Sanayinin devleri ihracatla değil iç pazarla büyüdü

İstanbul Sanayi Odası (İSO) ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’ 2012 yılı raporunu açıkladı. Listede ilk 10 değişmedi. TÜPRAŞ yine en büyük sanayi kuruluşu olurken, önceki yılın ikincisi Ford ve üçüncüsü Oyak-Renault da yerlerini korudu. Koç Holding’den 5 şirketin yer aldığı ilk 10’da Arçelik altıncılıktan dördüncülüğe yükselirken, ilk 10’da tek kamu kuruluşu Elektrik Üretim AŞ oldu.

Zaman'da yer alan habere göre; İmal ettikleri ürünlerden elde ettikleri satış gelirini 2011’e göre yüzde 9,2 artışla 323,9 milyar liradan 353,6 milyar liraya çıkaran Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin ihracat gelirleri ise yerinde saydı. 2011’de 63,3 milyar liralık ihracat yapan şirketlerin geçen yılki gelirleri 63,7 milyar lirada kaldı. En büyük sanayi kuruluşlarının ihracat büyümesinin yüzde 0,6’da kalması İSO 500’ün ihracattan ziyade iç taleple büyüdüğünü ortaya koyuyor. Nitekim geçen yıl Türkiye ihracatı yüzde 12’nin üzerinde büyümüştü. Bu sebeple Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, yüzde 2,2’lik Türk ekonomisindeki büyümenin net ihracat yoluyla sağlandığını açıklamıştı. Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı da, “Türkiye 2012 yılında ihracat kanalından büyüdü, iç talepte bir dengelenme gerektiği için büyümeye katkı yapmadı.” demişti. Konuya açıklama getiren İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, “Demek ki 2012’deki büyümeyi KOBİ’ler sağladı.” dedi. Üyelerinin çoğu ihracatçı KOBİ’lerden oluşan İş Hayatı Dayanışma Derneği Başkanı Mustafa Zenginer, 2012 yılında ihracatı KOBİ’lerin büyütmesindeki en büyük payın TUSKON gibi Türkiye ile dünya arasında ticaret köprüleri kuran sivil toplum kuruluşlarına ait olduğunu söyledi. İŞHAD Başkanı, “Yapıları KOBİ’ler gibi olmadığı için yeni pazarlara adapte olamadılar.” diye konuştu.

En büyük 500 şirketin ihracat performansına bakıldığında 12 kalemin 7’sinde küçülme görülüyor. En büyük ihracat düşüklüğü yüzde 49 ile madencilik ve taşocakçılığı sektöründe yaşanırken, sektördeki ihracat daralması yaklaşık yüzde 50 düşüşle 772 milyon dolara geriledi. Elektrik sektörü yüzde 32 düşüşle en büyük ikinci ihracat kaybı yaşayan sektör oldu. Burada 50 milyon dolar daralma ile sektör ihracatı 88 milyon dolara çekildi. Üçüncü büyük düşüşün kağıt sektöründe yaşanması dikkat çekti. Kârlılıkta yüzde 1.473 büyüyen sektörün ihracatı yüzde 16 düşüşle 416 milyon dolardan 349 milyon dolara geriledi. İhracatın sektörel dağılımına bakıldığında en yüksek artış yüzde 42 ile ‘Diğer İmalat Sanayi’ kaleminde. İkinci sırada yüzde 16’lık artışla kimya, petrol ürünleri ve basım sanayii yer alırken, üçüncü sıraya yüzde 13 artışla gıda, içki ve tütün sanayii oturdu. İSO 500’de 51 şirket listeye ilk kez girdi. Bunların 32’si İSO ikinci 500’den listeye sıçrarken, diğer şirketler ise önemli yükseliş gösterdi. Listede kâr-zarar eden kuruluş sayısında da değişim gözlendi. 2011’de İSO 500’deki 380 şirket kârlı çalışıyordu. Geçen yıl 57 şirketin daha kârlılığa geçmesi ile pozitifteki şirket sayısı 437’ye yükseldi. Bu şirketlerin toplam kârlılığı 26,9 milyar lira olurken, 120’den 63’e gerileyen negatifteki şirketlerin zararları 2,7 milyar lira olarak açıklandı. Bu yıl 45. kez açıklanan listede, en büyük 500 sanayi kuruluşunun 2012 yılındaki istihdamı da bir önceki yıla kıyasla 22 bin arttı ve 569 bin olarak gerçekleşti. Şirketlerin dönem kârlılığı ise yüzde 6,3 artışla 24 milyar 192 milyon lira oldu.

Listede dikkat çeken konulardan biri de sektörlerin dönem kâr ve zarar toplamları oldu. 2011’de 35,1 milyon lira kâr elde eden kâğıt sanayicilerinin 2012 kârları yüzde 1.473 artışla 553 milyon liraya sıçradı. Orman ürünleri sektöründe de kârlılık yüzde 90 arttı ve 739,8 milyon liraya yükseldi. Madencilik ve taşocakçılığı, elektrik, gıda, içki ve tütün sanayi, metal eşya, makine teçhizat sektörlerindeki kârlılık büyümesi de ortalama yüzde 30 oldu. Taşıt araçları ile giyim sanayiindeki kârlılık ise önceki yıla nispetle yüzde 30’un üzerinde düşüş gösterdi ve 3,5 milyar liradan 2,3 milyar liraya, dokuma ve giyim sanayiindeki kârlılık ise 1,2 milyar liradan 799 milyon liraya geriledi.

