Ramazan Bayramı mı Şeker Bayramı mı Fıtr mı?

Ramazan Bayramı? Şeker Bayramı mı? tartışmaları yıllardan beri sürerek günümüze kadar gelmiştir. Mütedeyyin insanlar hassasiyetle Ramazan Bayramı demeyi tercih eder ve Şeker Bayramı diyen çocuk ve gençleri uyarırlar. İbrahim Kiras da yıllardır konuşulan bu konuyu köşesine taşıdı.

İşte Star Gazetesi Yazarı İbrahim Kiras'ın Bayram başlıklı yazısı...

"DİNİ TERİMLERİN HEMEN HEPSİ FARSÇA"
Bayram kelimesinin kökeni tartışmalı. Bazılarına göre Farsça “bezram” kelimesinden geliyor. Bunun da “bezm-irâm” (neşe günü) sözünden bozma olduğu söyleniyor. Bazılarına göre ise eski Türkçe’de de mevcut olan bir kelime bu.Kaşgarlı Mahmud, Türkçe’nin ilk sözlüğü olan “Divan-ı Lügatü’t-Türk”deki bayram (bazram) maddesinde “bu kelimenin aslını bilmiyorum; Çünkü bu kelimeyi Farslar’dan dahi işittim” diyor ki İranlıların da kullanıyor olması Farsça kökenli olduğu tezini kuvvetlendiriyor. Zaten bizim Türkçe’de kullandığımız dinî terimlerin hemen hepsi Farsça: Arapça’daki “salât” kelimesini kullanmıyoruz, sözgelimi, onun yerine Farsça’daki “namaz” kelimesini kullanıyoruz.

"İRAN BİR ZAMANLAR EHLİ SÜNNETTİ"
Aynı şekilde Arapça “savm” yerine Farsça “oruç”,“vudu’” yerine “abdest” diyoruz. Hatta peygamber kelimesi de Farsça. Bu durum Türklerin İslamiyet’i İranlılar kanalıyla öğrenmiş olmasından kaynaklanıyor elbette. Bugünkü İran’ın İslam anlayışındaki farklılığa bakmayın. İran toprakları neredeyse bundan birkaç yüz yıl öncesine kadar “ehlisünnet” anlayışının kalesi durumundaydı. Unutmayın ki Türklerin büyük çoğunluğunun tâbi olduğu Hanefi mezhebinin önderi İmam-ı Azam Ebu Hanife de İranlıydı. Dolayısıyla Türkçe’deki dinî terimlerin çoğunlukla Farsça kökenli olmasında şaşılacak bir durum yok. (Sonra şu da var: Bugün Türk devleti diye bildiğimiz Selçuklular aslında bir İran devletiydi ve Anadolu Selçukluları’nınsarayında bile konuşulan dil Farsça’ydı.

"RAMAZAN BAYRAMI BİZİM ECDADIN İCADI"
Sadece sarayda konuşulan resmi dil değildi Farsça, kozmopolit Anadolu şehirlerinin sokaklarında, çarşılarında da Türkçe değil, Farsça konuşulurdu. Selçuklu döneminde sadece göçebe Türkmenlerin kendi aralarında konuştuğu dil olan Türkçe ancak Osmanlı döneminde resmi dil haline gelmiş ve yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.) Bizim Ramazan Bayramı dediğimiz günün Arapça’daki aslı “Iyd el-Fıtr”dır. Oruç açma (iftar) bayramı yani. Ramazan Bayramı adlandırması tamamen bizim ecdadın bir icadı. Tıpkı Şeker Bayramı adlandırması gibi...

"ŞEKER BAYRAMI'NI DAHA ÇOK SEKÜLER KESİM İFADE EDİYOR"
Ne var ki bugün Şeker Bayramı ifadesini daha ziyade “seküler” kesim tercih ediyor. Ramazan kelimesini “fazladinî” buldukları için herhalde! Buna karşı muhafazakâr kesimde de Şeker Bayramı ifadesine karşı bir alerji oluşmuş bulunuyor. “Bu bayramRamazan Bayramı, Şeker Bayramı değil!” tepkisini son zamanlarda sıkça işitiyoruz.Oysa, dediğim gibi, Şeker Bayramı adlandırması da tıpkı Ramazan Bayramı adlandırması gibi bizim ecdadınicatlarından.

"ÖFKEYLE DEĞİL ŞAŞKINLIKLA..."
Başka bir bayram yazısında da anlatmıştım bu konuyu: Osmanlı bu bayrama Şeker Bayramı diyordu, ama bugün Şeker Bayramı diyenlerin en azından bir kısmıyla aynı gerekçeyle değil. Şeker Bayramı adlandırmasını bu bayramda tatlı yemenin “sünnet” olmasına dayandırıyordu eskiler. Benim çocukluğumun İstanbul’unda, yani bundan topu topu 30-40 yıl öncesine kadar şeker bayramı adlandırmasıtoplumsal bir ihtilafa yol açmaksızın kullanılıyordu ama galiba bir zamanlar eski İstanbul’un zariflerince tercih edilen bu ifade artık çocuk lisanına ait “sevimli bir söz” olarak kabul edilir olmuştu. Bayramı dinî yönünden ziyade kültürel ve toplumsal bir gelenek olarak gören dar bir kesimin Şeker Bayramı adlandırmasını benimsemesi de bugünkü gibi öfkeyle değil ama şaşkınlıkla karşılanıyordu.

BÜLENT ECEVİT HATIRASI
Yanlış hatırlamıyorsam sene 1978 veya 1979 olmalı; bir bayram günü zamanın başbakanı Bülent Ecevit televizyonda “Yurttaşlarımın Şeker Bayramı’nı kutlarım” gibi bir söz söyleyince, zaten Ecevit’in siyasi çizgisine karşı olan babam “Şuna bak, koskoca adam küçük çocuklar gibi ‘şeker bayramı’ diyor” diyerek başbakanı ayıplamıştı.

İlginç zamanlarda yaşıyoruz... Ne yazık ki ne dünya Müslümanları bayramın hangi gün başladığında hem fikir olabiliyorlar ne de aynı ülkede yaşayan ve aynı dili konuşan insanlar bayramın adında anlaşabiliyorlar. Hepimiz için “ortak sevinç günü” olması dileğiyle...

Şeker Bayramı diyenlerin Şeker Bayramlarını, Ramazan Bayramı diyenlerin Ramazan Bayramlarını ve bütün Müslümanların Fıtr Bayramlarını tebrik ederim.

Ramazan Bayramı mı Şeker Bayramı mı Fıtr mı?

Her Ramazaman Bayramı'nda tartışılan isim konusu Star yazarı İbrahim Kiras tarafından enine boyuna masaya yatırıldı.