Timbuktu'daki el yazmaları eşeklerle kurtarılmış

Mali’nin UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki Timbuktu kentinde 12’nci yüzyıldan kalma İslami el yazmaları, Indiana Jones filmlerini aratmayan bir operasyonla kurtarıldı. El Kaide ile bağlantılı militanlar geçen yıl nisan ayında tarihi camileri ve kütüphaneleriyle ünlü kenti ele geçirmiş, “haram” olarak gördükleri her şeyi yakıp yıkmıştı.

KAHRAMAN: YAŞLI KORUMA

Militanların, fıkıh, tıp, matematik ve astronomi üzerine yazılmış 12’nci yüzyıldan kalma 300 bin sayfalık el yazmalarını da yakarak yok ettiği iddia edilmişti. Ancak militanların kente girmesinden birkaç hafta sonra el yazmalarını kurtarmak için gizli bir operasyon düzenlendiği ortaya çıktı. Washington Post gazetesinin haberine göre, New York’daki Ford Vakfı, Almanya ve Hollanda hükümetleri ile Dubai’deki bir İslam merkezi operasyon için toplam 1 milyon dolar (1,8 milyon TL) harcadı.

Militanların üs olarak kullandıkları Ahmed Baba Enstitüsü kütüphanesinin 72 yaşındaki koruması Abba el Hadi, operasyonda önemli rol oynayan isimlerden. El Hadi, “Militanlar çalışanlara içeride değerli bir şey olup olmadığını sordular, biz de her şeyin başka başka bir yere taşındğını söyledik. Elyazmalarının dünya çapındaki önemini bilselerdi, hemen yok ederlerdi” dedi.

Eşeklerle kaçırdılar

Ahmed Baba Enstitüsü’nün müdürü Abdulkadri Maiga, elyazmalarını kurtarmak için fazla zamanları olmadığını anlayıp koleksiyonerlerle iletişime geçince gizli operasyon başladı. El Hadi’nin odacılık yapan torunu Hassine Traore, beraberindeki üç kişiyle berebar geçen ağustos ayında tam altı kez kütüphaneye gizlice girip tüm elyazmalarını dışarı çıkarmayı başardı. Elyazmalarını eşeklere yükleyerek güvenli evlere götürdüklerini söyleyen Traore, “Dikkat çekseydik militanlar bizi tutuklardı” dedi. Sonuçta tarihi el yazmaları metal kutular içinde kamyonlarla başkent Bamako’ya gönderildi. Elyazmalarının Bamako’ya taşınması için uluslararası kuruluşları harekete geçiren Malili koleksiyoner Abdulkadir Haydara da “Bu eserler sadece kentin değil, tüm insanlığın mirası” dedi.

Neden saldırıyorlar

El Kaideli militanlar, sufi din adamlarının türbelerini putperestlik diye niteleyip yıkıyor. Yüzlerce yıllık İslami elyazmalarını da, din adamlarının astronomi gibi bilimlerle uğraşmaması gerektiği iddiasıyla tahrip etmek istediler.(Turkarab)

Öte taraftan ocak ayında el yazmaların kurtarılması ile ilgili ajanslara şu haber geçmişti:

"Güney Afrika'nın Cape Town Üniversitesi'nden Timbuktu El Yazma Eserleri Projesi Direktörü Shamil Jeppie, Mali'nin kuzeyindeki Timbuktu şehrindeki kütüphanede bulunan tarihi el yazmaların yüzde 90'ının kurtarıldığını bildirdi.

Cape Town Üniversitesi'nden Jeppie, Fransız AFP ajansına yaptığı açıklamada, "El yazma eserlerin büyük bölümü… yüzde 90'ından fazlası kurtarıldı." dedi. Jeppie, Mali'nin kuzeyinde isyancı gruplar gelmeden önce el yazmaların şehirden çıkarıldığını ifade etti.

Timbuktu sakinleri, Fransa operasyonlarının başlaması ile şehirden kaçmadan önce isyancı grupların Ahmed Baba Dokümantasyon ve Araştırma Merkezi'nde yüzlerce tarihi el yazma eseri yaktığını aktarmıştı.

Jeppie, geçtiğimiz yıl Mayıs ayında yaklaşık 30 bin el yazma eserin başkent Bamako'ya götürüldüğünü ve bir kısmının da Timbuktu'da farklı bir yerde saklandığını kaydetti. Güney Afrikalı bilim adamı, Bamako'da el yazmaların nerede olduğunu bilmiyor. Ancak merkeze geçici yer verilen Bamako Üniversitesi'nde olduğunu tahmin ediyor.

Şehirde tam olarak kaç el yazma eser bulunduğu ise bilinmiyor.

Shamil Jeppie, Timbuktu'daki merkezin müdürünün, "bazıları 14. Yüzyıldan kalma 29 bin 900 el yazma eserin kütüphaneden çıkarıldığı" bilgisini verdiğini aktardı.

El yazma eserlerin Timbuktu'dan taşınırken zarar görmüş olabileceğinden de endişe ediliyor.

Timbuktu'daki el yazmaları eşeklerle kurtarılmış

15’inci yüzyılda İslam kültürünün merkezlerinden olan Mali’nin tarihi Timbuktu kentinde geçen yıl yakıldığı söylenen 900 yıllık elyazmaları, filmleri andıran uluslararası bir operasyonla son anda kurtarılmış.