BOTAŞ’ın özellikle Rusya ve İran’dan alınan doğalgaz anlaşmasındaki “take or pay” (al ya da öde) kuralı nedeniyle, almadığı doğalgaz için ödemek zorunda kaldığı tutarların bedeli de zam olarak vatandaştan çıkacak. Geçen yıl 1 milyar liranın üzerinde zarar eden BOTAŞ’ın, son birkaç yıldır almadığı doğalgaza ödediği fatura 1.8 milyar dolara ulaşınca, bu yılı da zararla kapatacağı anlaşıldı. Yılsonuna 3.5 ay kala zararı engeleyemeyeceğini anlayan BOTAŞ’ın zararı telafi edecek oranda bir zam talebiyle çalışma başlattığı belirtiliyor.
Doğalgaz fiyatlarıyla ilgili hükümetin onayı olmaksızın bir zam kararı alamayan BOTAŞ’ın en azından yüzde 10 oranında bir zam için bastırdığı belirtiliyor. Ancak bir kaç ay önce Nisan ayında yaptırılan yüzde 18’lik zam nedeniyle büyük tepki toplayan hükümetin, kışa girerken ikinci bir zam yapılmasına izin vermeyebileceği de ifade ediliyor.
Enerji Bakanlığı kulislerinde son haftalara kadar BOTAŞ’ın zam talebine soğuk bakan Hükümette yaklaşımın değiştiği kaydediliyor. BOTAŞ’ın maliyetinin altında gaz satmasına dikkat çeken bakanlar, bu durumun bütçe açığına yol açan nedenlerden biri olduğunu vurguluyor. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek bütçe açığına yol açan nedenleri sayarken, ‘BOTAŞ’ın maliyetin altında gaz satmasını’ da sıralamış, Enerji Bakanı Taner Yıldız da, “Sayın Şimşek’in bahsettiği konu tabii ki doğrudur. Biz, şu anda BOTAŞ’ın alım fiyatlarının biraz altında satıyoruz” demişti.
Türkiye’nin imzaladığı doğalgaz alım anlaşmalarında “al ya da öde” hükmünün bulunması zaman zaman eleştiri konusu olmuştu. Ancak Türkiye’nin 2009, 2010 ve 2011 yıllarında almadığı gazın parasını fiilen ödenmek zorunda kalmasıyla durumun vehameti daha da iyi anlaşıldı. Türkiye’nin talep fazlası doğalgazı depolayabilecek ölçekte bir deposu bulunmadığı için bu sorun en keskin haliyle yaşandı. Bu kapsamda Türkiye sözkonusu yıllara ait ortalama döviz kuru dikkate alındığında 1.8 milyar dolarlık “gereksiz” ödeme yapmak zorunda kaldı.
Buna ek olarak, yurtdışından yüksek fiyatlarla doğalgaz temin edebilen BOTAŞ, aldığı doğalgaz fiyatının altında satış yapmasıyla zarar etmesi de kaçınılmaz hale geldi. Yılın sonuna doğru zarar edeceği belli olan BOTAŞ, böylece her iki maliyet kaleminin faturası da vatandaşa çıkmış olacak.
Elektriği de etkileyecek
Türkiye’de elektrik enerjisinin yüzde 45’i doğalgazdan üretiliyor. Bu nedenle doğalgaz fiyatlarında yaşanacak bir artış, elektrik fiyatlarında da artış anlamına geliyor. Bu durumda 1 Ekim tarihinde doğalgaza gelecek bir zammın etkisi, elektrik fiyatlarına da yansıyacak, bu ise enerji maliyetlerinin tümden artışı anlamına geleceği için Türkiye kışa zincirleme fiyat artışlarıyla girmek zorunda kalacak.
Doğalgaz fiyatlarıyla ilgili hükümetin onayı olmaksızın bir zam kararı alamayan BOTAŞ’ın en azından yüzde 10 oranında bir zam için bastırdığı belirtiliyor. Ancak bir kaç ay önce Nisan ayında yaptırılan yüzde 18’lik zam nedeniyle büyük tepki toplayan hükümetin, kışa girerken ikinci bir zam yapılmasına izin vermeyebileceği de ifade ediliyor.
Enerji Bakanlığı kulislerinde son haftalara kadar BOTAŞ’ın zam talebine soğuk bakan Hükümette yaklaşımın değiştiği kaydediliyor. BOTAŞ’ın maliyetinin altında gaz satmasına dikkat çeken bakanlar, bu durumun bütçe açığına yol açan nedenlerden biri olduğunu vurguluyor. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek bütçe açığına yol açan nedenleri sayarken, ‘BOTAŞ’ın maliyetin altında gaz satmasını’ da sıralamış, Enerji Bakanı Taner Yıldız da, “Sayın Şimşek’in bahsettiği konu tabii ki doğrudur. Biz, şu anda BOTAŞ’ın alım fiyatlarının biraz altında satıyoruz” demişti.
Türkiye’nin imzaladığı doğalgaz alım anlaşmalarında “al ya da öde” hükmünün bulunması zaman zaman eleştiri konusu olmuştu. Ancak Türkiye’nin 2009, 2010 ve 2011 yıllarında almadığı gazın parasını fiilen ödenmek zorunda kalmasıyla durumun vehameti daha da iyi anlaşıldı. Türkiye’nin talep fazlası doğalgazı depolayabilecek ölçekte bir deposu bulunmadığı için bu sorun en keskin haliyle yaşandı. Bu kapsamda Türkiye sözkonusu yıllara ait ortalama döviz kuru dikkate alındığında 1.8 milyar dolarlık “gereksiz” ödeme yapmak zorunda kaldı.
Buna ek olarak, yurtdışından yüksek fiyatlarla doğalgaz temin edebilen BOTAŞ, aldığı doğalgaz fiyatının altında satış yapmasıyla zarar etmesi de kaçınılmaz hale geldi. Yılın sonuna doğru zarar edeceği belli olan BOTAŞ, böylece her iki maliyet kaleminin faturası da vatandaşa çıkmış olacak.
Elektriği de etkileyecek
Türkiye’de elektrik enerjisinin yüzde 45’i doğalgazdan üretiliyor. Bu nedenle doğalgaz fiyatlarında yaşanacak bir artış, elektrik fiyatlarında da artış anlamına geliyor. Bu durumda 1 Ekim tarihinde doğalgaza gelecek bir zammın etkisi, elektrik fiyatlarına da yansıyacak, bu ise enerji maliyetlerinin tümden artışı anlamına geleceği için Türkiye kışa zincirleme fiyat artışlarıyla girmek zorunda kalacak.
GÜLÜMHAN GÜLTEN / VATAN
