Gizli tanık sistemine Alman modeli getirilecek

Ergenekon soruşturmalarına paralel olarak 2008’de yasal altyapıya kavuşturulan ‘gizli tanık’ düzenlemesinin yarattığı tartışmaların önüne geçmek isteyen İçişleri ve Adalet bakanlıkları Almanya modelini uygulama konusunda çalışma başlattı. Alman yetkililerle ortak yürütülecek çalışma sonrasında mevzuatta ve uygulamadaki sorunlar giderilecek, Türkiye’deki sistemin AB’ye ve Almanya’ya uyumlu olmasına yönelik adımlar atılacak.

Almanya’daki sistemde avukatların savcılık aşaması dahil her aşamada gizli tanıkların sorgularına katılmasına olanak tanınıyor. Bu sistemin Türkiye’de de uygulanması halinde yaşanan sorunlar önemli ölçüde aşılabilecek. Eşgüdüm sağlanması, gizli tanıkların üzerindeki baskıları da azaltabilecek.

2007’de uygulanmaya başlandı

Milliyet gazetesinden Tolga Şardan'ın haberine göre, 2007’den itibaren uygulanmaya başlayan ve 2008’de yasal altyapıya kavuşturulan Gizli Tanık uygulaması ile ilgili tartışmalar, bakanlıkları harekete geçirdi. Savcılıklar ve mahkemelere başvuran kişilerin gizli tanıklık uygulaması kapsamında verdiği bilgilerle bir çok soruşturmada önemli bilgilerin açığa çıkmasına rağmen tartışmaların bitmemesi üzerine yurtdışındaki örneklerin araştırılması yoluna gidildi.

Özellikle Ergenekon, Balyoz ve Erzincan’daki irtica soruşturmasında ortaya çıkan gizli tanıkların verdikleri bilgilerin ‘tartışılır’ nitelikte olması, söz konusu uygulamanın kamuoyunca olumsuz değerlendirilmesine neden oldu.

240 görevli eğitim alacak

İçişleri ve Adalet bakanlıkları da bunun üzerine AB ile özel bir proje çalışması başlattı. AB’ye uyum programları kapsamında bir süredir devlet kurumlarının uyguladığı AB Eşleştirme Projeleri çerçevesinde, Almanya ile eşleştirme projesi başlatıldı.

Tanık Koruma Kapasitelerinin Güçlendirilmesi adıyla başlatılan eşleştirme projesinden Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı’nın yanı sıra Adalet Bakanlığı da yararlanacak.

Projenin toplam bütçesi 1 milyon euro olarak tanımlanırken, 18 aylık çalışma takvimi içinde Almanya’daki tanık koruma uygulamasında görev yapan uzmanlar, Türk görevlilere eğitim verecek. İlk aşamada, 6 aylık periyotlar halinde 240 Türk görevli eğitim alacak.

Bu eğitimler ve teknik ekipman desteği sonucunda Türkiye’deki Tanık Koruma Programları, Almanya’da kullanılan sistemin benzeri haline getirilecek. Bu aşamada, Türkiye’deki uygulamada Alman uzmanlarca tespit edilen eksiklik ve sorunların giderilmesi sağlanacak. Ayrıca, projenin ikinci aşamasında, özellikle yargı aşamasında kullanılmak amacıyla teknik donanım satın alınacak.

Almanya’da gizli tanık biliniyor

Proje sonunda Türkiye’nin mevzuat ve uygulamadaki sorunlarının giderilmesi, AB ve Almanya ile eşgüdüm sağlanması amaçlanıyor. Almanya’da uygulanan sistemde, Türkiye’deki sistemden farklılıklar bulunuyor:

- Almanya’da da gizli tanığın adresi gizli tutuluyor ve sadece savcılıkça biliniyor. Ancak gizli tanıklar, kendileri için atanan bir yasal danışman eşliğinde hareket edebiliyor.

- Almanya’da da tanık, Türkiye’deki gibi video konferansla sorgulanabiliyor. Ses değiştirme, yüz kapatma yöntemleri de her iki ülkede uygulanıyor. Ancak tanığın ifadesi alınırken, savunma avukatının mutlaka sorguya katılması sağlanıyor.

- Savunma avukatları, Türkiye’den farklı olarak gizli tanığı biliyor ve gizli tanığın sorgulandığı her aşamada hazır bulunabiliyor.

10 dosyada gizli tanık şikâyeti

Türkiye’de son dönemde açılan dava ve soruşturmalarda gizli tanık uygulamasına sıkça başvuruldu. Savunma avukatları ve sanıklar, özellikle, davanın sanıklarından birinin gizli tanık haline getirilerek diğer sanıkların suçlanmasının sağlandığı şikâyetinde bulundu. Geçen yıl yapılan bir araştırmada, İstanbul’da benzer avukatların girdiği 12 dosyadan 10’unda gizli tanık bulunduğu bildirildi. Bu davalar şöyle sıralandı:

- İstanbul 16. Ağır Ceza Mahkemesi: 29 sanıklı davada 3 gizli tanık var.

- İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi: 25 sanıklı davada 6 gizli tanık var.

- İstanbul 9. Ağır Ceza Mahkemesi: 1 sanıklı davada 1 gizli tanık var.

- İstanbul 16. Ağır Ceza Mahkemesi: 6 sanıklı davada 1 gizli tanık var.

- İstanbul 12. Ağır Ceza Mahkemesi: 20 sanıklı davada 10 gizli tanık var.

- İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi: 14 sanıklı davada 1 gizli tanık var.

- İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi: 21 sanıklı davada 2 gizli tanık var.

- İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi: 37 sanıklı davada 1 gizli tanık var.

- İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi: 37 sanıklı davada 12 gizli tanık var.

- İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi: 1 sanıklı davada 1 gizli tanık var.