Elti kavgaları şirketleri batırıyor

TÜRKİYE’de son 1 yılda kapanan şirketlerin yüzde 65’i sadece 5 yaşındaydı. Yüzde 24’ü 5-10 yıllık, yüzde 11’i ise 10 yaşından büyük şirketlerdi. Bu verileri, uzun süredir Türkiye’de ortaklık kültürünün gelişmesi için çaba harcayan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu açıkladı. “İnsanımızın ticari zekası çok yüksek ama aynı zeka ortaklık kültüründe sınıfta kalıyor. Anadolu’da hâlâ ‘ortaklı inekten, buzağı yeğdir’ sözünü duyarsınız. Ama devir değişti bu anlayış değişmeli. Zengin olmanın yolu ortaklıktan geçiyor” diyen Hisarcıklıoğlu aile şirketlerinin kısa sürede dağılmasının ençok ‘elti kavgası’ndan olduğunu vurguladı. TOBB Başkanı bizzat tanık olduğu bir ‘elti kavgası’yla batış öyküsünü de şöyle anlattı:

Dükkânı abin açsın

“İki kardeş vardı. Bir yerde maaşlı çalışıyorlardı. O kadar zor geçiniyorlardı ki bir dairede iki aile yaşıyorlardı. Sonunda ortak bir dükkan açıp esnaf oldular. Önce birer daire aldılar. Sonra birer araba. Bu arada da dükkana ikisi aynı saatte kalkıp gidiyorlar, birlikte açıyorlardı. Birgün büyük olan küçüğe, ‘oğlum dükkanı artık sen aç, ben biraz geç geleyim’ demiş. Bu böyle birkaç hafta sürünce küçük olanan karısı ‘ya niye dükkanı hep sen açıyorsun, biraz da ağabeyin açsın da sen geç git’ diye tutturmuş. Bir anda işler tersine dönüyor ve önce küçücük dükkanın tam ortasına bir duvar örüyorlar. Sonra ikisi kötü rekabetle birbirini bitirdi. En son bu iki kardeş tekrar maaşlı eleman olarak işe gerdiler.”

Hisarcıklıoğlu, “Beni en çok üzen konu, şirketlerimizin büyümemesi ve üçüncü kuşağa kadar büyük bölümünün kapanması. Bu rakamlar bize yakışmıyor. TOBB Bilgi Hizmetleri Daire’sinden bir çalışma yapmalarını istedim. Son bir yılda kapanan firmaların analizlerini yaparak ortak özelliklerini çıkardılar. 2011 Eylül-2012 Ağustos döneminde kapanan 40 bin firmanın analizlerine göre ortak özellikler şöyle: Son 1 yıl içinde kapanan firmaların yüzde 65’i kuruldukları ilk 5 yıl içinde faaliyetlerine son veriyor. Yüzde 24’ü 5-10 yıl arasında, yüzde 11’i ise 10 ve daha üstü yıl yaşıyor. İlk yıl içinde kapanan firmalar tüm kapanan firmaların yüzde 20’sini oluşturuyor. Ülkemizde şirketlerin yaşama sürelerine ilişkin geçmiş yılllardaki rakamlarda bu oranlara yakın.”

Kardeşlerin arası açılınca

Hisarcıklıoğlu, firma kapanmalarına ilişkin ekonomik sıkıntılar, küresel kriz, sektörel değişim, sermaye yetersizliği başta olmak üzere birçok neden bulunduğunu belirtti. Ancak asıl nedeni şöyle anlattı: “ Kardeşler kavgası, eltiler kavgası, ortaklar çekişmesi içinde boğulup gidiyoruz. Ülkenin varlıklarına yazık oluyor. Bu, şirketlerin yaşam süresini kısaltıyor veya büyümelerini engelliyor. Ülkemizin bir gerçeği var. Bizde şirketlerin çok büyük çoğunluğu aile şirketi. Ortakların büyük kısmı da eş dost, akraba... Kurumsallaşma olmadığı için kısa süre sonra iki elti, iki kardeş anlaşamıyor olan şirkete oluyor... Elti, kardeş veya ortak kavgasının olduğu yerde bereket kaçıyor.”

Girişimci milletiz ama ortaklığı bir türlü beceremiyoruz

RİFAT Hisarcıklıoğlu, 2011 Eylül-2012 Ağustos arasında toplam 109 bin yeni firma açıldığını bu verinin de Türk milletinin çok girişimci olduğunu gösterdiğini söyledi. Hisarcıklıoğlu, “Türkiye 200’den fazla ülkeye ihracat yapabiliyor. Müteahhitlerimiz yüze yakın ülkede inşaat projeleri sürdürüyor. Türkiye bir Küçük ve Orta Boy İşletme (KOBİ) deryası ama şirket kurmakta gösterdiğimiz başarıyı, büyütmekte gösteremiyoruz. Sermaye kıtlığı çeken ülkemizde, şirketlerimizi büyütmenin bir yolu da, birleşmek ve ortaklık kurmaktır ama ortaklığı beceremiyoruz. Başarılı ortaklığın ilk adımı da kurumsallaşmak”dedi.

Çekte sorunumuz yüzde 119 büyüdü

TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu çek yasasındaki değişlikten sonra yaşanan gelişmelirin de ticaret hayatı için çok önemli olduğunu belirterek, “Çek kanununda hapis cezalarını kaldıran değişiklik Şubat ayında yapıldı. Etkilerini Mart’ta görmeye başladık. Bakın Mart-Ağustos dönemindeki 6 ayda kullanılan çek miktarı yüzde 22 artarken, karşılıksız çek tutarı yüzde 119 yükseldi. Toplam çeklerde karşılıksız çek oranı yüzde 2.5’ten yüzde 4.4’e çıktı. Bunun iki sebebi var; biri iç piyasadaki daralma diğeri ise çekin itibarsızlaşması.” TOBB Başkanı çeke yeniden itibar kazandırmak için de şu öneriyi getirdi: “Çeki kabul eden çeki verenin kredi-çek geçmişini görsün istiyoruz. İlgililere bir çağrı yaptık; dedik ki, tacirlerin birbirinin kredi/çek geçmişini görebilecekleri bir sistem kuralım. Böylece art niyetliler piyasadan temizlensin, çeke güven artsın”dedi.