TİMETÜRK/ Simon Jenkins
Dünya barışına en büyük tehdit nükleer silahlar ve onların olası yayılması değildir. İnsansız hava araçları (İHA) ve onların kesin olan yayılmasıdır. Nükleer bombalar, işe yaramaz silahlar ve güçlüler ile gücü isteyenler için oyuncaklardır. Şimdilerde İHA’lar küresel silah pazarını silip süpürüyor. 10 bin tanesinin hizmette olduğu söyleniyor. Bunlardan bin tanesi silahlı ve ekseriyetle de Amerikan. Bazı raporlara göre İHA’lar, 9/11’den fazla savaşçı-olmayan sivil öldürdü.
Afganistan, Pakistan ve Afrika’daki mevcut İHA savaşlarıyla ilgili bu silahların bir stratejik amaca hizmet ettiğini söyleyen tek bir bağımsız rapor dahi okumadım. “Başarıları” tamamen ceset sayısıyla, sözüm-ona öldürülen “El-Kaide ilişkili komutanların” sayısıyla ifade ediliyor. Eğer ceset sayısı zafer olsaydı Almanlar, Stalingrad’ı ve Amerikalılar Vietnam’ı kazanmış olurlardı.
İHA saldırılarının ne yasallığı ne de etiği inceleniyor. Geçen yıl Stanford ve New York üniversitelerinden avukatlarının hazırladığı kapsamlı rapor, birçok durumda saldırıların yasadışı olduğunu, sivilleri öldürdüğünü ve askeri olarak ters-teptiği sonucuna ulaştı. Ölümler arasında yaklaşık 176 çocuk bulunuyordu. Böylesi bir katliam bir piyade birliğini divan-ı harbe götürürdü. Sivil ölümler, pilotların hayatını tehlikeye atılmaması için ödenen bir bedel olarak görüldüğü için hava kuvvetleri böylesi bir ayrıcalığa sahip.
Bu hafta Başkan Obama, iki İHA “heveslisini” atadı: Savunma Bakanı Chuck Hagel ve CIA şefi John Brennan. İHA savaşı ayını bu ayın lezzetiydi ve askeri-endüstri-kompleksi dudaklarını yalıyordu. Kendisi bir avukat olan Obama’nın bu silahların yasallığına dair çekinceleri olsaydı dahi açıkça onların üstesinden gelirdi.
Etik ve hukuktan oldukça ayrı olarak bu silahların savaşların kazanılmasına sağladığı katkıyı görmek benim için imkansız. Komutanların öldürülmesi sadece intikam için bilenmiş diğerlerinin yerine geçmesini sağlıyor. Orijinal Predator gözetleme içindi fakat daha sonra özellikle Usame Bin Ladin’i öldürmek için bombalar eklendi. Ladin nihayet bulunduğunda İHA’nın riskli olacak derecede kusurlu olduğu düşünüldü ve yerine eski-moda botlarla-silahlar gönderildi.
İster az ister çok olsun sivillerin kaçınılmaz öldürülmesine gelince bu sadece “yan hasar” değil bilakis zafer ya da hezimet için kritik önemi vardır. Bölgeyi işgal etmez ya da elinde tutmaz sadece kalpleri ve zihinleri harap eder. Hava bombardımanı uzun zamandır soru işaretlerine sahip bir savaş silahıdır. Yenilgiye değil misillemeye yol açar.
Pazartesi günü BBC’de Malta’nın muhasarasıyla ilgili belgeselde ikinci dünya savaşının en yoğun Alman bombardımanın yıkıcı sonuçları işlendi. Adanın altyapısı büyük zarar gördü ancak direnişi sonlandırmadı. Bombalara inanmak ve Malta’yı işgal etmedeki başarısızlık Almanya’ya Afrika mücadelesine mal oldu. Bir düşmanı korkutmayı başaramayacak ve sadece karşılık vermeyi davet edecek hava terörüne ait bir bomba nihayetinde etkili değildir. Bugün Pakistan’ın 3’te 2’si ABD’nin düşmanıdır.
Buna rağmen Obama her hafta oturup –hiçbir yargı süreci olmadan ve sahadaki üçkağıtçı bir ajanın sözünün dışında bir teşhisin olmadığı– yok etmeye niyet ettiği Müslümanların “ölüm listesini” gözden geçiriyor. En azından, bize söylenen, Helman’daki İngiliz İHA’larının sadece kara birliklerinin hava desteği için kullanılıyor.
İHA savaşı ciddi ciddi 2008’de başlamasından bu yana ne Taliban ne de El-Kaide’nin performansında buna denk bir düşüş meydana geldi. Adam toplamadaki azalma sadece NATO’nun ayrılmasını bekliyor. Afgan lideri Hamit Karzai, saldırıların “hiçbir şekilde mazur görülemeyeceğini” söyledi. Sürekli toprağı hedef alınan Pakistan hükümeti tüm izinleri kaldırdı.
