Necip Fazıl'ın 'Para'sı sahnede!

Necip Fazıl Kısakürek'in 1941 yılında kaleme aldığı 'Para' adlı tiyatro oyununda küçücük bir anekdot geçer. Ana karakter olan bankerin hususi kâtibi ile esrarkeş ve kafası yerinde olmayan benzerinin arasında geçen birkaç satırlık bu kısa konuşma, paranın insanlar için ne anlama geldiğinin boyutlarını en çarpıcı biçimde gösterir: "Hususî Kâtibi elini cebine atar, cüzdanını çıkarır, içinden kocaman bir banknot çeker. Banknotu iki eliyle havada çarşaf gibi gerer, benzerine gösterir.

Hususi Kâtibi: Ya bu ne?

Benzeri: Kâğıt parçası!

Hususi Kâtibi: (Müthiş bir kahkaha kopararak.) Deli, buna para derler, para! Şeref de bu, namus da bu, akıl da bu, hikmet de bu, sıhhat de bu, hayat da bu, dünya da bu, ahiret de bu, parrra!!!”

Kuşkusuz Üstad'ın, kitabın başında “Vâkı'a herhangi bir memlekette, herhangi bir zamanda geçer.” diye not düşmesi de boşuna değildir. 72 yıl önce kaleme alınan bu eserin o zamanlardan bu zamanlara, mekân tanımayan evrenselliği Kısakürek'in geniş öngörüsüne işaret ediyor.

Para'nın bugünlerde tekrar gündeme gelişinin sebebi ise Muhsin Ertuğrul'un oyunu ilk kez 1942 yılında sahneleyişinden sonra İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları tarafından bu yıl yeniden izleyiciyle buluşturuluyor olması. Şehir Tiyatroları yönetiminin, Kısakürek'in 30. ölüm yıldönümü vesilesiyle Para'yı sahneleme kararı alması üzerine, 1964 yılından bu yana Şehir Tiyatroları'nda oyunculuk ve yönetmenlik yapan Engin Güremen, oyunu yönetme görevini üstlendi.

Oyun, büyük bir banka patronu ve ailesinin parayla acı imtihanına odaklanıyor. Şirketler, köşkler, lüks içinde dertsiz tasasız bir hayat… Ama bu lüks hayat, bunca varlık da kolay elde edilmemiştir. Bütün bu sefahat, siyasilerle arayı iyi tutup vurgun üstüne vurgun yapmayı gerektirir. Bankerimiz de bunların hiçbirini ihmal etmez, işin gereği neyse hepsini ‘hakkıyla' yerine getirir! Günün birinde banker, ailesini denemek için bütün mal varlığını hayır kurumlarına bağışlayacağını açıklar. Babasının paraya düşkünlüğüne devamlı itiraz eden oğlu bile bunu kabul edemez. Buraya kadar her şey bir bakıma normaldir, ta ki bir gün bu vurgunlar yüzünden işler tersine dönüp ayaklanma başlayana kadar. İsyan eden halkın önüne bankere tıpatıp benzeyen bir esrarkeş elbirliğiyle sürülür ve banker yerine onun linç edilmesine izin verilir. Asıl trajedi de burada başlıyor. Bankacı kendisi yerine linç edilen esrarkeşin giysilerini giyip eve geliyor ama ailesi yaşadığını kabul etmiyor. Yaşadığını biliyor, ikna oluyor fakat inkârlarını sürdürüyorlar. Çünkü paraları çoktan paylaşan aile üyeleri, bankerin yaşadığını kabul ederse bütün malın mülkün hayır kurumlarına gideceğini biliyordur. Böylece bankerin sonu linç edilmek değil ama karısı ve öz evlatları tarafından sokağa atılmak olur.

“Tüketim hırsı insanları insanlıktan çıkarıyor”

Engin Güremen, para mefhumuna bakışın dün-yanın her yerinde aynı olduğuna dikkat çekiyor. Türk tiyatrosunda parayı ilk kez nesne olarak kullanan Kısakürek'in kendisinden yıllar sonra gerçekleşen hadiselere benzer şeyleri yazmasını da ilginç bir öngörü olarak niteliyor Güremen: “Para hırsının insanları nasıl felakete sürüklediğini, nasıl korkunçlaştırdığını ve canavarlaştırdığını anlatan bu oyun bence günümüz için yazıldığı tarihten çok daha geçerli.” Güremen, para hırsının yol açtığı felakete dikkat çekiyor ve şöyle diyor: “Parasız da yaşanmıyor ama bu kadar para ve tüketim hırsı insanları insanlıktan çıkarıyor, değer yargılarımızı değiştiriyor.”

Aziz Sarvan'ın banker rolünü üstlendiği oyunda Cem Uras ve Aslı Aybars gibi usta oyuncular yer alıyor. Güremen de noter rolüyle karşımıza çıkıyor. "Para", 25 Mayıs Cumartesi günü saat 20.00'de, Muhsin Ertuğrul Sahnesi'nde Necip Fazıl Kısakürek'in ölüm yıldönümü için özel olarak sahnelenecek. Oyun, asıl olarak ekimde başlayacak yeni sezonda seyirci karşısına çıkacak.

Necip Fazıl'ın 'Para'sı sahnede!

Necip Fazıl'ın 'Para'sı nihayet sahnede!