lozan’ belgeseli, anlaşmanın imzalanışı öncesinde ve sonrasında yaşananları inceliyor. Belgeselde Zafer Toprak, Cemil Koçak, İhsan Şerif Kaymaz, Sevtap Demirci, Mehmet Coral gibi tarihçi ve araştırmacıların analizlerinin yanı sıra Özden Toker ve İsmet İnönü’nün tanıklıkları da var.

Gerçek mekânlar kullanıldı
Belgesel için Reuters, Bibliothèque Nationale Suisse, British Pathe, French Pathe, Neue Zürcher Zeitung, Musée historique de Lausanne, The National Archives, İsviçre Sinematek, İsviçre Kızılhaçı, Gazette de Lausanne, Archives Cantonales Vaudoises, L’Hebdo, L’illustré, TV89, TRT, Kalan Müzik, Milliyet gazetesi ve İnönü Vakfı’nın arşivlerinden yararlanıldı. Lozan’da, konferansın açılış töreninin yapıldığı Month Benon Gazinosu, komisyon toplantılarının yapıldığı Ouchy Şatosu, İsmet Paşa’nın kaldığı Lozan Palas Oteli, anlaşmanın imzalandığı Lozan Üniversitesi, Ankara ’daki ilk TBMM binası ve İnönü Vakfı belgesel için çekimlerin yapıldığı yerlerden bazıları…

Belgeseli hazırlayıp-sunan Akyol’a göre Lozan sıradan bir barış anlaşması değil: “Müzakerelerde arkeoloji bile konuşuluyor. Türkiye laiklik kavramını ilk defa Lozan’da benimseyerek kullanıyor, laik kanunlar çıkaracağını söylüyor. 200-300 yıllık kapitülasyonlar, Türkiye’nin sınırları, Kürt meselesi konuşuluyor. Hepsi bugünkü Türkiye için son derece önemli konular. ‘Bilinmeyen Lozan’ da bunun sıradan bir anlaşma olmadığını, bu elektrikli konuları da içeren büyük bir dosya olduğunu göstermek için hazırlandı.”

Lozan’a objektif bakılamadığını düşünen Akyol, Lozan’ı yüceltmek ya da yere batırmak için anlaşmadan cümleler cımbızlandığını ve kimsenin büyük tabloyu görmeye çalışmadığını söylüyor. Özellikle ‘Tek Parti Dönemi’ne kızanların, Lozan’a da kızdığını; dönemi savunanlarınsa anlaşmayı kuvvetle savunduğunu vurgulayan Akyol, “Lozan başka, tek parti dönemi başka. Tek parti dönemine ilişkin sempatilerimiz veya antipatilerimiz anlaşmaya objektif olarak bakmamızı engellememeli” diyor.
Genel yönetmenliğini ve editörlüğünü Reyhan Yıldız’ın, kurgu yönetmenliğini ise Pervin Sezer’in üstlendiği ‘Bilinmeyen Lozan & 90. Yıldönümünde Öncesiyle, Sonrasıyla Lozan Anlaşması’ belgeseli 50’şer dakikalık 10 bölümden oluşuyor. Bu akşam saat 21.45’te CNN TÜRK’te yayımlanmaya başlayacak belgeselin ilk bölümünün konusu ise Dünya Savaşı sonrasında işgallere karşı Anadolu’daki direnişin örgütlenmesi ve İtilaf Devletleri’nin Şark Sorunu’nun çözümü olarak geliştirdikleri Sevr projesi.

Lozan'ın bilinmeyenleri ekranda!

Cumhuriyet tarihinin en çok tartışılan belgesi, 'Bilinmeyen Lozan' belgeseliyle ekrana geliyor. İlk bölümü bu akşam 21.45'te CNN TÜRK'te yayımlanacak Taha Akyol imzalı belgesel, anlaşma imzalanırken yaşananları inceliyor.