Genç Yemenli yazar İbrahim Muthana, katliam İHA’larının ülkesinin siyasetinde yaptığı hasarı New York Times’da protest etti. İHA’lar, “aşiretler arasında yılların ilerleyişini ve güven-inşasını” yok ediyorlardı. Yemenliler artık İHA’ların katlettiği kadın ve çocukların resimlerini yüzlerine sallayan El-Kaide’nin adam toplayıcılarıyla karşı karşıyalar. Yemen’deki El-Kaide üyeliğinin 2009’dan beri 3 kat arttığı bildiriliyor. Jimmy Carter “Amerika’nın uluslararası insan hakları ihlalleri düşmanlarımızı tahrik ediyor ve dostlarımızı uzaklaştırıyor” diyor.
Anlamsız olmasına rağmen İHA savaşları sonlandırılmıyor. Batılı liderlere cazibesi kısmen yeniliklerinde kısmen de hezimeti daha az kötü göstermesi umudunda yatıyor. USS New Jersey’in Lübnan’ın Chouf Dağlarını 1984’de bombalaması gibiler: Geri çekilmeyi gizlemek için kana-susamış bir gösteri. İHA zafer için bir yardımcı değil aksine kullanımının daha muhtemel kıldığı yenilgiyi rahatlatan bir şey.
Veziristan’daki Taliban, Londra ya da Washington’a bir tehdit değil. El-Kaide ara sıra bombalar patlatmak dışında devletin altını oymak için daha fazlasını yapamaz ki bu da iç istihbaratça engellenir. Bugünün “tercihli savaşları” demokrasinin daha fesat bir yönünü yansıtıyor. Seçilmiş liderler onlara can atıyor görünüyor, onları sonlandırmadaki zorluğa dair uyarılara meydan okuyor. Margaret Thatcher’in Falkland’tan elde ettiğiyle büyülenmiş şekilde hepsi iyi bir savaş istiyor.
Bu noktada İHA, aptal altınıdır. Ağır-baskı yapan silah satıcılarının güdümündeki Obama’ya (ve David Cameron’a) onların geleceğin savaşların güvenli, basit, temiz “hassas hedefli” silahları olduğu söyleniyor. Sizin tarafınızdan kimsenin canı yanmıyor. Pis işleri sahada başka birileri yapabilir.
Bu tür savaşın belli belirsiz hukuku, saldırganın diğer bir devlete “savaş ilan” etmesini gerektirir. Fakat El-Kaide bir devlet değil. Sonuç olarak yabancı topraklardaki bu saldırılar sadece tercihli savaşlar değil aynı zamanda kendi-kendine-icat edilmiş savaşlardır. ABD’nin kendisini ne kadar yakında İran ve Suriye ile “savaşta” bulacak ve İHA’larını gönderecek? Yaptığında ve öldürme başladığında kurbanlar intihar bombacılarıyla misilleme yaptığında hiç de şikayet edemeyecek.
Sadece intihar bombacıları da olmayacak. İHA’lar ucuz ve kolayca yayılabiliyor. 11 devlet halihazırda kullanıyor. ABD onlara Çin’e karşı yardım etmesi için Japonya’ya satıyor. Çin, Anjian İHA’ları için sahiline 11 üs açıyor. Pentagon, pilotlardan daha fazla sayıda İHA operatörü eğitiyor. Hava kuvvetlerine sahip her devlet aynısını yaptığında ve her parlamaya hazır sınır onların sesleriyle dolduğunda ne olacak?
Nükleer yayılmasından korkmuyorum zira bu türden bombaların sadece prestij edinimleri olduğuna inanıyorum. O kadar kötüler ki kullanacakların deli olması gerek. İHA’lar farklı. Güdümlü füze olarak adlandırıldıkları zaman ve küresel suikast uygulamaları olarak bir nebzeye kadar uluslararası hukuk ve protokollerce kontrol ediliyorlardı.
Obama hepsini reddediyor. O ve ABD dünyaya pilotsuz uçağın kendi-kendini-meşru-kılan, kendi-kendini-aklayan, yasal ve etkin bir savaş silahı olduğunu öğretiyor. Stratejik olarak bir İHA ne kadar ters-tepebilir olursa olsun, sivil cephede büyüleyici bir caka satıyor. Dünya barışına daha büyük bir tehdidi düşünmek çok ama çok zor.
The Guardian'daki bu makale Oğuz Eser tarafından Timeturk.Com için tercüme edilmiştir.