İSO 500’den satır başları

Listeye giren şirketlerin 198’i İSO üyesi.

Listeye 51 yeni şirket girdi.

15 şirket ise ismini açıklamadı.

Listede metal ve mücevherat şirketlerinin dikkat çeken sıçrayışları gözden kaçmadı.

Madencilik ve taşocakçılığı sektörünün ihracatı yüzde 49,8 geriledi.

Yabancı sermayeli kuruluşların sayısı 2 azalarak 138’e geriledi. İhracatın yüzde 43’ünü bunlar gerçekleştirdi.

İSO 500’deki kamu kuruluşu sayısı 12 olarak gerçekleşti.

Listedeki özel kuruluşların toplam borçlarının yüzde 64,6’sı kısa vadeli borç iken, yüzde 35,4’ü uzun vadeli borçlardan oluşuyor.

En büyük 500 kuruluşun toplam borç/aktif oranı yüzde 52 olarak gerçekleşti.

İSO 500’de istihdamın yüzde 37,6’sını kimya, petrol ürünleri, lastik ve plastik sanayi sağlarken, kâğıt sektörü yüzde 1,8 ile ‘diğer’ kaleminden sonra en düşük istihdam sağlayan sektör oldu.

Kârlılıkta kamu kuruluşları önde

Geçen yılın en kârlı 10 şirketi sıralamasında kamu şirketleri dikkat çekti. TPAO yaklaşık 1,5 milyar liralık kârla ‘En Kârlı Şirketler’ listesinin ilk sırasına yerleşti. İkinci sırada yaklaşık 1,2 milyar lira kâr elde eden Tüpraş yer alırken, üçüncü sıraya yine bir kamu kurumu olan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu yerleşti. Sıralamada yer alan son kamu kuruluşu ise beşinci sıradaki Eti Maden İşletmeleri oldu. Yaklaşık 780 milyon lira kâr elde eden Eti Maden’i, diğer bir maden işletmesi olan Koza Altın 713 milyon liralık kârı ile altıncı sırada takip etti. En kârlı 10 firma arasında otomotiv sektöründe faaliyet gösteren TOFAŞ sekizinci, Ford Otomotiv ise dokuzuncu sırada yer aldı.

İSO 500’de Anadolu ağırlığı artıyor

İstanbul Sanayi Odası tarafından her yıl hazırlanan ‘Türkiye’nin İlk 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’ araştırma sonuçlarına göre, ilk 500 listesinde 13 Kayserili firma yer aldı. HES Hacılar Elektrik, Boytaş Mobilya ve Kayseri Şeker Fabrikası geçen yıl olduğu gibi bu yıl da Kayseri sıralamasında ilk üç sırayı paylaşırken, Form Sünger ve Yatak listeye ilk kez girdi. Gaziantep de listedeki şirket sayısını 19’dan 23’e çıkardı. Gaziantep Organize Sanayi Başkanı Cahit Nakıboğlu ve KAYSO Başkanı Mustafa Boydak, başarılan bu yükseliş trendinin önümüzdeki yıllarda da süreceğini söyledi. Çanakkale, listedeki şirket sayısını, İçdaş Elektrik’i ekleyip 4’e çıkardı. Listede Balıkesir de etkinliğini artırdı. Yarış Kabin, Bupiliç ve Teksüt’ü de listeye sokan Balıkesir, İSO 500’deki şirket sayısını 9’a çıkardı. Samsun da listedeki varlığını artırıyor. Listede Yeşilyurt Demir Çelik, Samsun Makine Sanayi, Ulusoy Un Sanayi yerini korurken, Borsan Kablo Elektrik listeye ilk kez girdi.

Boydak 7, Sanko 3 şirketle listede

‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’ listesinde Boydak Holding 7 şirketiyle yer aldı. HES Hacılar Elektrik ve Boytaş Mobilya ile listede ilk 100 arasında 2 şirketiyle temsil edilen Boydak, Kayseri’den İSO 500’e giren 13 şirketten 7’sini bünyesinde barındırıyor. Boydak Holding şirketlerinden Merkez Çelik 141’inci, Boyteks 247’nci, Boyçelik 273’üncü, İstikbal 280’inci, Form Sünger 468’inci sıradan İSO 500 listesine girdi. Sanayi şehri Gaziantep’in önemli gruplarından SANKO Holding’in ise 3 şirketi listede yer aldı. Sanko Tekstil 55., Çimko Çimento ve Beton 200. ve Süper Film Ambalaj 230. sırada yer aldı.

İSTİHDAMDA İLK 10

1- Arçelik 15.832

2- Türkiye Şeker Fabrikaları 12.076

3- Türkiye Taşkömürü Kurumu 11.948

4- EÜAŞ Elektrik Üretim AŞ 9.972

5- Ford Otomotiv 9.693

6- Sofra Yemek 8.317

7- TOFAŞ 7.523

8- Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu 7.318

9- Çay İşletmeleri 7.156

10- Sanko Tekstil 6.740

EN ÇOK İHRACAT YAPAN 10 ŞİRKET

1- TÜPRAŞ 5 milyar dolar

2- Ford Otomotiv 3,1 milyar dolar

3- Oyak-Renault 3,1 milyar dolar

4- Arçelik 2,2 milyar dolar

5- TOFAŞ 2 milyar dolar

6- Vestel Elektronik 1,6 milyar dolar

7- İçdaş Çelik Enerji AŞ 1.2 milyar dolar

8- OMV Petrol Ofisi 1,2 milyar dolar

9- PETKİM 1 milyar dolar

10- Toyota 957 milyon dolar