Sonbaharda yapraklar neden sararıyor?

Sonbaharın gelmesiyle doğa, sarı ve kırmızının çeşitli tonlarına bürünerek insanları büyülerken, birçok ağacın ve bitkinin yapraklarının sararmasının nedenleri arasında, yetersiz gün ışığı, bitkilerin kendilerini kışa hazırlaması ve stres gibi çeşitli etkenler bulunuyor.

Leeds Üniversitesi Biyoloji Fakültesi Araştırma Direktörü Profesör Brendan Davies AA muhabirine yaptığı açıklamada, bitkilerin fotosentez yapmasını sağlayan klorofil kimyasalının, aynı zamanda yapraklara yeşil rengi veren pigmentleri beslediğini, bu kimyasalın azalmasıyla yaprakta çıplak gözle görülmeyen zaten var olan sarı pigmentler daha baskın hale geldiğini söyledi.

-"Yaprağın yaşlanmasının etkisi"-

Yaprakların nasıl ve neden sarardığını veya kızardığını anlatan Profesör Davies, ılıman bölgelerdeki ağaçların yapraklarının sonbaharda renk değiştirmesinin nedenini pigmentlerin baskınlığından kaynaklandığını savundu. Yapraklara yeşil rengi veren pigmentlerin, klorofil ile beslendiğini söyleyen Davies, bitkilerin klorofil maddesini fotosentez yaparak güneş ışığından elde ettiğini kaydetti.

Davies, "Kış günlerinde, az ışıkta ve soğuk havada, ılıman bölgelerdeki bazı ağaçlar zarar görmemek için yapraklarında bulunan besinleri tekrardan emer, depolar ve en sonunda yaprağın yere düşmesine izin verirler. Biz de bu süreçte dramatik renk değişimleri görürüz. En yaygın renk değişimi yeşilden sarıya geçiştir. Bunun sebebi, yeşil pigmentleri besleyen klorofilin bozulması ve her zaman yaprakta bulunan sarı karotenoyid pigmentlerinin meydana çıkmasıdır. Bu durumda renk değişimini, yaprağın yaşlanmasının olası etkisi olarak görürüz" diye konuştu.

-"Yapraklar sararmıyor, ağaç kendini kışa hazırlıyor"-

"Genellikle daha az yaygın olan ancak bazı bölgelerde daha çarpıcı şekilde karşılaştığımız, "kızaran yaprakların" sebebi ise yapraklardaki klorofilin bozulmasından dolayı aktif olarak bitkinin kırmızı pigment olan antokyanin maddesi üretmesindendir" diyen Prof. Dr. Davies, yaprakların sararmadığını, kendini kışa hazırlayan ağacın, yeşil rengi kaybı nedeniyle yaprakta hep var olan sarı pigmentleri ortaya çıktığını söyledi.

Yaprakların neden kızardığını anlamanın sararma sürecine göre daha zor olduğunu dile getiren Davies, "Neden bir bitki, tüm besinlerini almışken, yaprakları başından savmaya hazırken yeni kırmızı pigment üreterek masrafa girer? Bunun cevabı iki ana teoriyle açıklanabilir. İlk teori, bitkinin yapraklardan emeceği besinler için vakit kazanmaya ihtiyacı olması, klorofil azaldıkça üst üste binen yaprakların oluşturduğu gölgelik alanın giderek inceldiğini ve güneş ışığının yaprak dokularına zarar vermeye başlamasıdır" dedi. Profesör Davies, "İşte bu noktada, kırmızı antokyan güneş ışınlarından korunmak için üretiliyor, antioksidan görevi görerek ışıktan etkilenen yaprakların daha uzun süreliğine canlı kalmasına ve besinlerin daha etkili şekilde emilmesine yardımcı oluyor" ifadelerini kullandı.

İkinci teorinin ise "sonbaharda göç etmek için uygun ağaç arayan zararlı böcekler" için kırmızı rengin "tehlike" anlamına geldiğini söyleyen Profesör Davies, böceklerin kırmızı rengi kimsayal savunma ile ilişkendirip, kırmızı ağaçlardan genelde uzak durduklarını belirtti. Davies, "Bu iki teoride bazı kanıtlar sunuyor ancak asıl gerçek, sonbaharda yaprakların neden kızardığını halen tam olarak bilemiyor olmamız" dedi.

Bazı yaprakların sonbahara rağmen halen yeşil renklerini korumaya devam ettiklerini belirten Brendan Davies, bu durumu söyle açıkladı: "Çünkü renk değiştirme evrim boyunca birkaç kez bağımsız olarak icat edilen bir özellik olmuş. Uzak geçmişte tüm yapraklar yeşil kalırdı. Birçok tür halen sonbahar renkleri göstermiyor ancak bitkiler alemindeki birkaç tür birbirinden bağımsız olarak sonbahar renklerinin kendileri için avantajlı olduğunu keşfettiler."

-"Stres yaprağın rengini etkiler"-

Çevresel etkenlerin de yaprakların renk değişimleri üzerinde etkisi olduğunu belirten Davies, "Bizim tarafımızdan bariz bir şekilde fark edilmese bile, tüm bitkiler etraflarında olup bitenden haberdar ve buna uygun hareket ediyorlar. Bitkiler, kışın ne zaman geleceğini, günü, geceyi ve ısıyı hesaplayarak anlıyorlar. Gün uzunluğu, yağmur ve ısı, sonbahar renklerindeki en etkin faktörler ancak daha başka birçok unsur da var. Örneğin, yapraklar genellikle kırmızı antokyanini stresli anlarında üretirler. Eğer saksı çiçeklerine (evde yetişen çiçekler) dikkat ederseniz, sulamayı unuttuğunuzda yapraklar kırmızı yada mor renge bürünürler. Kısaca, stres yaprağın rengini etkiler" diye konuştu.

Oxford Üniversitesi Bitki Bilimleri Bölümü Fahri Okutmanı Barrie Juniper ise "İlkbaharda ya da zaman zaman mevsim ortasında ağaçlar 'kızarma' dediğimiz renge bürünürler. Daha genç yapraklar kırmızı, mor ve sarı renklere bürünürken, bu tropiklerde mavi olarak bile görülebilir. Yaprakların böyle çeşitli renklere bürünmesinin sebebi, yani yeşil renge sahip olmamaları, saldırıya hazırlanan böceklerin kafasını karıştırmak için yapılan bir hazırlıktır. Çünkü genç bir yaprağın henüz 'kalın bir derisi' olmamakla birlikte, saldırıdan kendisini koruyacak yeterli kimyasallara sahip de değildir ancak bu saldırılardan kendisi bir şekilde korumalıdır" ifadelerini kullandı.